6.1 MAG MEN AAN VROUWEN EICELDONATIE VRAGEN?

BIO ETHISCHE
PROBLEMATIEK
Wat is ethiek?
Nastreven van gedeeld geluk,
een vorm van “goed en juist leven”
Welke zijn de ethische knelpunten?






Mag men aan vrouwen eiceldonatie vragen ?
Welk statuut en waarde kent men toe aan de eicel?
Welk statuut en waarde kent men toe aan het embryo?
Kan men het bestaan van commerciële navelstrengbloedbanken
goedkeuren?
Is commercialisatie en nemen van patenten op humane cellen
aanvaardbaar?
Wat betekent informed consent?
JURIDISCHE VRAGEN
 Rond het gebruik van embryo’s
vragen: mag men overtallige embryo’s gebruiken?
Geldt hier de rechtsbescherming van het individu?
 Rond de aanmaak van embryo’s voor onderzoeksdoelstellingen
 Rond het gebruik van eicellen
 Rond het eigendomsrecht en nemen van octrooien op eicellen,
embryo’s, cellijnen, ESC
COMMERCIEEL GEBRUIK
VAN EICELLEN EN EMBRYO’S
 BELGIË


Embryo-wet 11 Mei 2003
Staatsblad 28 mei 2003 : verbod op gebruik van embryo’s en
gameten voor commerciele doeleinden
wet op MBV: onkostenvergoeding toegestaan
(verplaatsing, loon, ZH-onkosten)
 EUROPA

zeer schaars in toekennen van patenten met betrekking tot
humane ES
 VERENIGDE STATEN


permissiever bij toekennen van patenten op gebruik van
stamcellen
betaling voor eiceldonatie zeer courante praktijk
(5000$ tot soms 50 000$)
EICELAFNAME
 Verwikkelingen bij afname
- hyperstimulatie syndroom
- infectie en bloeding
- psychische stress
- tijdrovend
 Gezondheid op lange termijn
 Lange termijnvisie op vruchtbaarheid
 Vermarkting van vrouwelijk lichaam
DONOREN
 DE VROUW: DONOR VAN EICEL
 DE BOORLING: DONOR VAN NAVELSTRENGBLOED
6.2 WELK STATUUT KENNEN
WE TOE AAN DE EICEL?
 Res nullius: onaantastbaarheid van menselijk lichaam?
 Eigendom, koopwaar, verhandelbaar?
Handelswaarde: onbetaalbaar
 Bij altruïstische gift van onschatbare waarde:
Kan men daarop patenten nemen of winst uithalen?
1. BOEIEND: THERAPEUTISCH,
WETENSCHAPPELIJK, …
 LEUCEMIE
 PARKINSON
 DIABETES
 HERSENLETSEL
 ALZHEIMER
 ….
2.3.4 MAATSCHAPPELIJK
 Er zijn veel belangengroepen:





vragers naar eicellen(infertiele koppels)
patientenverenigingen
commerciele navelstrengbloedbanken
industrie (pharmaceutisch en biotechnisch)
wetgevende macht (juristen en politici)
6.1 MAG MEN AAN VROUWEN
EICELDONATIE VRAGEN?
Voorbeelden van instellingen betrokken bij ethische
reflexie rond eiceldonatie:
 Consultatief comité voor bio-ethiek van België (2004)
 International Society for Stem Cell Research(2006)
 De Vrouwenraad, Zonta International,…
6.4 WAT MET COMMERCIËLE
NAVELSTRENGBLOEDBANKEN
 Pro:


autonomie van individu algemeen aanvaard
recht op vrije handel
 Contra:




Leukemie SC, genetische defecten reeds bij geboorte aanwezig
graft versus tumor effect effectiever bij allogene SC
hoop op therapie bij andere ziekten (Alzheimer,
Parkinson,hartinfarct…) niet realistisch (20 jaar bewaring)
Asociaal (solidariteitsprincipe)
6.5 PATENTEN
DUALITEIT:
 recht op bescherming van ontdekkingen

onaanvaardbaar handel te drijven met
menselijk materiaal van onschatbare waarde
6.6 INFORMED CONSENT
 Zelfbeschikkingsrecht en zeggingsschap
 Noodzaken een beslissing met grondige kennis van zaken
 Maar onevenwichtige machtsrelatie tussen de arts/wetenschapper
en de vrouw als individu
7. ANTWOORDEN
VAN DE WETEGEVER
“Stamcelonderzoek roept nieuwe ethische vragen op met
dezelfde snelheid waarmee het technisch-wetenschappelijke
ontdekkingen voortbrengt.”
“Waar ethiek de dampfase is, zal de wetgeving de
condensatie zijn namelijk de waterige fase.”
“Er bestaat momenteel in België als in andere landen geen
specifieke, coherente wetgeving over statuut van eicellen en
stamcellen. We kunnen wel enkele wetten aanhalen die een kader
vormen voor een aantal specifieke situaties.”
 Embryowet (2003):

Enkele voorwaarden:

therapeutisch doel of betere kennis van vruchtbaarheid,transplantatie en
ziekten
in erkend labo verbonden met universiteit
onder toezicht van arts-specialist
embryo’s van max 14 dagen oud
geen andere methode even doeltreffend
gunstig advies van plaatselijk ethisch comité en federale embryocommissie

betrokkenen geven schriftelijke geïnformeerde toestemming






Verboden:






inplanting bij dieren of andersom
na onderzoek inplanting bij mens
creëren van chimeren
eugenetische praktijken
geslachtskeuze
reproductief menselijk klonen
7.2 AANGEMAAKTE
IVF-EMBRYO’S
 BELGIË
toegelaten mits subsidiariteitsbeginsel
 bescherming van de vrouw bij eiceldonatie (embryowet)
 vrouw moet meerderjarig zijn
 stimulatie moet wetenschappelijk verantwoord zijn
 schriftelijke toestemming van de eiceldonor
 EUROPA


Verenigd Koninkrijk idem als België
andere landen verboden
7.3 EIGENDOMSRECHT/
ZEGGINGSSCHAP
OVER LICHAAMSMATERIALEN
BELGIË
 wet op medisch begeleide voortplanting (2007) stelt dat
gametendonoren beschikkingsmacht hebben over overtollige
embryo’s
 Eigendomsbegrip (voorlopig?) niet aanvaard
7.4 INFORMED CONSENT
BELGIË
 zelfbeschikkingsrecht en zeggingsschap noodzaken een
beslissing met grondige kennis van zaken
 Embryo-wet:
verplicht informatie te geven
 Wet op patiëntenrechten:
 relevante risico’s en nevenwerkingen dienen medegedeeld te
worden
SAMENVATTING
1. RESEARCH OP SC
toekomstperspectief zeer aantrekkelijk
eventuele nieuwe revolutionaire toepassingen nog veraf
2. RISICO’S VOOR DE VROUW BIJ EICELDONATIE
onvoldoende inzicht en kennis van de vrouwen zelf
onvoldoende belangstelling en garantie van de maatschappij
maatschappelijke druk zeer hoog
3. STATUUT VAN HET EMBRYO
consensus antwoord in de wetgeving
wereldwijd uiteenlopend standpunt
4. LANGE TERMIJNVISIE OP VRUCHTBAARHEID
geen belangstelling voor deze problematiek
5. HANDEL ROND STAMCELLEN
wetgeving tracht dit te regelen
druk van industrie is groot