Preek zondag 14 september

Preek 1 Prekenserie Mozes - Exodus 2:23-3:10. Gehouden op 14 september na avondmaal.
(Naast deze preek past uit het gespreksmateriaal “In de voetstappen van Mozes” studie 1, 2 of 3)
Vrienden van Koning Jezus,
De komende maanden hoop ik verschillende keren te preken over het bijbelboek Exodus en
over Mozes. Er is ook gespreksmateriaal bij beschikbaar waaruit je een eigen selectie kunt
maken die geschikt is voor je eigen groep.
De verhalen over Mozes en de uitocht uit Egypte vormen een spannende geschiedenis. Een
slavenvolk wordt op een spectaculaire manier verlost en door de Heer geleid naar het
beloofde land. Iedereen kent de verhalen over de geboorte van Mozes, zijn roeping als
verlosser, de tien plagen, het splijten van de zee, de verschijning op de berg Sinai en de bouw
van de tabernakel.
Door heel de hele bijbel heen wordt hier op teruggegrepen. Deze geschiedenis is een model
voor Gods redding in alle tijden. Elke gelovige wordt door de Heer verlost en trekt door de
woestijn van dit leven naar het land van Gods beloften
Deze geschiedenis is gebruikt is als inspiratie voor films als De Tien Geboden en The Prince
of Egypt. Als we dat idee van een film vasthouden dan blijken er vier hoofdrolspelers zijn.
1. Egypte
De eerste speler is Egypte, vertegenwoordigd door de farao van Egypte. Hij dwingt de
Israëlieten tot slavernij. Egypte, staat voor uitbuiting, onderdrukking, mishandeling, voor
slavernij en terreur. Egypte staat ook voor verleiding. Later verlangt Israël terug naar de
zekerheden en vleespotten van Egypte.
In de hele bijbel wordt het beeld van de slavernij in Egypte uitgewerkt. Er is sprake van de
slavernij van de zonde. Wij worden gewaarschuwd ons niet opnieuw een slavenjuk van oude
of nieuwe afgoden te laten opleggen. In het boek Openbaring wordt het oordeel over de
antichrist beschreven met beelden van de plagen uit Exodus. De koning van Egypte is de
tegenstander van God, een schaduwbeeld of type van de antichrist, de duivel.
Daarom staat Egypte voor alles wat zich tegen God verzet. Egypte staat voor de wereld die
van God niet wil weten, een wereld die vernietigt, verdrukt, verleidt. Maar het wijst ook naar
de zonde in mijn eigen leven die mij tot slaaf maakt. Daarmee komt Egypte ineens heel
dichtbij. En de vraag is: Hoe overleef ik in Egypte? Met andere woorden: hoe blijf ik nu
staande in deze zondige wereld? Daarom gaan we bekijken hoe de Israëlieten overleefden in
Egypte? Daarmee zijn we gekomen bij de tweede hoofdrolspeler: het volk Israël.
2. Het volk Israël
De Israëlieten zijn de nakomelingen van Jakob die zich vestigden in Egypte. God gaf Jakob
de naam Israël, wat betekent “strijder voor God”. Meer dan 400 jaar eerder was Jakob met 70
man in Egypte komen wonen. Geleidelijk was hun volk gegroeid maar hun toestand
verslechterd. Tenslotte worden ze daar wreed onderdrukt.
Maar de Israëlieten zijn niet zomaar een volk of stam. Nee, dit is het volk waarop Gods
belofte rust. Ooit had de Heer hun voorvader Abraham beloften gedaan. God had beloofd dat
ze een groot volk zouden worden, dat ze het land Kanaän zouden bezitten, dat Hij hen zou
zegenen en dat ze door Gods zegen tot zegen zouden worden voor alle volken van de aarde.
Die beloften worden in het boek Genesis minstens 5 keer herhaald aan Abraham, Isaäk en
Jakob. (Zie Genesis 12:1-3; 17:4-8 en 18:8; 22:17-18; 26:3-4 en 28:13-14).
Daarom wordt er ook in 2: 24 gezegd dat God gedacht aan het verbond met Abraham, Isaak
en Jakob. God gedacht alle beloften die hij had gedaan. Ook in 3: 6 maakt God zich bekend
als de God van Abraham, Isaak en Jakob. God is de God van het verbond en van de beloften.
De Israëlieten nemen als Gods volk op aarde een unieke positie in. Dat betekent tegelijk ook
een spanningsveld voor hen. Want ze zijn een volk waarop rijke beloften rusten maar de
omstandigheden laten alleen maar ellende zien. Er was hun land beloofd maar ze zijn
vreemdelingen in Egypte. Er is hen zegen beloofd maar ze leven in slavernij. Er is hun
nageslacht beloofd maar hun kinderen worden vermoord.
De vraag is dus: Hoe hielden de Israëlieten stand? Hoe overleefden zij een wereld vol terreur
en zonde? Daarachter schuilt voor ons de vraag: Hoe blijven wij vandaag overeind?
3. De Heer
Het belangrijkste antwoord op die vraag is: doordat de HEER omziet naar zijn volk. Daarmee
komen we bij de derde Hoofdrolspeler. Het is indrukwekkend om te zien hoe de Heer reageert
op de ellende van zijn volk. In 2: 24 lezen wij dat God hun hoort, dat Hij zijn verbond
gedenkt, dat Hij hun ziet en dat Hij zich hun lot aantrekt. In 3: 7 worden diezelfde woorden
nog een keer gebruikt, God hoort en ziet en weet van het lijden van zijn volk. Het laat Hem
allemaal niet onverschillig.
Misschien herken je je wel in de slavernij van de Israëlieten. Misschien ken je anderen die
eronder zuchten in onze wereld vandaag. Misschien voelt u zich zelf ook niet vrij. Want ook
wij hebben te maken met vormen van slavernij. Soms zit de tegenstander van God ons dwars.
Weet dan dat God je ziet, dat God je hoort, dat Hij je niet vergeten is. Nee Hij gedenkt aan
zijn verbond, aan zijn beloften. Gedenken betekent niet vergeten. Hij heeft weet van je
situatie, van onze worstelingen en strijd. Hij lijdt met ons mee, met heel zijn wereld.
Maar God doet meer. In 2: 8 zegt God: “Daarom ben ik afgedaald om hen uit de macht van de
Egyptenaren te bevrijden, en om hen uit Egypte naar een mooi en uitgestrekt land te brengen,
een land dat overvloeit van melk en honing”. Hier lezen we hoe God ingrijpt. Hij is een God
die bevrijdt en verlost, vooral dankzij Jezus. De beloften van God worden werkelijkheid.
Dat is wat de Israëlieten staande hield in Egypte. Dat is wat ons staande houdt. Namelijk dat
God ons ziet en hoort, dat Hij ons niet vergeet en weet heeft van onze situatie. Maar ook dat
Hij afdaalt en afgedaald is. Onze God komt echt onze werkelijkheid binnen en Hij bevrijdt en
verlost. Hij voert ons uit de gebondenheid en leidt ons naar een beter land van overvloed. Dat
is het grote Plan dat in de bijbel wordt uiteengezet. Daarvoor stuurde God Zijn Verlosser. Wij
kennen die als Jezus (wat betekent ‘Redder”) maar voor Israël in Egypte was hij onbekend.
4. De verlosser
De verlossing van God wordt hier toch al getoond. Er is een opvallende parallel tussen 3:7-8
aan de ene kant en 3: 9-10 aan de andere kant. In vers 7 wordt verteld dat God de nood van de
Israëlieten hoort en ziet. In vers 8 wordt verteld dat God neerdaalt om in te grijpen.
Datzelfde patroon herhaalt zich in vers 9 en 10. In vers 9 staat nogmaals dat God de ellende
van zijn volk heeft gezien. In vers 10 gaat het opnieuw om het ingrijpen van God.
Dan blijkt dat het ingrijpen van God bestaat uit het zenden van een verlosser. Daarmee komt
de vierde hoofdrolspeler in beeld. God zegt in vers 10 tegen Mozes: Jij moet mijn volk, de
Israëlieten, uit Egypte wegleiden. Mozes wordt door God gezonden als de verlosser van zijn
volk. God daalt af om zijn volk te redden, en dat doet Hij in de persoon van Mozes.
Hier zien we de contouren van die andere Verlosser opdoemen. Want zoals Farao het
schaduwbeeld van de antichrist is, zo is Mozes de schaduw van Christus. In Jezus is God
namelijk op de meest ultieme wijze afgedaald om ons te redden. Mozes wijst al op Jezus.
Hoe overleven we in een zondige wereld?
Het eerste antwoord op die vraag zagen we hier: Geestelijk gezien overleef ik omdat God mij
hoort en ziet, omdat Hij mij niet vergeet en weet heeft van mijn strijd. Ik leef omdat God in
Christus is afgedaald om mij te bevrijden en leiden.
Toch heeft het voor Israël generaties lang geduurd voordat ze in het land van Gods beloften
kwamen. En toen ze er, na veertig jaar in de woestijn, kwamen ging het weer mis. Toen bleek
dat ze wel uit Egypte waren verlost maar dat Egypte nog in hun hart zat. Dat ze toch nog terug
verlangden naar de vleespotten van Egypte. Dat God ze steeds moest waarschuwen niet
opnieuw een slavenjuk aan te doen. Zoals wij daarvoor nog gewaarschuwd worden in het NT.
Zolang wij op aarde zijn, zal Egypte een rol spelen en blijft de vraag actueel. Hoe overleef ik
in een zondige wereld? Hoe houd ik mij staande? Dan zien we nog een belangrijk gegeven
waardoor de Israëlieten zich staande hielden.
De rol van het gebed
Namelijk de weg van het gebed. In vers 23 lezen we aan het einde dat “hun hulpgeroep steeg
op naar God”. Mag je dat wel opvatten als een gebed?
Je komt hetzelfde woord vele malen in de Psalmen tegen: “Hoor mijn gebed, HEER, luister
naar mijn hulpgeroep”; “Hij vervult de wens van wie Hem vrezen, Hij hoort hun hulpgeroep
en verlost hen”; “Hij boog zich naar mij toe, hij heeft mijn hulpgeroep gehoord”.
Dat hulpgeroep kan dus wel degelijk als gebed gelden. Misschien is dat wel het meest
authentieke en meest basale gebed. Wanneer een mens om hulp schreeuwt tot God. Velen op
aarde roepen zo tot God, ook vandaag nog.
God hoort onze gebeden, ons hulpgeroep. Hij gedenkt aan zijn beloften. Want onze God is
trouw. Het woord gedenken betekent een voortdurend proces. We zijn steeds in zijn
gedachten. Hij is je echt niet vergeten. Daarom kwam Jezus naar onze wereld. Zo kwam God
onze werkelijkheid binnen. Hij ons verlost en bevrijdt ons van de boze machten. Dat vieren
we tekens met het avondmaal. Daarvan zingen we in onze lofzangen: De HEER redt! Amen.