Psychologisch Sociaal Computer Model De boeken, films, politiek en filosofie van de 20e eeuw spiegelen ons een toekomst voor, die logisch uit de 3000 jaar oude westerse beschaving voorkomt: De technologische beschaving. De vraag is echter of het menselijk bewustzijn in staat is om de grote vlucht van zijn hulpmiddelen te volgen. Wij menen bijna alles te weten over de kosmos, waarin wij ons bevinden. Maar wat weten wij eigenlijk over onszelf? Mind Bewustzijn Conditionering Communicatie Leerproces Systeem Therapie Model Psychologisch Sociaal Computer Model Het doel van het ‘Mind’ project is een demonstratie model te construeren, dat het mechanisme van bewustwording door leerervaringen zo goed mogelijk benaderd. Mind Project •Theorie •Web Site •Making of Mind Het is een samenhangend project en geen losstaande theorie of alleen een computer systeem. Omdat de materie erg veel deelwetenschappen omvat, is het een van de zeldzame ontwerpen, die worden ontwikkeld in voortdurende discussie met de mogelijke gebruikers. •Presentaties •Demonstraties •Programma •Handboek •Help Mind Bewustzijn Conditionering Communicatie Leerproces Systeem Therapie Model Psychologisch Sociaal Computer Model Wij worden voortdurend door onze omgeving geprikkeld, waardoor wij bepaald gedrag gaan vertonen en ons bewustzijn een samenhangende voorstelling vormt. Deze is sterk afhankelijk van de omstandigheden, de persoonlijke historie en het leerproces, dat wij doormaken. Er ontstaat een interactie: wij passen de voorstelling aan op grond van nieuwe ervaringen en wij structureren die ervaringen aan de hand van bestaande ideeën. Mind Bewustzijn Conditionering Communicatie Leerproces Systeem Therapie Model Psychologisch Sociaal Computer Model Nieuwe elementen worden voortdurend getoetst aan gemeenschappelijke kenmerken en functies in eerdere leerervaringen. Onze ervaring van de werkelijkheid is een geprojecteerd oordeel en geen objectieve waarneming. Uit het simultaan voorkomen van verschillende gebeurtenissen leiden wij oorzakelijke verbanden af. Dit betekent dat wij de gevolgen herleiden tot een of meerdere oorzaken. Mind Bewustzijn Conditionering Communicatie Leerproces Systeem Therapie Model Psychologisch Sociaal Computer Model In de logica zijn twee methoden beschikbaar om oorzakelijke verbanden te achterhalen: deductie en identificatie. Deductie Gevolg Oorzaak Onze emotionele ontwikkeling, de ethiek en het normenstelsel van het individu hangt indirect samen met de primaire indrukken, die wij in de wereld opdoen. Identificatie Normen en Waarden Prikkel (Stimulus) Logica (Vorming Wereldbeeld) Logica en emotie zijn dus geen gescheiden of tegenstrijdige processen. Zij komen beiden voort uit veranderingen in de ervaringspatronen. Emotie Ethiek Mind Bewustzijn Conditionering Communicatie Leerproces Systeem Therapie Model Psychologisch Sociaal Computer Model Op grond van de stimuli uit de realiteit ontwikkelt het organisme een werkelijkheidsmodel in het bewustzijn. Dit model bestaat voornamelijk uit afgeleide patronen. Stimulus Voorspelbare Reactie Voorwaardelijke Reactie Onvoorwaardelijke Reactie Dit model vormt het uitgangspunt voor de gedragsvorming waarbij de emotionele betekenis een belangrijke rol speelt. Indien aan verwachtingen voldaan wordt, zijn de reacties min of meer geconditioneerd. Is er sprake van een nieuwe situatie dan bepalen emotionele of logische factoren het handelen. Mind Bewustzijn Conditionering Communicatie Leerproces Systeem Therapie Model Psychologisch Sociaal Computer Model Wij kunnen de structuur van het bewustzijn in een model van verschillende lagen beschrijven. •Extern: Uit de omgeving en de maatschappij ontvangen wij prikkels. •Interactie: Deze worden door eerdere ervaringen verwerkt tot indrukken. •Conditionering: Hierdoor wordt het leerproces over de onderlinge verbanden op gang gebracht. •Representatie: Hieruit ontstaan cognitieve schema’s in het bewustzijn die de geleerde principes weergeven. •Projectie: Door gestructureerde en willekeurige associatie wordt het bewustzijn in een voorstelling van de wereld verwerkt. •Doelgerichtheid: De voorstelling vormt het uitgangspunt voor de persoonlijke doelen en de keuzes. Mind Bewustzijn Conditionering Communicatie Leerproces Systeem Therapie Model Psychologisch Sociaal Computer Model Actie Indrukken uit de omgeving worden verwerkt in het persoonlijke werkelijkheidsmodel. Als Ervaring Als Prikkel Als Reactie Organisme Als Ontkenning De stimuli worden vergeleken met eerdere ervaringspatronen. Is de stimulus overeenkomstig met de verwachting, dan wordt dit gezien als een bevestiging. Als Bevestiging Ervaring Prikkel Vergelijking Model Aanpassen Model Deductie Mind Bewustzijn Reactie Is dit een volkomen nieuwe ervaring (verrassingseffect) dan wordt het nieuwe patroon door logische of willekeurige associatie in het bestaande model ingepast. Stabilisatie Model Emotie Conditionering Communicatie Leerproces Systeem Therapie Model Psychologisch Sociaal Computer Model Toon Toon Voedsel Toon Voedsel Toon Toon Voedsel In de opeenvolging van prikkels en reacties probeert het individu een verwachtingspatroon te herkennen. Deze cognitieve schema’s bestaan uit een geheel van herhalingen en oorzakelijke verbanden. Indien nieuwe indrukken overeenkomen met de conditionering uit eerdere ervaringen, dan wordt dit gezien als een bekrachtiging van het individuele wereldbeeld. Toon Herhaling Voedsel Toon Toon Voedsel Indien er een verschil is tussen de verwachting en de prikkelpatronen, dan wordt het patroonschema gefrustreerd. Voedsel Bevestiging Model Mind Bewustzijn Ontkenning Model Conditionering Communicatie Leerproces Systeem Therapie Model Psychologisch Sociaal Computer Model De reeks van aangename en onaangename stimuli hebben een uitwerking op de emotionele stabiliteit van de mens. Uit de emoties van een individu onder bepaalde omstandigheden kan men een goed beeld krijgen van de persoonlijke driftdoelen. Het individu doorloopt noodzakelijkerwijs in een bepaald tempo een ‘cirkel van emoties’, waarbij hij in elke rondgang iets over de wereld en de eigen interpretatie leert. Deze emotiecirkel vormt de eigenlijke motor achter de ontwikkeling van de persoonlijkheid. Mind Bewustzijn Conditionering Communicatie Leerproces Systeem Therapie Model Psychologisch Sociaal Computer Model Tijdens de communicatie toetst het individu nieuwe informatie uit de omgeving voortdurend aan de interne representatie in het bewustzijn. Hypothese Verwachting Bevestiging Toetsing Indien de nieuwe patronen niet overeenstemmen met het bestaande model in het bewustzijn dan worden de uitgangspunten opnieuw overwogen en hypothesen aangepast. Informatie Onderzoek Deze nieuwe uitgangspunten worden onderzocht aan de hand van nieuw experimenteel bewijsmateriaal uit de omgeving. Mind Bewustzijn Conditionering Communicatie Leerproces Systeem Therapie Model Psychologisch Sociaal Computer Model Een van de belangrijkste thema’s bij de ontwikkeling van het bewustzijn en het gedrag is de conditionering, waarvoor experimenten van Pavlov een eerste aanwijzing waren. Klassiek Operant Stimulus Historisch zijn er naast elkaar twee manieren van conditioneren ontstaan. Reactie Klassieke Conditionering: waarbij stimuli-reactie patronen uit de omgeving het individu sturen. Stimulus Operante Conditionering: waarbij er wisselwerking optreedt. Reactie In de volledige interactie conditioneert het individu ook zichzelf. Mind Bewustzijn Conditionering Communicatie Leerproces Systeem Therapie Model Psychologisch Sociaal Computer Model +S+ -S+ *S+ Verplaats Hoop + +S (Hoop) -S+ (Verdriet) *S+ (Woede) +S- (Angst) -S- (Opluchting) *S- (Veiligheid) Gedragseffecten Hoop Voortzetting gedrag. Verdriet Verheviging gedrag. Woede Verandering gedrag. Angst Stopzetten gedrag. Opluchting Uitsluiten van de oorzaak van de angst. Vermijden van de oorzaak van de angst. Mind Bewustzijn -S*SVersterk Hoop Verwarring Verplaats Angst Emotie Veiligheid +SVerwarring Versterk Angst Conditionering Symbool Gedrag Oorzaken De oorzaak van de stimulus lijkt bekend. Twijfel over vastgestelde oorzaak. Oorzaak is veranderd en onbekend. Oorzaak angst onbekend. Zoeken naar oorzaak angst. Oorzaak angst lijkt bekend. Bij de emotionele ontwikkeling is het toedienen, wegnemen en uitblijven van prikkels die als aangenaam of onaangenaam worden ervaren essentieel. Dit bepaalt of de hoop en angst voor begrippen blijft bestaan of dat deze wordt gesublimeerd in andere doelen. Emotionele verandering veranderen zowel de interne voorstelling als de externe gewaarwording. De interactie tussen het organisme en omgeving is te beschrijven in emotionele transformatie schema’s. Communicatie Leerproces Systeem Therapie Model Psychologisch Sociaal Computer Model Door de geconditioneerde reacties op emoties is het gedrag van het individu vrij voorspelbaar, als bekend is wat als aangenaam en onaangenaam wordt ervaren. Stimulus = Reactie De stimulus van een individu lokt een reactie uit bij een ander individu. Deze reactie vormt op zich weer een stimulus voor nieuwe reacties. Op deze manier kan er tijdens de communicatie een ‘kettingreactie’ van geconditioneerde gedragspatronen ontstaan. Mind Bewustzijn Conditionering Communicatie Leerproces Systeem Therapie Model Psychologisch Sociaal Computer Model De communicatie tussen mens en computer verloopt moeizaam. En dat is ook niet zo vreemd, als wij bedenken dat mensen elkaar ook maar gedeeltelijk begrijpen. Vandaar de ruzies, misverstanden en oorlogen, die zo tekenend zijn voor onze geschiedenis. Zender Codering Boodschap Medium Ontvanger Ruis Decodering Boodschap Interpretatie Informatieoverdracht via communicatie (naar Remmersdaal 1982) Mind Bewustzijn Conditionering Communicatie Leerproces Om werkelijk te communiceren is het noodzakelijk dat concepten aanpasbaar zijn voor een persoonlijke interpretatie. Het systeem moet leren van de gebruiker die het bedient. Systeem Therapie Model Psychologisch Sociaal Computer Model Door de verschillen in maatschappelijke, sociale en culturele geschiedenis wordt de logische samenhang van de verschijnselen in een beperkte omgeving aangeleerd. Hypothese Verwachting Informatie Onderzoek De belangrijkste voorwaarde voor werkelijke communicatie is dat de betrokken partijen bereidt zijn om de voorstelling van zichzelf en de ander te onderzoeken en geconditioneerde verwachtingspatronen aan te passen. Bevestiging Toetsing Bevestiging Toetsing Hiervoor is het fundamenteel, dat men de context van de ander probeert te doorgronden en de eigen verwachtingen kenbaar maakt. Ook de methode van communiceren heeft een belangrijke rol bij het ontstaan van wederzijds begrip. Informatie Onderzoek Hypothese Verwachting Mind Bewustzijn Conditionering Communicatie Leerproces Systeem Therapie Model Psychologisch Sociaal Computer Model Er is een groot verschil tussen gegevens en informatie. Gegevens zijn indrukken, die onafhankelijk van de zender en ontvanger, hun persoonlijke en gezamenlijke historie en de context door de omgeving worden geproduceerd. Pas als de indrukken kunnen worden ingepast in de leerprocessen van zender en ontvanger en een gezamenlijk probleemcontext, worden de gegevens zinvol en spreekt men over informatie. In het verzamelingdiagram wordt dit weergegeven door een zeer beperkt gebied, in de doorsnede van alle betrokken verzamelingen. Mind Bewustzijn Conditionering Communicatie Leerproces Systeem Therapie Model Psychologisch Sociaal Computer Model Werkelijke communicatie is veel moeilijker dan het op het eerste gezicht lijkt. Zowel zender als ontvanger vervullen een bepaalde rol in de totale context van het systeem waarin zij door middel van verbale en non-verbale feedback met elkaar communiceren. Bovendien dragen zij beiden hun eigen persoonlijke leerhistorie, hun referentiekader met zich mee. Pas als rekening wordt gehouden met de historie van zender en ontvanger en de context, waarbinnen de feedback plaatsvindt, kan men spreken over werkelijke communicatie. Mind Bewustzijn Conditionering Communicatie Leerproces Systeem Therapie Model Psychologisch Sociaal Computer Model Communicatie vindt plaats op verschillende nivo’s. Wat wij bewust onder communicatie (of bespreken) verstaan is slechts een klein gedeelte van de communicatie die werkelijk plaatsvindt. Dit wordt de bovenstroom van de communicatie genoemd. Daarnaast komen voortdurend signalen binnen omtrent de procedures, interactie en individuele regels, die door zender en ontvanger worden gehanteerd (onderstroom). De bovenstroom is een terugkoppeling over de manier waarop in het verleden werd gecommuniceerd. In de metacommunicatie wordt de basis gelegd voor communicatie in de toekomst. Mind Bewustzijn Conditionering Communicatie Leerproces Systeem Therapie Model Psychologisch Sociaal Computer Model Mind ‘Ik heb de leiding. Luister naar mij. Die bouwput is gevaarlijk. Ik hou van je.’ ‘Angst. Oppassen voor confrontatie. Moeder vermijden bij spelen.’ ‘Jij gaat daar niet naar toe!’ (Oor trekken + Wijzen) ‘Jij gaat daar niet naar toe!’ (Pijn) Oor vasthouden. Wijzen. Hard Praten. Pijn. Horen. Niet kunnen bewegen. Moeder. Bewustzijn Conditionering Communicatie Taalgebruik kent verschillende nivo’s. Zo wordt er een onderscheid gemaakt tussen het conceptueel, taalkundig en fysieke nivo van taal. Op het conceptueel nivo geeft de zender aan wat deze bedoelt en de ontvanger probeert de boodschap, binnen de eigen context, te begrijpen. Taalkundig worden boodschappen gecodeerd (geformuleerd) en de zender probeert het bericht te verstaan. Fysiek worden de uitdrukkingsvaardigheid (spreken/handelen) en het waarnemen (horen/zien) geoefend. Leerproces Systeem Therapie Model Psychologisch Sociaal Computer Model Mensen communiceren nooit direct met de omgeving. Er zijn verschillende beveiligingsystemen, die het directe gevaar van blootstelling aan de omgeving onmogelijk maken. Alleen indrukken die voldoen aan de ethische gedragsregels van de systemen, waarin ze functioneren, worden toegelaten als communicatieberichten. Als het mogelijk is om deze berichten, op grond van de persoonlijke historie binnen systemen te vertalen, wordt het tot het bewustzijn toegelaten. Zo niet, dan wordt de boodschap genegeerd of zelfs actief geblokkeerd. Zowel voor systemen als communicatie geldt, dat eerst wordt nagegaan of de boodschap veilig of onveilig is voor de persoon in kwestie. Mind Bewustzijn Conditionering Communicatie Leerproces Systeem Therapie Model Psychologisch Sociaal Computer Model In de structuur van het geheugen wordt vaak een onderscheid gemaakt, waarmee de periode van de opslag van informatie in de hersenen wordt weergegeven. Er wordt dan onderscheid gemaakt tussen drie soorten geheugen. Sensorisch Geheugen: wordt gebruikt om prikkels in de juiste volgorde vast te leggen. Korte Termijn Geheugen: hierin kan voor korte tijd een samenhangende reeks worden onthouden. Lange Termijn Geheugen: dit geheugen bevat verwijzingen naar gebeurtenissen. Mind Bewustzijn Conditionering Communicatie Leerproces Systeem Therapie Model Psychologisch Sociaal Computer Model Cognitief Schema Succes Mislukking Combinatie Volgens de cognitieve wetenschap is het afleiden van logische samenhang een complex leerproces, waarbij succeservaringen en mislukkingen centraal staan. Logica is dan ook een dynamisch concept, dat zich ontwikkelt in de tijd, in plaats van statische regels en wetten. Er is een persoonlijke waarheid op dit moment, op grond van de huidige geschiedenis, maar deze kan door nieuwe inzichten altijd weer veranderd worden. Mind Bewustzijn Conditionering Communicatie Leerproces Systeem Therapie Model Psychologisch Sociaal Computer Model Deductie Structuur Herkenning Verandering Structuur Stabilisatie Structuur Als Ontkenning Als Bevestiging Begrip Vorming Verandering Begrip Stabilisatie Begrip Een sturend principe in het bewustzijn om de structuur van de omgeving te bepalen is bijvoorbeeld de deductie. Ook bij dit leerproces speelt bevestiging en ontkenning van geconstateerde begripsrelaties een centrale rol. Indien de gevormde structuur langdurig gefrustreerd wordt, is het mogelijk dat sterk verankerde geconditioneerde uitgangspunten worden verlaten. Mind Bewustzijn Conditionering Communicatie Leerproces Systeem Therapie Model Psychologisch Sociaal Computer Model Indrukken uit de huidige omstandigheden worden door middel van conditionering verwerkt in de persoonlijke historie. Hieruit ontstaan via classificatie begrippen en begripsrelaties. Door begrippen en begriprelaties toe te passen op verschillende specifieke ervaringen, ontstaat de logica, die op verschillende onderling geassocieerde begrippen en relaties kan worden toegepast. Mind Bewustzijn Conditionering Communicatie Leerproces Systeem Therapie Model Psychologisch Sociaal Computer Model Doel Doel Stellen Opsplitsen Taken Bedenken Taak Succes Methode Succes Uitvoeren Mislukking Methode Heroverwegen Mind Bewustzijn Conditionering Taak Heroverwegen Communicatie Doel Heroverwegen Leerproces Om driften te bevredigen, die door conditionering of spel ontstaan zijn, moet het individu virtuele doelen en taken stellen, die aansluiten bij zijn of haar voorstelling. Deze doelen en taken worden verwezenlijkt door verschillende strategieën of methoden. Als het individu er door het toepassen van één bepaalde strategie in slaagt om een bepaald doel te bereiken dan wordt de methode bekrachtigd. Loopt de methode uit op een mislukking, dan moet het individu alternatieve strategieën bedenken. Systeem Therapie Model Psychologisch Sociaal Computer Model Stimuli Afkomstig uit Omgeving Onder Invloed ‘Id’ Drift Onder Invloed ‘Ego’ Driftobject Voorstel Actieplan Onder Invloed ‘Super Ego’ Bijstellen Actieplan Toetsing Normen en Waarden Door de toetsing van stimuli uit de omgeving aan dieper liggende driften wordt de indruk geassocieerd aan een bepaald driftobject. Om dit driftobject te bereiken moet het individu een strategie bedenken, die getoetst wordt aan ethische systeemregels, de realiteit en de persoonlijke bevrediging. Als het driftobject niet aan één van deze criteria voldoet, dan moet het actieplan door middel van feedback worden bijgesteld. Bij iedere stap in dit proces is een bepaald onderdeel van de freudiaanse interpretatie van de persoonlijkheid betrokken. Toetsing Realiteit Toetsing Bevrediging Driftdoel Bereikt Mind Bewustzijn Conditionering Communicatie Leerproces Systeem Therapie Model Psychologisch Sociaal Computer Model Op het eerste gezicht lijkt succes een belangrijke stimulans voor leerprocessen. En uiteindelijk is dat ook zo. Maar het aantal opeenvolgende mislukkingen en het nivo van de leerervaringen uit het verleden bepalen de originaliteit (creativiteit) en de brede toepasbaarheid van een bepaalde reactie. Wij kunnen gerust stellen, dat het aantal mislukkingen die volgen op een doordachte methode, ten slotte een uiterst intelligente strategie oplevert, die qua doelen en taken, alle mogelijke opties, die tot falen leiden, uitsluit. Mind Bewustzijn Conditionering Communicatie Leerproces Systeem Therapie Model Psychologisch Sociaal Computer Model Baarmoeder Geboorte Moeder Voedsel Slaap Wakker Moeder Weg Honger Mind Bewustzijn Conditionering Communicatie Leerproces Door achtereenvolgende leerprocessen en de waardering van de betrokken begrippen ontstaat een geheel van onderling verbonden stimuli en reacties. Vanaf de aangename rust en stilte van de Baarmoeder (aangenaam), via de angstige ervaring van de Geboorte (onaangenaam) en de aanwezigheid of afwezigheid van de Moeder ontstaat een geheel van strategieën die steeds complexer en gevarieerder worden. Systeem Therapie Model Psychologisch Sociaal Computer Model Classificatie in begrippen vindt plaats door middel van afsplitsing van deelstructuren in patronen, die op enkele punten overeenkomsten vertonen. In het diagram hiernaast wordt een deelstructuur A afgeleid, die de ingewikkelde bovenstaande structuren vereenvoudigd. A wordt op deze manier een vereenvoudigde representatie van een geheel van associaties, verwachtingspatronen en daaraan verbonden logica. Mind Bewustzijn Conditionering Communicatie Leerproces Systeem Therapie Model Psychologisch Sociaal Computer Model Feedbacksystemen bestaan niet alleen tussen individuen, maar ook binnen de persoonlijkheid op zich. In feite vormt een diepere laag in de persoonlijkheid hypotheses die aan nieuwe informatie uit de meer oppervlakkige persoonlijkheidslaag getoetst wordt. Eenvoudig gestructureerde (bewuste) persoonlijkheidslaag Als de hypotheses niet voldoen aan de nieuwe informatiepatronen, dan moeten de verwachtingspatronen op de diepere nivo’s worden aangepast. Complex gestructureerde (diepere) persoonlijkheidslaag Mind Bewustzijn Conditionering Communicatie Leerproces Systeem Therapie Model Psychologisch Sociaal Computer Model Systemen worden geïdentificeerd door bepaalde eigenschappen van hun individuele leden. Deze eigenschappen kunnen door bepaalde personen binnen de hiërarchie van het systeem niet zijn overgenomen. Rol Door communicatie tussen individuele leden van verschillende systemen worden nieuwe eigenschappen ontdekt en in het eigen systeem overgenomen. Men spreekt dan over open systemen. In gesloten systemen blijven bestaande eigenschappen en regels zonder verandering geldig. Element Eigenschappen Mind Bewustzijn Conditionering Communicatie Leerproces Systeem Therapie Model Psychologisch Sociaal Computer Model Binnen een communicatiesysteem wisselen individuen voortdurend nieuwe verwachtingspatronen met betrekking tot de omgeving uit. Op die manier ontstaat een verzameling van gezamenlijke oorzakelijke verbanden en begripsrelaties. Deze uitwisseling van patronen vormt de basis voor verdere communicatie in de toekomst. Mind Bewustzijn Conditionering Communicatie Leerproces Systeem Therapie Model Psychologisch Sociaal Computer Model Kennismaking Probleemdefinitie Testen Functieanalyse Doorgaan Plan van Aanpak Wijzigen Tijdens de gedragstherapie wordt eerst nagegaan wat de oorzaken van de problemen zijn. Daarna wordt getest onder welke omstandigheden de problemen zich voordoen. Daarna wordt een plan van aanpak ontwikkeld om het gedrag aan te passen door middel van conditionering en spel. Dit plan wordt in samenwerking met de cliënt uitgevoerd en door evaluatie wordt nagegaan of het gewenste effect is bereikt. Is dat niet het geval, dan wordt de volledige therapie opnieuw nagelopen. Modificatie Uitvoering Evaluatie Effect Stoppen Mind Bewustzijn Conditionering Communicatie Leerproces Systeem Therapie Model Psychologisch Sociaal Computer Model De structuur van Mind bestaat uit een aantal onderdelen. Alle communicatie verloopt via het berichtensysteem van Interlink, die de prioriteit van berichten tussen de verschillende onderdelen verzorgd. NetCom zorgt voor de vertaling en interpretatie van berichten in een zekere context. De gegevens, die in een bepaalde sessie van Mind worden ingevoerd en geevalueerd, worden opgeslagen of opgehaald uit de databaselaag, die aan Doors gekoppeld is. De Artificial Intelligence zorgt voor een grafische presentatie en de interactie met de gebruiker. Via Illusion Editors is hetvoor de gebruiker mogelijk om zelfstandig schermen of rapporten te ontwikkelen. Mind Bewustzijn Conditionering Communicatie Leerproces Systeem Therapie Model Psychologisch Sociaal Computer Model Q&A Mind Mind Q&A Gebruiker Bewustzijn Conditionering Communicatie Leerproces Systeem Therapie Model Psychologisch Sociaal Computer Model Gebruiker Dialoog Mind Bewustzijn Computer Dialoog Conditionering Communicatie Leerproces Systeem Therapie Model Psychologisch Sociaal Computer Model Mind Psychologisch Sociaal Computer Model © 1998 - 1999 Reacties en verzoeken richten aan: Martin Korhorn, J. van de Vondelstraat 267, 7103 XV , Winterswijk. Internet: [email protected] Mind Bewustzijn Conditionering Communicatie Leerproces Systeem Therapie Model