Mediagebruik en de temporele organisatie van het

Mediawijsheid
Vraagstuk en beleid
Frank Huysmans
Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP)
Mediastudies, Universiteit van Amsterdam (UvA)
www.
.nl
Mediawijsheid
Raad voor Cultuur 2005
we leven in complexe, veranderlijke en
fundamenteel gemedialiseerde samenleving:
veel van wat we over de ons omringende
samenleving weten, weten we uit de media
• nieuws en informatie
• wereldbeeld/cultuur
• normen en waarden
Geschiedenis
Media-educatie
in andere landen: onderdeel curriculum
basis- en voortgezet onderwijs
in Nederland: facultatief onderdeel
•
•
•
•
advies Raad voor Cultuur 1996
Platform en Stuurgroep media-educatie
particulier initiatief
geen structureel beleid
Vraagstuk: invloed van media
effecten op het individu
 reclame: merkbekendheid en koopgedrag
 audiovisuele fictie: psychische schade kinderen (angst,
geweld, seks)
 politiek: stemgedrag, vertrouwen in politici
 amusement: sms-verslaving
maatschappelijke gevolgen
 politiek: agenda setting, medialogica
 amusement: hypes (Big Brother, Idols)
culturele verandering
 ?: openbreken van verzuiling door televisie?
 ?: publieksfragmentatie en -vervluchtiging?
Media-invloed
Communicatiewetenschap: media hebben maar
beperkt effect
Kans op mediabeïnvloeding het grootst bij
 grote (acute) informatiebehoefte
 weinig kennis van en/of geen mening over het
onderwerp
Mediawijsheid
Raad voor Cultuur 2005
Om goed te kunnen functioneren in die
samenleving dienen burgers ‘mediawijs’
(media literate) te zijn
kennis
vaardigheden
mentaliteit
Mediawijsheid
Kennis
 hoe zijn media georganiseerd?
 welke politieke, economische, maatschappelijke
belangen gaan erachter schuil?
 wie bepalen op welke wijze waaraan in de media
aandacht wordt geschonken (nieuwsselectie)?
 welke mogelijke invloeden hebben de media?
Mediawijsheid
Vaardigheden




leesvaardigheid
digitale vaardigheden
informatievaardigheden
mediavaardigheden
Mediawijsheid
Mediavaardigheden
 weten hoe media te gebruiken voor persoonlijke
doelen/behoeften (aan informatie, ontspanning etc.)
 steeds vaker ook: gebruiken van media om zelf te
'zenden' (weblogs, YouTube, Wikipedia etc.)
 beschermen van de eigen persoonlijke levenssfeer
(sporen die achterblijven in cyberspace: cookies,
spyware)
Mediawijsheid
Mentaliteit
bewustzijn van en reflectie op eigen omgang
met media
 als ontvanger
 als zender
Mediawijsheid
Als ontvanger
jezelf vragen stellen over mediagebruik
 hoeveel tijd besteed ik aan media?
 hoe ontvankelijk ben ik voor effecten?
 kijk/luister/lees ik wel kritisch?
Mediawijsheid
Als zender
besef van maatschappelijke rol en
verantwoordelijkheid
 mogelijke impact die boodschap kan hebben
 respecteren persoonlijke levenssfeer van
anderen
Mediawijsheid: twee kanten
defensief - hoe voorkom ik ongewenste
effecten op mijzelf en/of anderen
maar ook offensief - hoe kan ik media
gebruiken om mijn eigen doelen te
bereiken
Veranderend mediagebruik
Time spent on media and ICT use as a main activity in leisure time, Dutch
population aged 12 and over, 1975-2005
20,0
0,1
0,5
0,9
18,0
1,8
3,8
16,0
6,1
5,3
5,1
4,6
1,2
0,8
5,7
3,9
hours per week
14,0
1,4
12,0
2,2
0,7
3,8
PC, Internet
1,8
0,5
10,0
print media
radio, music
8,0
television
6,0
10,2
10,3
1975
1980
12,1
12,0
12,4
1985
1990
1995
12,4
10,8
4,0
2,0
0,0
2000
2005
Jong en oud
Media and ICT time use for age groups,
Dutch population, 2005 (in hours per week)
30
1,0
25
20
0,6
7,6
5,4
1,9
0,5
1,5
15
0,2
1,8
0,3
4,2
3,2
2,9
8,6
10
8,4
8,9
9,5
12-19
20-34
35-49
print media
computer (off- & online)
3,0
television/video/dvd
16,2
5
radio/audio
11,8
0
50-64
65 and over
Etnische origine
TUR MAR SUR ANT NL
Nederlandse krant
15-24 jaar
71
80
83
68
73
25-44 jaar
63
64
79
74
75
45-65 jaar
29
37
78
77
89
15-24 jaar
19
1
4
18
.
25-44 jaar
28
6
6
18
.
45-65 jaar
33
4
11
22
.
15-24 jaar
83
86
89
85
91
25-44 jaar
63
64
79
74
75
45-65 jaar
29
37
78
77
89
krant uit herkomstland
internet
. Niet van toepassing
a Ten minste 1 dag per w eek
b Ten minste 1 uur per w eek
Implicaties voor mediawijsheid
weinig verschil in mediagebruik van autochtone en
allochtone jongeren qua deelname en tijdsbesteding;
wel verschillen bij oudere groepen
wel verschillen in wat ze lezen, luisteren, kijken
(ander onderzoek: d’Haenens et al.); mediagebruik
in verlengde van hybride identiteit
aandacht verschuift richting internet, zeker onder
jongeren; aandacht voor ‘internetwijsheid’
(of ‘ict-geletterdheid’)
Toekomst
Advies Raad voor Cultuur omarmd door
Balkenende-III; conferentie en website
Mediawijsheid staat op de beleidsagenda van
Balkenende-IV; motie-Dibi (GroenLinks)
Kwartiermakers bezig met oprichting ‘netwerk
mediawijsheid’ en ondersteunend kennis- en
expertisecentrum
Deelnemers





Publieke omroep (NPO)
Beeld en Geluid (NIBG)
ECP.nl
Openbare bibliotheken (VOB)
Kennisnet ICT op school
Toekomst
Kritiek: focus ligt nu op jongeren, hun ouders en
scholen
Raad voor Cultuur: kijk vooral ook naar
volwassenen die via het onderwijs niet meer
bereikt kunnen worden
Met name groepen in achterstandspositie, zoals
eerste generatie-allochtonen
Hier ligt gezamenlijke taak voor educatieve
omroepen, openbare bibliotheken en
volksuniversiteiten
Tot slot
Een voorbeeld: hoe lees je een boek