Christine Van Broeckhoven

Christine Van Broeckhoven
17-11-2012
WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK NAAR DE ROL VAN GENETICA IN JONGDEMENTIE: FAMILIES, MUTATIES EN GENETISCHE TESTEN.
Christine Van Broeckhoven
Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep,
Department Moleculaire Genetica, VIB,
Laboratorium Neurogenetica, Instituut Born‐Bunge, Universiteit Antwerpen
Onderzoeksgroep Neurodegeneratieve Hersenziekten
Onderzoek naar de genetische oorzaken van hersenziekten 


Ziekte van Alzheimer
Frontotemporale dementie Ziekte van Parkinson
Doelstelling
 Identificatie van genetische oorzaken en risicofactoren
 Begrijpen van de biologie van het ziekteproces in de hersenen
 Bijdragen tot het ontwikkelen van meer doeltreffende medicatie en/of therapieën gericht tegen het afsterven van hersencellen Universiteit Antwerpen
1
Christine Van Broeckhoven
17-11-2012
Voorkomen van Jongdementie
 Jongdementie: eerste symptomen en klinische diagnose van dementie voor de leeftijd van 65 jaar
 Personen tussen 30 en 60 jaar met de meeste patiënten tussen 45 en 60 jaar
 Het juiste aantal patiënten met jongdementie is niet gekend
 Europese studie berekende een voorkomen van 12.5 %
 Klinisch en wetenschappelijke studies tonen ≈ 10%
 Naar schatting 3.000 tot 11.000 patiënten met jongdementie in België
Karakteristieken van Jongdementie  Jongdementie is een zeldzame ziekte (1/10 patiënten)
 Dezelfde klinische subtypes van dementie als in de 65+ groep maar in andere verhoudingen
 Patiënten hebben een sneller verloop van de ziekte door de aanwezigheid van meer letsels in de hersenen
 De meest frequente subtypes zijn:
 Alzheimer
 Frontaalkwab dementie
Universiteit Antwerpen
≈ 20 – 25 % ≈ 10 – 15%
geheugen
gedrag
2
Christine Van Broeckhoven
17-11-2012
JONGDEMENTIE: Erfelijke fouten
Erfelijkheid en Jongdementie
 Bij jongdementie ziet men vaker meerdere patiënten in dezelfde familie wat wijst op een genetische bijdrage tot de ziekte.
 In zeldzame families wordt de ziekte doorgegeven van generatie tot generatie volgens een eenvoudige erfelijkheidspatroon = erfelijke dementie.
 Erfelijke dementie < 1% van de dementiepatiënten (= zeer zeldzame ziekte).
 Erfelijke fouten (= mutaties) werden gevonden in AD en FTD families.
Universiteit Antwerpen
3
Christine Van Broeckhoven
17-11-2012
Eenvoudig Dominante Overerving
= Ziek
I
= Mutatie
II
III
 Een kind van een zieke ouder heeft één kans op twee om ziek te worden (= autosomaal dominante overerving)
 Drager van een mutatie wordt ziek rond dezelfde leeftijd als de andere patiënten in de familie.
Opsporen van Genen en Mutaties


Gen
CD
Ex 1
Ex 2
AB
Chromosoom
Ex 3
Familie
BD
AC
BC
AD
Segregatie
Universiteit Antwerpen
Klonering
Mutaties
4
Christine Van Broeckhoven
17-11-2012
Belgische Alzheimer families met preseniline
1 (PSEN1) mutaties
AD/A
AD/B
Belgische familie met frontaalkwab dementie met progranuline mutatie
Universiteit Antwerpen
5
Christine Van Broeckhoven
17-11-2012
Genen en Mutaties voor Jongdementie
Dementie
AD
FTD
Gen / Eiwit
Afkorting
Locatie
Voorkomen
in families
Amyloïde voorloper eiwit
APP
21
18%
Preseniline 1 PSEN1
14
78%
Preseniline 2
PSEN2
1
4%
Progranuline GRN
17
21%
C9orf72
9
17%
MAPT
17
4%
C9orf72
Microtubule‐geassocieerd eiwit tau
 Er zijn nog dementie genen! http://www.molgen.ua.ac.be/FTDMutations/
Mutaties en Alzheimer pathologie
Universiteit Antwerpen
6
Christine Van Broeckhoven
17-11-2012
MIJN GENETISCH RISICO OP DEMENTIE?
Ik heb een familielid met jongdementie. Wat is mijn kans dat ik ook ziek word?
= Ziek
 Zware familiale belasting
= Mutatie
 Eén ouder drager van erfelijke fout  50% kans op overerving mutatie
60
75
 Geen drager van mutatie  geen verhoogd risico
51
62
 Drager van mutatie  kans groot dat je zelf ziek wordt maar wanneer?
 Indien gewenst is presymptomatische diagnostiek mogelijk
Voorwaarden:  Via klinisch genetisch centrum  Indien mutatie in familie gekend is
 Ouder dan 18 jaar Universiteit Antwerpen
7
Christine Van Broeckhoven
17-11-2012
Medisch Genetische Diagnostiek
 Symptomatische DNA test bij jongdementie patiënten:
o Patiënt met een diagnose van Alzheimer of frontaalkwab dementie
o Aanvraag van de test gebeurt via de behandelende arts of een medische genetisch centrum  Presymptomatische DNA test bij familieleden van jongdementie patiënten:
o Familieleden behorende tot een familie met een gekende mutatie
o Familieleden behorende tot een familie met een familiale belasting
o Aanvraag via een erkend medisch genetisch centrum NIEUWE THERAPIE:
PREVENTIEVE THERAPIE
Universiteit Antwerpen
8
Christine Van Broeckhoven
17-11-2012
Wetenschappelijk onderzoek is een proces van jaren
 Genetisch onderzoek  celbiologisch onderzoek  ….  farmaceutica  ….  apotheek
 Wetenschappelijk onderzoek is gericht op de patiënten van morgen
 Patiënten van vandaag nemen deel aan het klinische en basis wetenschappelijke onderzoek
 oorzaken van dementie in kaart brengen (epidemiologie)
 klinische testen van experimentele medicaties (klinische trials)
 sociale en economische factoren (demografische studies)
 Voor de patiënten van vandaag moeten we zorgen voor een betere opvang en goede begeleiding van de mantelzorgers
GEN  EIWIT  ….  medicatie
GEN
elke cel van ons lichaam telt 23 paar chromosomen
chromosomen bestaan uit DNA die de genetische code van genen bevatten
de genen bevatten het recept voor de eiwitten
Medicatie ?
Eiwitten werken samen in complexe netwerken om bepaalde taken uit te voeren
Universiteit Antwerpen
9
Christine Van Broeckhoven
17-11-2012
Risicoprofiel of
Erfelijke fout Ziekteproces
Klonters
Amyloïde
Tau
kluwen
Foute Amyloïde
Afsterven
hersencellen Neerslaan
Amyloïde
plakken
celdood
DEELNEMEN AAN HET ONDERZOEK
Universiteit Antwerpen
10
Christine Van Broeckhoven
17-11-2012
Met Uw medewerking kunnen we binnen een aantal jaren andere mensen helpen!
Wie komt in aanmerking voor deelname?
 Patiënten, familieleden en gezonde vrijwilligers (ouder dan 18 jaar) Wat wordt er verwacht van de deelnemers?
 Informatieformulier ‐ Ondertekend toestemmingsformulier
 Informatie over de eigen ziektegeschiedenis
 Voorkomen van dementie en hersenziekten bij de familie
 Korte test van cognitie en geheugen
 Een bloedafname voor DNA
Deelnemen aan onderzoek + Bezoek Departement Moleculaire Genetica
Universiteit Antwerpen
11
Christine Van Broeckhoven
17-11-2012
Christine Van Broeckhoven
Universiteit Antwerpen
12