Nieuwsbrief 48

Nieuwsbrief
van de
Vakcommunity Filosofie
1 juli MMXII
Inhoud
 Redactioneel
 De Stichting Vladimir Solovjev wil met kunst en cultuur humanistische
waarden realiseren
 Een prachtige lesbrief voor uw leerlingen over leven en werk van
Jean-Jacques Rousseau
 Nieuwe vertaling van Spinoza’s Ethica gebaseerd op het Vaticaanse
manuscript
Redactioneel
Geachte leden van de vakcommunity filosofie,
Nog altijd loopt de verkoop van Wij zijn ons brein en De vrije wil bestaat niet goed in de boekhandels.
Wie op die boeken zou afgaan, zou menen dat DE moderne neurowetenschap pleit tegen het concept
van vrije wil.
Toch bestaan er buiten het Nederlandse taalgebied ook neurowetenschappers die er een slagje
genuanceerder over denken. Zo bestaat er Michael Gazzaniga. Deze maakt in Who is in Charge?
Free Will and the Science of the Brain een vergelijking met auto’s die in hun bewegingsvrijheid worden
beperkt door het verkeer dat ze vormen. Volgens hem kunnen wij onze breinen niet aansprakelijk
stellen voor ons gedrag. Zelfs de meest actuele inzichten in de fysische processen van de geest,
weerleggen volgens hem niet dat wij verantwoordelijke actoren zijn die aansprakelijk zijn voor hun
handelingen, omdat verantwoordelijkheid eerder bestaat in onze interactie dan binnen ons brein.
Het is een interessante positie die Gazzaniga verdedigt: vrije wil is een illusie, maar je blijft
verantwoordelijk voor je handelingen. Het zal mij benieuwen of ook deze visie ergens valt onder te
brengen in al die schema’s die Voerman en Van de Laar hebben opgesteld in het boek voor het vwoexamenonderwerp Vrije wil.
Walfred Haans
communitymanager
1
De Stichting Vladimir Solovjev wil met kunst
en cultuur humanistische waarden realiseren
Niet veel Nederlandse filosofen zullen meteen een aha-erlebnis hebben als de naam
van de Russische filosoof Vladimir Sergejvitsj Solovjov (1853-1900) valt. Toch
bestaat er in Nederland een stichting die naar hem is genoemd en de voorzitter,
Susanna Akhverdova, was bereid om enkele vragen over deze stichting te
beantwoorden.
Wat is de Stichting Vladimir Sjolovjov voor een
organisatie?
Het is een stichting die bestaat sinds 2006 en
die internationale kunst en cultuur wil
bevorderen. Dat streven wij na door een
verbinding te leggen tussen Oost- en WestEuropese culturen op artistiek en sociaal
gebied. We willen de Nederlandse cultuur
verrijken door wederzijds begrip te laten
ontstaan.
onderwijskwesties, Nasledie. Wat heeft dit
forum te melden over onderwijs?
Om een goede oogst te hebben, moet men
goed zaaien. Bij kinderen moet men de goede
middelen inzetten, zoals kunst en cultuur, om
hoop te kunnen hebben op een goede oogst.
Dan vormt hun opvoeding een tegenpool voor
agressie en onbeschaafd optreden. Het gaat
om een diepgaande verinnerlijking in een
wereld waarin geweld de zekerheid van onze
toekomst bedreigt. Solovjov was in eerste
instantie geen pedagoog, maar bij nader inzien
blijkt hij juist de beste pedagoog door zijn
nadruk op het leren door kinderen zichzelf te
laten ontwikkelen.
Solovjov staat bekend als een Russisch
filosoof, schrijver, dichter en mysticus. Is zijn
filosofisch werk van groot belang bij de
activiteiten van de stichting?
Filosofie komt niet in de eerste plaats bij onze
activiteiten, maar het gaat om het humanitaire
element in zijn filosofie, waarbij het vrouwelijke
aspect van groot belang is. Als Solovjov het
over Das ewig weibliche heeft, dan doelt hij op
het eeuwige dat in alles op deze wereld zit, de
Sophia, een universeel idee, de bestaansgrond
van al het bestaande.
Heeft Solovjov ook bijzondere gedachten
verdedigd over het begrip vrije wil en filosofie
van emoties, de huidige examenonderwerpen
op vwo en havo?
Deze begrippen komen niet als leidende draad
in zijn filosofie naar voren. Vrije wil is bij hem
echter sterk verbonden met het licht-aspect.
Als je werkelijk van iets houdt, dan maakt dat
jouw wil vrij. Liefde is zo verbonden met
wijsheid. Zo is er ook een verband met
emoties: als emoties naar liefde streven, dan
vormen de emoties zich op de juiste manier.
Ziet U aanknopingspunten tussen de missie
van Uw stichting en het schoolvak filosofie?
Wij vinden het wel van belang om ooit de
werken van Vladimir Solovjov in het
Nederlands te vertalen, zodat ook jonge
mensen daar in hun moedertaal van kunnen
kennisnemen, Dit ideaal is nog niet
gerealiseerd, omdat er in Nederland nog te
weinig belangstelling daarvoor lijkt te bestaan,
maar we streven het wel na. Er bestaan wel
vertalingen van zijn werk in het Frans en vooral
het Duits.
Als U zou mogen bepalen dat Nederlandse
scholieren voortaan iets moeten leren van het
gedachtegoed van Solovjev, wat zou dat dan
zijn?
Ik zou willen dat ze iets leren over zijn
biografie, zonder hem bij één bepaalde
stroming in te delen. Aan kinderen zou ik zijn
poëzie laten voorlezen en bij pubers zou ik
onderwijzen over de zin van de liefde.
Uw stichting kent ook een forum voor
uitwisseling van ervaring over opvoedings- en
Interviewer: Walfred Haans
2
Een prachtige lesbrief voor uw leerlingen over
leven en werk van Jean-Jacques Rousseau
Aan de docenten Filosofie, Levensbeschouwing en Wereldoriëntatie in HAVO en
VWO
Geachte docent,
De lesbrief is geschreven door Hans Dijkhuis,
filosoof en publicist, en auteur van onder meer
De machtige filosoof (2008) en
Honger van de geest (2005). Door Dijkhuis’
uitnodigende taal en de aantrekkelijke,
kleurrijke vormgeving van de lesbrief, is deze
bijzonder geschikt als aanvulling op bestaande
leermiddelen voor de vakken filosofie,
levensbeschouwing en wereldoriëntatie.
Bijgaand ontvangt u ter informatie alvast een
digitale versie van de lesbrief.
Indien u geïnteresseerd bent om de Rousseaulesbrief - gratis - in druk te ontvangen dan kunt
u via [email protected] aangeven
- het gewenste aantal exemplaren
- uw naam en vermelding van uw vak
- het volledige adres van de school.
De stichting beoogt met de lesbrief over het
gedachtengoed van Rousseau de discussie
over democratie te bevorderen.
De Stichting Internationale Spinozaprijs stelt
zich ten doel om het debat over de ethische
dimensies in onze samenleving te stimuleren.
In 2010 heeft de stichting een lesbrief over
Spinoza laten vervaardigen.
Hierop is massaal ingeschreven; er werden
meer dan 10.000 lesbrieven onder scholieren
verspreid.
De digitale versie lesbrief kan nog steeds
worden bekeken worden en is ook te
downloaden via onze website
http://www.spinozalens.nl.
Dit succes heeft de stichting doen besluiten dit
jaar wederom een lesbrief te laten
vervaardigen, en wel over Jean-Jacques
Rousseau.
De Franse filosoof maakte school met zijn
gedachten over de inrichting van de staat die
voor mensen kan zorgen zonder dat zij hun
vrijheid verliezen. Dat thema is weer helemaal
actueel.
In heldere lijnen schetst deze lesbrief een
beeld van Rousseau’s denken.
Met vriendelijke groet,
Sijbolt Noorda
Voorzitter Stichting Internationale Spinozaprijs
Nieuwe vertaling van Spinoza’s Ethica
gebaseerd op het Vaticaanse manuscript
In 2010 werd in de bibliotheek van het Vaticaan een manuscript gevonden van het
boek Ethica van de Nederlandse 17de-eeuwse denker Baruch de Spinoza. Het
manuscript betreft vermoedelijk een kopie die in 1674 of 1675 werd vervaardigd door
Peter van Gent. Inmiddels hebben Corinna Vermeulen en Han van Ruler bij uitgeverij
Boom een nieuwe eigentijdse vertaling gepubliceerd.
Latere versies van de Ethica, waarop we onze
kennis tevoren moesten baseren, waren door
Spinoza’s vrienden wat chiquer geformuleerd,
omdat Spinoza wel eens fouten maakte in zijn
Latijn. De nieuwe vertaling staat zo dicht
mogelijk bij de tekst zoals Spinoza hem
oorspronkelijk had geformuleerd.
3