17-3-2017 14 en 16 maart 2017 Sociaal-emotioneel leren: ontwikkeling van fundamentele levensvaardigheden door gerichte, planmatige en systematische acties Mijn inspiratie •Zelfbesef • Zelfmanagement • Besef van de ander • Relaties hanteren • Keuzes maken 1 17-3-2017 • Emotie : chemische reactie op prikkel; onbewust; 6 seconden • Gevoel: vanuit emotie; bewust; cognitief Emotietaal • Harriet Tenenbaum (2014): over moeders, emoties en kinderen • 30 miljoen woorden minder • Kathryn Hirsh-Pasek: kwaliteit belangrijker dan kwantiteit Intensiteit Blij verdrietig boos bang beschaamd Hoog opgetogen opgewonden dolblij blij extatisch uitbundig in vuur en vlam gepassioneerd houden van verliefd geweldig depressief smart eenzaam in pijn terneergeslagen zonder hoop diepbedroefd miserabel afgewezen buitengesloten woedend ziedend kokend verraden verbolgen toornig kwaad haten boosaardig doodsbang geschokt versteend paniek treurig berouwvol belasterd waardeloos onterend gekrenkt terecht gewezen pijnlijk vernederd Gemiddeld Vrolijk bevredigd goed opgelucht tevreden trots verrast bedroefd somber verloren verontrust in de steek gelaten melancholiek boos ontzet gefrustreerd geagiteerd walgend van streek hekel hebben aan verschrikt ongerust bedreigd ongemakkelijk geïntimideerd onveilig verontschuldigend onwaardig schuldig beschaamd geheimzinnig gluiperig Laag Blij tevreden aangenaam teder prettig voldaan kalm ontspannen leuk Ongelukkig humeurig verstoord teleurgesteld ontevreden neerslachtig moe verstoord geërgerd gespannen gevoelig geïrriteerd geprikkeld opstandig naar verrast voorzichtig nerveus bezorgd timide onzeker angstig niet op je gemak verlegen belachelijk spijtig medelijden oncomfortabel onnozel dwaas Betekenis voor de praktijk • Leren luisteren naar je lichaam • Leerlijn emotiewoorden aanbieden • Leren nuanceren • Zelfbesef • Zelfmanagement • Besef van de ander • Relaties hanteren • Keuzes maken 2 17-3-2017 Marshmallow experiment ‘Whether you eat the marshmallow at age 5 it isn’t your destiny. Self-control can be taught.’ (Mischel) Emotionele gijzeling 3 17-3-2017 Onderzoek Linebarger Meer focus op zelfmanagement • Van grote waarde voor schoolse prestaties • Zeker bij leerling met speciale onderwijsbehoeften • Maar: vroeg beginnen! Betekenis voor de praktijk • Triggers leren herkennen • Stopmoment leren herkennen • Verbale zelfspraak aanleren (Aandacht voor executieve functies) • Zelfbesef • Zelfmanagement • Besef van de ander • Relaties hanteren • Keuzes maken Sociaal begrijpend lezen • 44 spieren in het gezicht • Ruim 10.000 uitdrukkingen! • Social cues 4 17-3-2017 Empathie: 3 vormen • Cognitief: hoe kijkt en denkt de ander? (begrip) • Emotioneel: hoe voelt die ander zich? (chemie) • Empathic concern > caring classroom 5 17-3-2017 Betekenis voor de praktijk • Gesprekken over wat anderen > denken > voelen • Lessen over non-verbaal gedrag Sociale vaardigheid Deelstappen Jezelf voorstellen 1. Loop naar de andere persoon 2. Maak oogcontact 3. Groet hem of haar 4. Geef een hand 5. Zeg je naam Anderen groeten 1. Loop naar de andere persoon 2. kijk de ander aan 3. Zeg hallo • Zelfbesef • Zelfmanagement • Besef van de ander • Relaties hanteren • Keuzes maken Sociaal niet vaardig Kennis Motivatie Acquisition deficit “can’t do” - + Performance deficit “won’t do” + - Sociaal niet vaardig Acquisition deficit “can’t do” Performance deficit “won’t do” Sociaal niet vaardig Kennis Motivatie * Expliciet aanleren * Bespreken wanneer toepassen + Acquisition deficit “can’t do” + - Performance deficit “won’t do” Kennis Motivatie * Expliciet aanleren * Bespreken wanneer toepassen + + * Pre-correctie * Belonen, corrigeren, straffen 6 17-3-2017 Betekenis voor de praktijk • Vaardig omgaan met anderen • Aandacht voor coöperatief leren • Leren omgaan met sociale druk • Zelfbesef • Zelfmanagement • Besef van de ander • Relaties hanteren • Keuzes maken Morele gevoeligheid • • • • Schaamte Schuld Mededogen Betrokkenheid op de ander Betekenis voor de praktijk • Praten over morele kwesties • Complexe emoties bespreken zoals schuld en schaamte 7