Une présentation - Museum van de Nationale Bank van België

De conjunctuurindicatoren
De kwartaalrekeningen en de conjunctuurenquêtes
Brussel, 21 oktober 2009
Isabelle Brumagne
Jean-Paul Vonck
Overzicht van de uiteenzetting
1. Wat dient er onder conjunctuur te worden verstaan? Waarom wordt
ze geraamd?
2. Hoe wordt de conjunctuurontwikkeling geraamd? Traditionele
statistieken versus conjunctuurenquêtes
3. De kwartaalrekeningen (principes, kalender, ramingsmethode)
4. De conjunctuurenquêtes (historiek, principes, opbouw v/d indicatoren)
5. Correcties voor seizoeninvloeden en kalendereffecten
2 / 34
De economische activiteit omschrijven
Conjunctuurcyclus
 Conjunctuur
bbp
piek
= economische toestand op een
bepaald ogenblik
piek
= schommeling van meerdere
economische activiteiten
vraag, tewerkstelling, enz.
 Economische cyclus
 Duur van een cyclus: 1,5 tot 8 jaar
 Statistische indicatoren:
- basisstatistieken (industriële
productie, enz.)
dal
- kwartaalrekeningen
dal
- conjunctuurenquêtes
tijd
t1
t2
t3
t4
1 cyclus
3 / 34
De economische activiteit omschrijven
Belangrijkste conjunctuurindicatoren en hun
verspreidingskalender
(aantal dagen na afloop van het kwartaal)
4 / 34
t -10
t+30
t+55
t+70
t+75
t+120
* Enquête
* Bbpflashraming
* Industriële
productie
* Btwstatistieken
* 2e bbpraming
* Buitenlandse
handel
* 3e bbpraming
De economische activiteit omschrijven
De kwartaalrekeningen en de conjunctuurbarometer van de Nationale Bank van België
6
20
5
15
4
10
5
3
0
2
-5
1
-10
0
-15
-1
-20
-2
-25
-3
-30
-4
1980 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008
-35
Bbp naar volume (linkerschaal)
Veranderingspercentages t.o.v. het overeenstemmende kwartaal van het voorgaande jaar
Algemene conjunctuurindicator van de NBB (rechterschaal)
Afgevlakte curve
Correlatie bbp - conjunctuurcurve
0,84
Brutocurve
5 / 34
De economische activiteit omschrijven
Nut van de conjunctuurindicatoren
Evaluatie van de conjuncturele toestand
 Versnelling / vertraging van de economische groei
 Keerpunten van de conjunctuurcyclus
 Oorzaken en bepalende elementen (binnenlandse vraag,
buitenlandse vraag, industrie, diensten, enz.)
 Vooroplopende eigenschap (bv. België t.o.v. Europa)
Voorspellingen en vooruitzichten van de toekomstige
bbp-groei
 Informeel (grafiek)
 Volgens een model
6 / 34
De economische activiteit omschrijven
Keerpunten: de Belgische indicator als vooroplopende indicator voor de Europese economie
10
10
0
0
-10
-10
-20
-20
-30
-30
-40
1985
-40
7 / 34
1987
1989
1991
1993
1995
1997
1999
2001
2003
Indicator verwerkende nijverheid Europa
Keerpunt
Indicator verwerkende nijverheid België
Keerpunt
2005
2007
2009
De economische activiteit omschrijven
Kwartaalrekeningen
Conjunctuurenquêtes
exhaustieve statistieken
(totale populatie)

resultaten worden pas op termijn
verkregen (hoewel flink ingekort)
+ revisies

ex-post
steekproef

real-time informatie
(geen grondige maar snelle
enquêtes over de lopende maand)
+ geen revisie

onmiddellijk
kwantitatief
kwalitatief
volledig en coherent beeld
onvolledig beeld
8 / 34
De economische activiteit omschrijven
De kwartaalrekeningen
9 / 34
De economische activiteit omschrijven
Doelstellingen van de kwartaalrekeningen
 Enige volledige en coherente korte-termijnindicatoren
(samenvoegen van de informatie uit verschillende
statistische bronnen)
 Informatiebron voor de economische schommelingen:
 Observatie van vroegere conjunctuurcycli
 Uitgangspunt voor vooruitzichtswerk
10 / 34
De economische activiteit omschrijven
Definities
 Kwartaalrekeningen =
"deel van de nationale rekeningen, consistente set van
transacties, rekeningen en saldi op kwartaalbasis"
 Zelfde principes / zelfde definities
dan de jaarlijkse nationale rekeningen ( => ESR 1995 )
Bron: "Handbook on Quarterly National Accounts" Eurostat, 1999
11 / 34
De economische activiteit omschrijven
Drie belangrijke verschillen
 Vereenvoudigde structuur
 Totale economie
 7 bedrijfstakken
 Grote aggregaten
 Indirecte ramingsmethode: omzetting van jaar- naar
kwartaalcijfers
 Focus: groei / volume
12 / 34
De economische activiteit omschrijven
Publicatiekalender
(aantal dagen na afloop referentiekwartaal)
"Flash"-raming van de
bbp-groei
Kwartaalaggregaten
Kwartaalrekeningen
13 / 34
t+30
bbp-groei
communiqué
t+70
3 invalshoeken
+ rekeningenstelsel
+ arbeidsmarkt
communiqué
+ Belgostat
t+120
3 invalshoeken
+ rekeningenstelsel
+ arbeidsmarkt
+ overheidssector
communiqué
+ Belgostat
+ papier
De economische activiteit omschrijven
Revisieprocedures
 3 redenen tot revisie:
 Wijziging in de jaarlijkse nationale rekeningen
 Update basisgegevens
 Correctie voor seizoeninvloeden
14 / 34
De economische activiteit omschrijven
Algemene methode: de indirecte methode
(of omzetting van jaar- naar kwartaalcijfers)
 Verantwoording: de basisbronnen van de jaarlijkse
nationale rekeningen zijn niet beschikbaar op
kwartaalbasis
 3 fases:
 Keuze van de kwartaalindicator
 Kalibratie: de evolutie van de kwartaalindicator afstemmen
op de jaarreeks
 Afstelling: de verschillen tussen de gekalibreerde indicator en
de jaarreeks worden over de 4 kwartalen verdeeld
15 / 34
De economische activiteit omschrijven
De drie invalshoeken van het bbp - Productie
 Raming van de toegevoegde waarde per bedrijfstak
 Belangrijkste indicatoren
 Volumes (waarden = volumes x prijzen)

Industriële productie (landbouw, industrie)
 Waarden (volumes = waarden / prijzen)

Btw-omzet (diensten over het algemeen)
 Prijzen
16 / 34

Prijzen van de industriële productie

Consumptieprijzen
De economische activiteit omschrijven
De drie invalshoeken van het bbp - Bestedingen
 Consumptieve bestedingen van de particulieren en van de
overheid / investeringen / in- en uitvoer / veranderingen in
voorraden
(verschaft het evenwicht met de productieoptiek)
 Belangrijkste indicatoren
 Waarden (volumes = waarden / prijzen)


Btw (consumptieve bestedingen en investeringen)
Betalingsbalans (in- en uitvoer van diensten en toerisme)
 Volumes (waarden = volumes x prijzen)

Buitenlandse handel (in - en uitvoer van goederen)
 Prijzen



17 / 34
Consumptieprijzen
Productieprijzen van de investeringsgoederen
Prijzen van de buitenlandse handel
De economische activiteit omschrijven
De drie invalshoeken van het bbp - Inkomens
 Beloning van werknemers / bruto exploitatieoverschot
en bruto gemengd inkomen / nettobelastingen op
productie en invoer
 enkel tegen lopende prijzen
 de som van het bruto exploitatieoverschot en het bruto
gemengd inkomen verschaft het evenwicht met de
productieoptiek
 Indicatoren
 RSZ (beloning van werknemers = brutolonen +
werkgeversbijdragen)
 gegevens van de overheid (nettobelastingen)
18 / 34
De economische activiteit omschrijven
Statistieken m.b.t. de arbeidsmarkt en de
werkgelegenheid
 Verschil: directe raming
 7 bedrijfstakken (A7) / loontrekkenden & zelfstandigen
/ binnenlandse en nationale werkgelegenheid /
arbeidsvolume werknemers (aantal gewerkte uren)
 Indicatoren:
 Gedetailleerde gegevens RSZ
 RSVZ

19 / 34
Na 70 dagen: econometrische raming
De economische activiteit omschrijven
Statistieken m.b.t. de arbeidsmarkt - Lonen
 Totale beloning van werknemers (D.1) voor
7 bedrijfstakken (A7)
 Indicatoren:
 Gedetailleerde gegevens RSZ
 Gegevens overheid
 Aantal werkzame personen
 Indexcijfer van de conventionele lonen
20 / 34
De economische activiteit omschrijven
De conjunctuurenquêtes
21 / 34
De economische activiteit omschrijven
Historisch overzicht
1954:
Start conjunctuurenquêtes van de NBB n.a.v. een verzoek van het VBO
1962:
Start harmonisatie van de enquêtes door de EU
Vanaf 1970:
Van 2.000 naar ruim 5.000 ondernemingen
1972, 1983, 1990:
Opeenvolgende revisies van de conjunctuurindicator
1994:
Uitbreiding enquête naar dienstverlening aan bedrijven
1999:
Publicatie van een artikel in The Wall Street Journal: de conjunctuurindicator van de
NBB is een goede voorspeller van de economische groei in het eurogebied
2009:
Laatste methodologische revisie van de conjunctuurindicator
22 / 34
De economische activiteit omschrijven
Principe
Op regelmatige tijdstippen een representatief staal van
economische actoren (ondernemingen en huishoudens)
op snelle en betrouwbare wijze ondervragen teneinde
informatie te verzamelen over de conjunctuur en de te
verwachten korte-termijnontwikkeling (detectie van
keerpunten) (eenvoudige kwalitatieve vragen, bv.
werkgelegenheid, activiteit, ...).
23 / 34
De economische activiteit omschrijven
Enquêtes van de Nationale Bank van België
Frequentie
Maandelijks
Driemaandelijks
Enquête
Resultaat
Sinds
Conjunctuurenquête
Conjunctuurindicator
1954
Consumentenenquête
Consumentenvertrouwen
1985
Peiling naar de productiecapaciteit in de
verwerkende nijverheid
Bezettingsgraad van het
productievermogen
1962
Enquête naar de kredietverlening en
kredietvoorwaarden
(Bank Lending Survey en enquête bij de
ondernemingen)
Volgens de perceptie langs de
aanbodzijde (banken)
2002
Volgens de perceptie langs de
vraagzijde (ondernemingen)1
2009
Zesmaandelijks
Jaargroei investeringen
Investeringsenquête
Jaarlijks
Algemene informatie
(economische bestemming, financiering
en determinanten van de investering)
1958
Eenmalige enquêtes: bv. prijszettingsgedrag bij de Belgische bedrijven (maart 2004), loonvorming in de Belgische
ondernemingen (oktober 2007).
Enquêtes op vertrouwelijke basis: enquête bij de architecten (bouwontwerpen), trimesteriële conjunctuurenquête
in de bouw, enquête naar de omzet van de handel in bouwmaterialen en meubelen.
1
24 / 34
Op basis van 2 vragen (tevredenheidsgraad over en verloop van de kredietvoorwaarden). Deze vragen werden voorheen opgenomen
in de investeringsenquête van het najaar (op jaarbasis sinds 2002), maar maken nu deel uit van een afzonderlijke enquête die bij de
ondernemingen op kwartaalbasis wordt afgenomen.
De economische activiteit omschrijven
Metadata per bedrijfstak
(2006)
Verwerkende
nijverheid
Handel
Bouw
Diensten
1954
1954
1956
1994
Populatie (totale)1
22,936
33,100
29,831
27,888
Steekproef
1,950
1,300
1,050
1,100
Dekkingsgraad (pct.)2
33
23
22
28
Responsgraad (pct.)
96
94
96
90
Bedrijfstakken
Sinds
1
2
Aantal ondernemingen die een jaarrekening neerlegden bij de Balanscentrale.
In procenten van de totale omzet (industrie, handel) of van de werkgelegenheid (bouw, diensten) in de bedrijfstak.
25 / 34
De economische activiteit omschrijven
Soorten vragen in de conjunctuurenquête
 Recente ontwikkelingen
 Activiteit / omzet
 Werkgelegenheid
 Prijzen
 Beoordelingen
 Activiteit / omzet
 Vooruitzichten




26 / 34
Activiteit / omzet
Totale vraag
Werkgelegenheid
Prijzen
De economische activiteit omschrijven
Recente ontwikkelingen
 Uw productietempo is t.o.v. vorige maand:
 versneld
 onveranderd gebleven
 vertraagd
27 / 34
De economische activiteit omschrijven
Beoordelingen
 Uw activiteit is voor de periode van het jaar:
 hoger dan normaal
 normaal
 lager dan normaal
28 / 34
De economische activiteit omschrijven
Vooruitzichten
 In de komende 3 maanden zal uw activiteit:
 belangrijker zijn
 even belangrijk zijn
 minder belangrijk zijn
dan gewoonlijk gedurende die periode van het jaar
29 / 34
De economische activiteit omschrijven
Berekening brutoresultaten
+
30
Vraag 1
Vraag 2
Vraag 4
Vraag 5
30 / 34
50
25
20
35
40
Vraag 3
─
=
20
40
15
45
25
45
55
30
25
De economische activiteit omschrijven
31 / 34
+
=
-
saldo
vraag 1
60
30
10
+50
vraag 2
50
10
40
+10
vraag 3
20
20
60
-40
vraag 4
30
40
30
0
De economische activiteit omschrijven
Aggregatie brutoresultaten
totaal
sectoren
subsectoren
globalisatie
producten
individuele
antwoorden
32 / 34
De economische activiteit omschrijven
Correctie voor seizoen- en kalenderinvloeden
 Waarom een correctie?
 Correctie voor kalendereffecten
 Standaardkalender
 Lengte van de kwartalen / aantal en aard werkdagen
(1 tot 6 regressievariabelen) / Paseneffect
 Correctie voor seizoeninvloeden
33 / 34
De economische activiteit omschrijven
Cvs cjo: voorbeeld voor de bedrijfstak
"Machines, apparaten en werktuigen"
1750
1700
brut
cvs
cvscjo
1650
1600
1550
1500
1450
1400
1350
02q1
02q3
03q1
03q3
04q1
04q3
05q1
05q3
06q1
06q3
05q1
05q3
06q 1
06q 3
6%
4%
cvs
cvscjo
2%
0%
-2%
-4%
-6%
02q 1
34 / 34
02q3
03q1
03q 3
04q 1
04q 3
De economische activiteit omschrijven
De kwartaalrekeningen en de conjunctuurbarometer van de Nationale Bank van België
6
20
5
15
4
10
5
3
0
2
-5
1
-10
0
-15
-1
-20
-2
-25
-3
-30
-4
1980 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008
-35
Bbp naar volume (linkerschaal)
Veranderingspercentages t.o.v. het overeenstemmende kwartaal van het voorgaande jaar
Algemene conjunctuurindicator van de NBB (rechterschaal)
Afgevlakte curve
Correlatie bbp - conjunctuurcurve
0,84
Brutocurve
35 / 34
De economische activiteit omschrijven