Onderwijscentrum Brussel - Brussels Platform Armoede

Hoe ga je het best in de klas
om met kinderen uit kansarme
gezinnen?
inspiratiedag kansarmoede en onderwijs
workshop Onderwijscentrum Brussel
donderdag 28 april 2016
Waarom deze workshop?
Klasfactoren hebben een grote impact op
de leerwinst, prestaties en
welbevinden van de kinderen.
De rol van de leerkracht en
de school zijn van groot belang!
Wat zegt onderzoek?

Een effectieve instructiestijl is het
belangrijkste kenmerk op klasniveau die
invloed heeft op de prestaties en het
welbevinden van leerlingen:







Vooropstellen van duidelijke doelen
Structureren van de leerstof
Ondersteunen van leerprocessen
Actief betrekken van de leerlingen
Aanleren van metacognitieve vaardigheden
Autonomie-ondersteuning
Effectief klasmanagement
Wat zegt onderzoek?


Leerlingen uit gezinnen met een lage
SES en leerlingen met een lage
aanvangsprestaties hebben het meest
baat bij de instructiestijl van de leerkracht.
Deze 7 kenmerken blijken
voornamelijk voor hén effectief!
Uitdagingen in Brussel?
Leefwereld van de kinderen





Waar komen de
kinderen vandaan?
In welke gezinnen
groeien ze op?
Normen en waarden
in het gezin?
Waar en hoe wonen
ze?
…
Leefwereld van de kinderen
Leer de leefwereld van
de kinderen kennen,
zeker als die verschilt
van je eigen
leefwereld!
Signaallijst armoede uit Klasse:
Tip!
Brussel is DIVERS
Verschillen op het
vlak van …






taal
cultuur
gezinssituatie
opvoedingscultuur
sociaaleconomische
situatie
…
Leefwereld van de leerkracht
90% van het onderwijspersoneel
komt uit een middenklasse.
• (onbewust)
middenklassedenken
Roep de hulp in van specialisten:
Tip!
Klasse schetst 6 pijlers voor een sterk
armoedebeleid. 1 pijler is de hulp inroepen
van specialisten:
Verschil in sociaaleconomische status (SES)
De SES van het gezin heeft een grote
invloed op de schoolloopbaan van
een kind.
• inkomen van de ouders
• onderwijsniveau van de ouders
• beroep van de ouders
Invloed van SES op het
(basis)onderwijs in Brussel
Brussels BaO ingedeeld op % SES
40
35
30
25
20
15
10
5
0
0%-10%
10%-20%
20%-30%
30%-40%
Gemiddelde: 53,3%
40%-50%
50%-60%
60%-70%
70%-80%
80%-90%
90%-100%
Welzijnsbarometer 2015
Welzijnsbarometer 2015
Lage SES versus kansarmoede
Op minstens op 3 van de volgende
terreinen zijn er langdurige
problemen:
- inkomen van het gezin
- opleiding van de ouders
- stimulatieniveau van de kinderen
- arbeidssituatie van de ouders
- huisvesting
- gezondheid
17
Ongelijkheid in vroege cognitieve ontwikkeling (2-10 jaar) in de British Cohort Study uit1970 naar socio-economische status en
rangordepositie op de leeftijd van 2 jaar (The Marmot Review, 2010)
Kansarmoede als hypotheek
Tip!
Gevolgen van kansarmoede
Wat betekent kansarmoede voor de
kinderen in de klas?
Gevolgen van kansarmoede
Gevolgen van kansarmoede


Lees je tekst en vertel de inhoud aan je
groep. Wat is je vooral bijgebleven?
Welk domein wordt beïnvloed door
kansarmoede?
Gevolgen van kansarmoede
Sociale vaardigheden
Kennis van de wereld
Welbevinden en
betrokkenheid
Taal
Communicatie en
samenwerking met ouders
De leerkracht maakt het verschil!
Scholen en leerkrachten kunnen het
verschil maken!
Belangrijk EFFECT van
kwaliteitsvol onderwijs,
zeker voor kinderen
uit kwetsbare milieus!
Klasse
De Morgen
Klasse
Klasse
Klasse
ZET DIE OOGKLEPPEN AF
Kleuteronderwijzeres in spe Melissa Thiebaut over armoede in onderwijs
Basis
Klasse
www.grotekansen.be
Tip!
• Van 1 januari 2016 tot 30 juni 2018
• Doelen:
• ondersteunen van docenten van de lerarenopleidingen
kleuteronderwijs bij de integratie van de competenties
voor het omgaan met diversiteit, kinder- en
kansarmoede
• versterken van startende leraren m.b.t. het omgaan
met diversiteit, kinder- en kansarmoede
• stimuleren van attitudeverandering en kritische reflectie
m.b.t. beeldvorming over kinderarmoede;
• Stimuleren van positieve beeldvorming over het beroep
van leraar kleuteronderwijs
• Samenwerking tussen KBS, lerarenopleidingen
kleuterschool, DPB, Vlaamse ministerie van Onderwijs
De leerkracht maakt het verschil!
Hoe kan je kansarmoede positief
ombuigen?
Wat zegt onderzoek?
Positieve verwachtingen:

Mik hoog, ook met lage SES-kinderen en
kinderen met lagere aanvangsprestaties!
Positieve verwachtingen:



Tip!
Voor lage SES-leerlingen en leerlingen met een
lage aanvangsprestatie, zijn self-fulfilling
prophecies pertinent aanwezig. Dit heeft een
krachtige invloed op hun prestaties!
Leerkrachten zijn over het algemeen
vriendelijker en meer ondersteunend voor
leerlingen waarvoor ze hoge verwachtingen
koesteren.
Ook geven zij duidelijkere en positievere
feedback en meer leermogelijkheden.
Kinderarmoede problematiseren
of deproblematiseren (denkkaders)
Tip!
Kinderarmoede problematiseren
of deproblematiseren
Tip!
Weg van het stigma. Hoe kunnen we anders
communiceren over kinderarmoede?
https://www.kbsfrb.be/nl/Activities/Publications/2015
/318070
Wat zegt onderzoek?

Directe instructie is uiterst belangrijk
voor lage SES-leerlingen:



De leerkracht bepaalt wat er in de klas gebeurt.
De leerkracht treedt sturend op m.b.t. het
leerproces van de leerlingen.
Wanneer?

Wanneer leerlingen over onvoldoende
voorkennis beschikken om zelf te zorgen voor
“interne” sturing.
Directe instructie:


Bied een stevige basis aan kennis en
vaardigheden.
Leer leerlingen metacognitieve
vaardigheden aan.



Tip!
Bied hen leerstrategieën aan.
Help hen om eigen strategieën te ontwikkelen.
Stimuleer hen om hun eigen leerproces in
handen te nemen en het (autonoom) verder
te sturen.
Directe instructie:


Tip!
Meest aangewezen bij goed gestructureerde
taken en basisvaardigheden zoals
wiskunde en technisch lezen
NIET bij hogere denkvaardigheden, bv.
probleemoplossing, sociale vaardigheden,
discussievaardigheden, assertiviteit, enz..
Wat zegt onderzoek?

Autonomie-ondersteuning:



Leerlingen met een lage initiële taalvaardigheid
en een lage SES hebben nood aan een
duidelijke structuur en richtlijnen.
Het keuzeproces moet gestuurd en
ondersteund worden. Het moet zeker aan de
kleuters aangeleerd worden hoe ze zelf kunnen
kiezen.
De tijd dat de kleuterleid(st)er verplichte
activiteiten voorziet voor kleuters, is
gerelateerd aan een hoger welbevinden.
Wat zegt onderzoek?

Intrinsieke motivatie:




Het stimuleren van de intrinsieke motivatie is
voornamelijk voordelig voor leerlingen met een
lagere aanvangsprestatie.
Leerlingen moeten actief betrokken worden
tijdens de les.
Het is belangrijk om interactie tussen leerlingen
en leerkracht uit te lokken en te onderhouden.
Het bevorderen en stimuleren van de innerlijke
interesses is één van de belangrijkste zaken
voor goede prestaties.
Intrinsieke motivatie:
Tip!
Zet in op rijke, uitdagende,
krachtige, motiverende, … thema’s
en activiteiten!
Breng variatie!
Kies bewust voor thema’s uit:

leefwereld
 wereld
 fantasie
De leerkracht maakt het verschil!





Lees de quote van een leidster/leraar.
Lees de duiding vanuit de literatuur.
Herformuleer de quote op een positieve
manier. (Wat betekent dit voor bv. de
keuze van je thema, de activiteiten,
ondersteuning, klasorganisatie, …?)
Typ je positieve formulering in op de PC.
Lees elkaars posts en like!
De leerkracht maakt het verschil!












…
…
…
…
…
…
…
…
…
…
…
…
Wat zegt onderzoek?





Kies voor motiverende, functionele thema’s en
activiteiten.
Zorg voor meer structuur en positieve
aanmoediging.
Koppel het leren aan levensechte ervaringen, zodat
het leren relevant wordt voor het dagdagelijks leven.
(Voor deze leerlingen is dit éxtra belangrijk!)
Voornamelijk voor deze leerlingen is het belangrijk om de
lesinhoud in kleinere stappen aan te bieden.
Steeds gevolgd door snelle feedback
Voor de kleuterschool nog dit:
 Ondersteun de kleuters bij het kiezen.
 Zorg voor een evenwicht tussen vrije en verplichte
activiteiten.
Tip!
Klasse schetst 6 pijlers voor een sterk
armoedebeleid. 1 pijler is het creëren van een
veilige omgeving:
Mentoring van leerkrachten

Wat zegt onderzoek?
Reflecteren over het leer- en
instructieproces heeft een positieve impact
op effectief lesgeven.
Mentoring van leerkrachten is positief voor de
prestaties van leerlingen en de geboekte
leerwinst:




De effectieve leertijd wordt hoger
Er groeit een positiever klasklimaat
De leerkracht leert beter inspelen op de interesses van
leerlingen
De leerkracht zorgt voor een effectiever klasmanagement
Mentoring van leerkrachten




Wat zegt onderzoek?
Wat is belangrijk voor effectief mentoren?
Inspelen op de noden en vragen van de
leerkracht
Tijd nemen en regelmatig overleg
Voldoende autonomie aan de leerkracht
Participatieve observatie tijdens de
lesactiviteiten, reflectie en feedback achteraf
Onderwijscentrum Brussel
Onderwijscentrum Brussel
Inspirerende bronnen (1)
http://www.diversiteitinactie.be/
Bellens K., e.a. Review naar indicatoren
voor het maximaliseren van
leerprestaties, leerwinst en welbevinden
op basisscholen . KULeuven
Inspirerende bronnen (2)
https://www.klasse.be/39090/12brillen-om-naar-kinderarmoede-kijken/
http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/videozone/program
mas/panorama/2.28728