door de mystiek islam (Soefisme).

Kennismaking met de Islamitische wereld
Welkom
Beeldvorming

dominante beelden
Intolerante Islam
Extremisme
Geweld
Het beeld van 1000 & 1 nacht
Het folkloristische beeld
Het toeristische beeld
Islam : portret van een veelkleurig mengpalet
Islam als rituele praktijk : De vijf zuilen





=
=
Sjahada (geloofsbelijdenis)
Salat (dagelijkse gebed)
Zakat
Ramadan (sawm, vastenperiode)
Hadj
Islam is in een essentie een orthopraxie
de symbolisch en rituele uitdrukking van het ethische aspect van
de Islam.
= eenheid in de verscheidenheid/bindmiddel
= De relatieve eenvoud van de Islamitische cultus en symboliek
zorgt ervoor dat de vijf pijlers als onaantastbaar erfgoed worden
gezien.
= Gemakkelijk combineerbaar met niet Islamitische spirituele
tradities
De Koran
Surat-el-Fatiha
 In Naam van God de erbarmer de barmhartige.
 Lof zijn God, de heer van de wereldbewoners,
 De erbarmer, de barmhartige
 De heerser op de oordeelsdag
 U dienen wij en u vragen wij om hulp
 Leid ons op de juiste weg, de weg van diegenen
aan wie U gunsten hebt geschonken en wie geen
toorn rust
Jihad
 Het Westerse idee = Islamitische oorlog tegen de
ongelovigen
 Grote Jihad = innerlijk strijd / zelfbeheersing : de
innerlijke worsteling van een moslim om een betere mens
te worden (Koran)
 Innerlijke worsteling van morele discipline en
betrokkenheid bij de Islam (in tijden van twijfel) (Koran)
 Kleine Jihad = defensieve Jihad (Koran) :
verdedigingsooorlog of rebellie

Andere vormen van Jihad : wederopbouw, alfabetisering,
hulpverlening, politieke actie………
 Offensieve, gewelddadige Jihad (Al-Qaeda, GIA, Taliban
Fundamentalisme : rode draad

1. Moslims zijn geen (goede) moslims meer.
Ofwel te veel vermengd met niet Islamitische tradities
en of ‘aangatast’ door de mystiek islam (Soefisme).
Ofwel te veel beïnvloed door het Westen
“be it culture, social life, ethics, education, economy,
politics or any field of life, they (other muslims)
want to follow the west instead of the principles of
Islam”
Mawdudi
Fundamentalisme : rode draad









2. Ideale staat = de (utopische) staat van Mohammed en de
Rachidun
3.Tawhid (eenheid/uniciteit)
Eenheid van God
Eenheid van alle moslims
Eenheid geloof en staat (Geen scheiding der machten)
Eenheid van rechtssysteem (invoering van ‘de’ sharia). Bij
voorkeur de strengste vorm.
Eenheid van interpretatie
Aparte status en/of vervolging van ‘ongelovigen’
4. scheiding van het rationele en spirituele/emotionele en
‘uitsluiting’ van het tweede.
D.w.z., een fundamentalistische islam = ‘moderner’ dan een
traditionele Islam.
Fundamentalisme : rode draad

5. De mechanismen zijn gelijkaardig

Gecreëerde identiteit
Ideologie die daarop geënt is
Utopisch doel
Scherp vijandbeeld
Je moet aan specifieke voorwaarden voldoen om
bij ‘de club’ te horen.
Indien niet : confirmeren of uitstoting (bekeren
of discriminatie/ aanpassen of opkrassen)





Fundamentalisme : rode draad

6. Stichters/leiders zijn vaak intellectuelen, hoog opgeleid en
vertrouwd met het Westen (tot op de dag van vandaag).

7. Selectief gebruik van westerse wetenschap met welomschreven
‘Islamitische’ rol en gendermodellen

8. Onderwijs, sociale en politieke participatie voor vrouwen met
duidelijke begrenzing in : dresscode, rechtssysteem,
beroepsleven, dagelijks omgang, rechten & plichten (vb. rijbewijs
in SA). Die begrenzing durft sterk te verschillen afhankelijk van
regio en invalshoek.

9. Vaak een zeer rationele en systematische ‘uitbreidingspolitiek’.

Opmerking: Al qaeda/IS zijn eerder atypische
fundamentalistische groeperingen, maar hebben tot op
bepaalde hoogte wel ‘inspirerend’ gewerkt.
Hizb-ut-Tahrir

“Unite all Muslims in a single pan-Islamic state or caliphate”
 “The state should enforce sharia in all aspects of its work”
 “Women should dress in accordance with khimar and Jilbab but
not nessecarily with the face veil”
 “Muslims have a special responsibility to respect te rights of non-
muslims”
 “The party spreads its thoughts through discussion with te
masses, study circles, leaflet distribution, publishing books and
magazines, via the internet… and professes non-violence)
 Kijk op www.expliciet.nl
Zijsprong : Huwelijk en Polygamie

Koran : een man mag max vier vrouwen huwen op voorwaarde dat hij hen
gelijkwaardig behandelt (dit moet in de eerste plaats contextueel gelezen
worden + verzen die in contradictie zijn)

Slechts een beperkt aantal huwelijken zijn werkelijk polygaam
(vermoedelijk minder dan 1,5 %).

Polygamie is in een aantal landen niet toegelaten (vb Turkije, Tunesië,
Egypte, in Marokko bij nieuwe huwelijken - uitdoofbeleid)

In heel wat regio’s kan men een clausule in het huwelijkscontract laten
opnemen, waarbij de man er zich toe verbindt om geen tweede vrouw te
huwen (vb. Indonesië, Maleisië,….)

In sommige landen staat Polygamie in de Koranische uitdrukkelijk
ingeschreven in de wet : (vb. Saoedi-Arabie….)

Polygamie kan ook zeer uitgesproken deel uit maken van gewoonterecht
(vb. West -Afrika). In deze regio’s vindt je polygamie terug bij Moslims en
niet Moslims (Christenen, Animisten,….)
De Koran

114 Hoofdstukken of Soera’s opgebouwd uit verzen.

Gerangschikt naar lengte en niet naar chronologie.

Elke soera begint met een tijdsaanduiding.

Je hebt ‘Mekkaanse’ soera’s die veelal kort zijn en soera’s
uit medina die langer zijn.

Is het letterlijke woord van God zoals het door de engel
‘Jibril’ (Gabriël) aan de profeet zou zijn overgebracht.

Niet alleen een religieuze tekst, maar ook een richtsnoer
voor het leven
Fundamentalisme : rode draad

1. Moslims zijn geen (goede) moslims meer.
Ofwel te veel vermengd met niet Islamitische tradities
en of ‘aangatast’ door de mystiek islam (Soefisme).
Ofwel te veel beïnvloed door het Westen
“be it culture, social life, ethics, education, economy,
politics or any field of life, they (other muslims)
want to follow the west instead of the principles of
Islam”
Mawdudi
Fundamentalisme : rode draad









2. Ideale staat = de (utopische) staat van Mohammed en de
Rachidun
3.Tawhid (eenheid/uniciteit)
Eenheid van God
Eenheid van alle moslims
Eenheid geloof en staat (Geen scheiding der machten)
Eenheid van rechtssysteem (invoering van ‘de’ sharia). Bij
voorkeur de strengste vorm.
Eenheid van interpretatie
Aparte status en/of vervolging van ‘ongelovigen’
4. scheiding van het rationele en spirituele/emotionele en
‘uitsluiting’ van het tweede.
D.w.z., een fundamentalistische islam = ‘moderner’ dan een
traditionele Islam.
Fundamentalisme : rode draad

5. De mechanismen zijn gelijkaardig

Gecreëerde identiteit
Ideologie die daarop geënt is
Utopisch doel
Scherp vijandbeeld
Je moet aan specifieke voorwaarden voldoen om
bij ‘de club’ te horen.
Indien niet : confirmeren of uitstoting (bekeren
of discriminatie/ aanpassen of opkrassen)





Fundamentalisme : rode draad

6. Stichters/leiders zijn vaak intellectuelen, hoog opgeleid en
vertrouwd met het Westen (tot op de dag van vandaag).

7. Selectief gebruik van westerse wetenschap met welomschreven
‘Islamitische’ rol en gendermodellen

8. Onderwijs, sociale en politieke participatie voor vrouwen met
duidelijke begrenzing in : dresscode, rechtssysteem,
beroepsleven, dagelijks omgang, rechten & plichten (vb. rijbewijs
in SA). Die begrenzing durft sterk te verschillen afhankelijk van
regio en invalshoek.

9. Vaak een zeer rationele en systematische ‘uitbreidingspolitiek’.

Opmerking: Al qaeda/IS zijn eerder atypische
fundamentalistische groeperingen, maar hebben tot op
bepaalde hoogte wel ‘inspirerend’ gewerkt.
Hizb-ut-Tahrir

“Unite all Muslims in a single pan-Islamic state or caliphate”
 “The state should enforce sharia in all aspects of its work”
 “Women should dress in accordance with khimar and Jilbab but
not nessecarily with the face veil”
 “Muslims have a special responsibility to respect te rights of non-
muslims”
 “The party spreads its thoughts through discussion with te
masses, study circles, leaflet distribution, publishing books and
magazines, via the internet… and professes non-violence)
 Kijk op www.expliciet.nl
Fundamentalisme : Mogelijke
voedingsbodems

1. Socio-economische problemen. (vb.Cairo, Frankrijk,
India, Brussel)

2. Het religieuze (of een bepaalde visie op) en wereldse
(politiek, recht, economie, etc..) vallen samen.

3. Angst voor moderniteit, verandering en
identiteitsverlies. Weerstand tegen verandering alternatief
zoeken in ‘ideaal verleden’.
Fundamentalisme = identitaire beweging
•
4. Ontworteling van (jonge) leden.
Fundamentalisme : Mogelijke
voedingsbodems

5. In de recente geschiedenis zie je in de betrekkingen
tussen de Westerse wereld en het zuiden 3 ‘lijnen’

1. Kolonialisme en post-kolonialisme
2. Economische & culturele mondialisering
3. Internationale of ontwikkelings samenwerking.



Rode draad = opleggen van een Westers neoliberaal model
dat nog maar sinds kort voorzichtig wordt in vraag gesteld.
Het moslimfundamentalisme is een reactie hiertegen. Dit wil
niet zeggen dat ‘modernisering’ wordt afgewezen
Fundamentalisme : Mogelijke
voedingsbodems
Ali Sharia’ti (voorbeeld)
Islamitische samenleving is gebaseerd op acceptatie van Westerse
wetenschap, technologie, industrie maar verwerpt de Westerse
cultuur en politieke ideeën.
Gender : grotere sociale en politieke participatie voor vrouwen
gecombineerd met traditionele genderollen.

6. Mogelijke reactie in acculturatieproces.
D.w.z. reactie op het verhaal van vervreemding
en ontworteling. (Proces van herdefiniëring
bij jonge Moslims in de Westerse wereld.)
Acculturatie
C
U
L
T
U
U
R
B
E
H
O
U
D
ja
Separatie
Integratie
nee
Marginalisatie
Isolatie
Assimilatie
nee
ja
AANPASSING
Fundamentalisme : Mogelijke
voedingsbodems

7.Omstandigheden waarin ‘kritische reflectie’ moeilijker
een weg vindt.
Een (kosmocentrisch) wereldbeeld waarin de focus ligt op het
intact houden van relaties.
Patriarchale samenlevingsvormen overheersen.
Gebrekkig onderwijs
Autoritaire Regimes (seculier en religieus, gesteund en niet
gesteund door het Westen).
Kritiek op religie ligt gevoelig en/of doe je niet.
Wat zie je?
(Inspiratiebron : Thierry verhelst)
Yin en Yang : Wereldbeeld (niet in
cursus, geen examenstof)
• Kosmocentrisme
Homocentrisme
De ‘kosmos staat’ centraal.
De mens/het individuyang
staat centraal
•Nadruk op verbondenheid, loyaliteit,
afhankelijkheid.
‘uitmunten is
belangrijk’
.de taak van de mens is de kracht van
de groep versterken.
Nadruk op autonomie
en
‘bemeestering’
• Als individualist verzwak je de groep.
Loyaliteit geeft
bescherming en trouw van de groep
• je ontleent je identiteit aan
Je sociale netwerk
yin
Indentiteit wordt
meer gezien als
‘persoonlijk’
Yin en Yang : Wereldbeeld
(niet in cursus,
geen examenstof)
Yang
Holisme
Dualisme
Onderlinge verbondenheid
Analyseren (en soms
Paralyseren)
Categoriseren
Stabiliteit (niet té
veel veranderen = een ideaal)
Bemeesteren (controle)
Modellen ontwerpen
Veranderingsgericht
Yin Grotere (relatieve)
machtsafstand
Kleinere (relatieve)
machtsafstand
Yin en Yang : Communicatie
waarden die meespelen (niet in cursus, geen examenstof)
•Voorkomen van gezichtsverlies,
Schaamte en schande
Wat gevoelig ligt, kan tot ontwijken
de antwoorden leiden of zit in een
taboe-sfeer.
Het nastreven van eer, respect en
externe waardering, groepsintegriteit
Indirecte communicatie
Yin
Voorkomen van schuld
Ideaal = dingen zoveel mogelijk
Bespreekbaar maken
Het nastreven van persoonlijk
Geluk, zelfwaardering, integriteit
Directe communicatie
Yang
Fundamentalisme :
voedingsbodems
8. De verhouding met het verleden :
Frustratie over het ‘verloren gegane verleden’
Het gebrek aan erkenning voor dat verleden
De mythologisering van het verleden

9. Mislukte politieke experimenten tijdens en na de dekolonisatie.
vb) Egypte,

Opmerking : na 1989 krijgt het fundamentalitische gedachtengoed
een ENORME IMPULS. Nieuwe impuls na het ‘falen van het
kapitalistische systeem’,
10. Geleidelijke ‘Islamering’ van een aantal regimes doorheen
door Islamisten als bondgenoot tegen oppositie op te nemen in de
jaren ’70 , ’80 e), ’90
vb) Pakistan (jaren 90)

Fundamentalisme :
voedingsbodems

11. Het bestaan van een aantal op religie gebaseerde
regimes in de moslimwereld (Pakistan, Saoedi-Arabië,
Iran,…)
12. Moeilijk bestrijdbare financieringsmechanismen.
Voorbeelden)
Saoedi-Arabië
Iran (Bonyads)
Drugs en andere smokkel (Afghanistan)


13. Het voorbeeld van Israël (verhouding van bewondering en
haat).
Fundamentalisme :
voedingsbodems

14. Westerse steun aan fundamentalistische regimes. (vb.
Saoedi-Arabië).

15. Westerse steun aan seculiere, autoritaire regimes in de
moslimwereld waar fundamentalisten zich in de oppositie
bewegen.
Vb) Vroegere Regime Mubarak, Ben Ali in resp. Egypte en
Tunesië,
Khadafi in Libië


16. Wantoestanden op vlak van internationale
betrekkingen, handel, … en de Westerse betrokkenheid
daarin.
Citaat Aminata Traoré

“Ik zie hier in Mali jongeren die zich bekeren tot
een strenge Islam en er zich blijkbaar goed in
voelen. Je kan dat geen ‘terugkeer’ noemen,
want ik heb mijn moeder, noch mijn
grootmoeder ooit zien doen wat die jongeren
doen. Hun behoefte om méér te weten over
Koran en het Islamitische geloof, en om er hun
gedrag aan aan te passen, komt voort uit de
leegte die ontstaan is door gaten te schieten in
onze vertrouwde waarden. Geen wonder dat
individuen en samenlevingen op zoek gaan naar
alternatieven die voor zekerheid en solidariteit
kunnen zorgen.”
Fundamentalisme :
voedingsbodems

17. Moderne communicatietechnologie (vooral internet).
18. De aard van het monotheïsme zelf
Monotheïsme
‘Monomythisme’ (Reza Aslan)

Fundamentalisme : voedingsbodems
20. Frustratie n.a.v. opeenvolgende Militaire
nederlagen (1948, 1956, 1967, 1973,
1982,….) in de oorlogen met Israel (en
andere vijanden. Bvb. India) én in een
recenter verleden met het westen
(golfoorlog, afghanistan)
+ voortdurende Israëlisch-Palestijnse conflict.
+ de (voortdurende) lauwe reactie van Europa


21. Men heeft het gevoel dat de
moslimwereld in Palestina met een
probleem is opgescheept dat in/door
Europa gecreëerd werd en waar het de
verantwoordelijkheid niet voor durft te
nemen.
Besluit

De verschillende voedingsbodems
komen meestal in combinatie voor
Het concept ‘identiteit’ komt vaak terug.
Moslimfundentalisme is niet enkel een
religieuze beweging, maar vooral een
identitaire beweging die religie
gebruikt/misbruikt om haar doelstellingen
te verwezenlijken.

Zijsprong : Bruidsschat en
bruidsprijs
Een bruidsschat of bruidsgift is een gift die een meisje mee krijgt als ze in het huwelijk
treedt. De hoogte van de bruidsschat wordt bepaald door onderhandelingen tussen de
twee families. Een beter opgeleide man zal een hogere bruidsschat kunnen eisen. De
familie van de bruid moet soms veel geld lenen om hun dochter te kunnen laten huwen.
Wordt voorzien door de familie van de bruid (of soms de bruid zelf d.m.v. een tontine
systeem)
Ongewenst effect : abortussen van vrouwelijk foetussen, later/niet huwen
Een bruidsprijs. Wordt voorzien door de familie van bruidegom of de bruidegom zelf en
bestaat uit goederen of diensten. Deze bruidsprijs kan de jongeman op verschillende
manieren vereffenen: in vee of in geld, of door voor de families van de bruid te werken.
Wordt gezien als een vergoeding voor het verlies van een van de familieleden.
De bruidsprijs is een belangrijke, dwingende kracht bij de bestendiging van het
huwelijk: hij is voor beide families een goede reden om ervoor te zorgen dat het paar bij
elkaar blijft en zijn wederzijdse verplichtingen nakomt. Dit is geen koopsom.
Ongewenst effect : later/niet huwen
Zijsprong : Huwelijk

Een gedwongen huwelijk is NIET hetzelfde
als een gearrangeerd huwelijk
Zijsprong : Islamitisch recht

Algemeen geformuleerd zou men kunnen zeggen
dat de Sharia de uitwerking van Koran en
Hadith tot een wetstelsel is. Dé sharia bestaat
eigenlijk niet. Er zijn dus diverse rechtsscholen
die vaak vermengd zijn met eeuwenoud
gewoonterecht, Westers recht of ter plaatse
ontwikkeld modern burgerlijk recht.

In tegenstelling tot de Koran is de Sharia Gods
wet en niet Gods woord. Het is dus puur
mensenwerk en mensen kunnen zich
vergissen.
Zijsprong : Islamitisch recht
1. Hanafitische school
 Nadruk op traditie, liberaal, meest verbreid.o.a. in Centraal-Azië, Turkije,
2. Malikitische school
 Nadruk op consensus, conservatief.o.a. in Noord-Afrika, Opper-Egypte,
Oman,…
3. Shafitische school
Zoekt middenweg tussen de twee bovenstaande. Eerder gematigd. O.a. in
Indonesië
4. Hanbalitisch
 Zeer streng . o.a. in Saoedi-Arabië, Soedan,…
+ Gewoonterecht
Vb. - Adat in Indonesische archipel. Matrilineage bij Toeareg en
Minangkabau. Punktuwali bij Taliban in Afghanistan en West-Pakistan.
+ Europees recht en eigen burgerlijk recht & moderne
rechtssystemen
Vb. Juridische hervormingen door Ataturk in Turkije, gebaseerd op Westerse
voorbeelden. Gelaïciseerde wetgeving in Tunesië. Hervormingen van de
Mudawanna in Marokko in 2003 + invloed rechtssystemen van de
voormalige koloniale overheersers.
Zijsprong : Islamitisch recht

Voorbeeld :

“De Malikitische school wijst abortus ten stelligste af. De
Shafitsche rechtsschool staat abortus toe t.e.m. 80 dagen
na de conceptie. De Hanafitische school verbiedt abortus
vanaf 120 dagen zwangerschap. D.w.z. wanneer de foetus
volledig gevormd is. Volgens deze laatste stroming mag de
vrouw zich zelfs laten aborteren, zonder toestemming van
de echtgenoot, als ze daar een goede reden voor heeft.
Wanneer een nieuwe zwangerschap de overlevingskansen
van een baby die nog gezoogd wordt aantast, is er o.a.
sprake van een degelijke motivatie voor abortus zonder
onderlinge toestemming.” (Jansen, W; 1997)
Zijsprong : Islamitisch recht

Hervormingsgezinden (voorbeeld. Shirin Ebadi, Nasr Abu Zaid,….)
pleiten voor nieuwe, moderne interpretaties van de waarmee de
Sharia onder meer zou samenvallen met Westerse wetgeving,
gebaseerd op non-discriminatie.

Zo een gemoderniseerde Sharia is volgens porgressieve Moslims
(en de soefibewegingen) niet in tegenspraak met de Koran. De
kern van Islam ligt immers in de spirituele boodschap, waarin
vrede en tolerantie belangrijke principes zijn.

Fundamentalisten zijn hiertegen. Zij zien de normen en waarden
van de huidige versies als onveranderlijk. Wat Mohammed in de
zevende eeuw voorgeschreven kreeg van God is niet
onderhandelbaar. Bovendien zijn de poorten van de Idjtihad
gesloten.

Een zwak punt in hun redenering is dat er ten tijde van
Mohammed nog geen letter van de Sharia op papier stond.
Rechtsscholen : geografische
spreiding

Terra Cognita

Luc Lippens

Ernest Claeslaan 13

8400 Oostende

Tel: 059/ 80 65 46

GSM: 0497/62.83.27

Email: [email protected]

[email protected]