Document

Geschiedenis samenvatting H1
1) Van jagers-verzamelaars naar boeren
Samenvatting
Paleo-antropologen zijn wetenschappers die de oorsprong en ontwikkelingen van de
mens en mensachtigen onderzoeken. Zij nemen aan dat de eerste mensachtigen
ongeveer drie miljoen jaar geleden in Afrika ontstonden. Dit komt voort uit de
evolutietheorie van Charles Darwin. Creationisten geloven dat de aarde en alles wat
daarop leeft het gevolg zijn van een schepping van God of meerdere goden.
De eerste mensen leefden als jagers-verzamelaars. Hun leefperiode noemen we het
Paleolithicum/de Oude Steentijd. J-V’ers waren nomaden; ze trokken in kleine
groepen rond op zoek naar voedsel. Als het voedsel opraakte vertrokken ze naar een
nieuw gebied. We weten niet veel van J-V’ers. Archeologen hebben wel kunnen af
leiden wat ze dachten en voelden, maar feitelijke bronnen ontbreken. We hebben
wel grafgiften; giften die de J-V’ers legden bij de doden. Hoe hoger de status van de
dode, hoe belangrijker de giften.
In 1989 werden er aan de rand van het Meer van Tiberias sporen van een kamp van
jagers-verzamelaars van ongeveer 20.000 jaar oud gevonden. Dit noemden de
archeologen de Ohalo-cultuur. De archeologen concludeerden dat deze mensen in
hutten woonden, ze hun eigen vuur maakten en de resten van planten en vruchten
opaten. Deze mensen leefden hier dus voor een langere tijd. Dit betekende dat rond
20.000 v. Chr het klimaat in het Midden-Oosten zo goed was, dat je ergens een
langere tijd kon verblijven. Toen het warmer werd kwam er een tekort aan voedsel
en dieren, en zo is waarschijnlijk de landbouw ontstaan. De landbouw is uitgevonden
in het Midden-Oosten, en rond 5000 v. Chr trok de Neolitische Revolutie zich door
West-Europa. Rond 5300 v. Chr vestigden zich de eerste boeren in Zuid-Limburg.
De overgang naar landbouw had grote gevolgen voor de samenleving. De bevolking
groeide en de mensen werden sedentair; ze gingen op een vaste plek wonen. De
gevolgen van de agrarische leefwijze waren zo groot dat we het de Sedentaire
Revolutie noemen. Mensen gingen stevigere boerderijen bouwen uit steen en hout.
Ook gingen mensen nieuwe werktuigen gebruiken zoals bijlen, messen, pijl- en
speerpunten, sikkel, ploeg en maalstenen. Ook aardewerk ontwikkelde zich. Doordat
mensen steeds meer bezittingen kregen, namen de verschillen in mensen toe en er
ontstonden statusverschillen, sociale ongelijkheid en uiteindelijk een sociale
hiërarchie. Goede boeren hadden vaak meer invloed en werden snel leiders.
Kenmerkende aspecten
- Leefwijze van jagers-verzamelaars
-
Ontstaan van landbouw, landbouwsamenlevingen
2) Steden van Mesopotamië
Samenvatting
Rond 6500 v. Chr ontstonden in Soemerië, aan de oevers van de Eufrraat en de Tigris
de eerste dorpen. De landbouw was er erg succesvol, ondanks het warme klimaat.
Dit was te danken aan de irrigatielandbouw; boeren legden hun akkers aan op de
vruchtbare modder van de oevers en leidden daar rivierwater naartoe, waardoor er
altijd voldoende water op hun akkers was. Dit zorgde ervoor dat sociale verschillen
tussen de mensen toenamen. Boeren die een rijkere oogst binnenhaalden, kregen
meer aanzien en macht en werden na verloop van tijd politieke leiders. Toen dorpen
uitgroeiden tot steden, werd de succesvolste boer een soort koning. De strijd om de
meeste macht leidde tot oorlogen, waardoor er stadsmuren moesten worden
gebouwd.
De dorpen groeiden zo snel dat we het stadstaten werden; kleine staten ten grootte
van een stad met elk een eigen bestuur. Er waren per stadstaat tussen de 10.000 en
50.000 inwoners. Uruk was de grootste. De meeste stadstaten hadden allemaal: een
hiërarchische opbouw van de samenleving, een godsdienstig centrum, specialisten en
het gebruik van het schrift. De bevolking was verdeeld in sociale klassen: onderaan
de slaven, daarboven boeren, daarboven ambachtslieden, daarboven de priesters en
daarboven de koning. Hij was de opperbevelhebber van het leger, opperrechter en
bestuurder van de stad. De Soemeriërs hadden als godsdienst het polytheïsme
(verschillende goden). De ziggurat was een groot religieus bouwwerk. Mensen
dachten door naar de toren te klimmen dichter bij de goden te kunnen komen. Bij de
tempel werden ook goederen verhandeld.
Rond 3300 v. Chr werd het schrift ontwikkeld. Hiermee begint de historie. Het schirft
van de Soemeriërs bestond vooral uit afbeeldingen, om handelsafspraken vast te
leggen. Dankzij het schrift weten we nu veel over de Soemeriërs en hun religieuze en
culturele opvattingen. Het Soemerische schrift heet spijkerschrift. Maar een klein
deel van de bevolking kon het lezen en schrijven, dus schrijvers kregen veel aanzien.
Kenmerkende aspecten
- Ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen
3) Egypte, staat van boeren
Samenvatting
Vanaf 5000 v. Chr vestigden zich de eerste boeren in kleine nederzettingen in het
Nijldal. Zij waren gevlucht voor de droogte, omdat door klimaatverandering de
savannes in Noord-Afrika waren veranderd in woestijnen. Door het goede
irrigatiesysteem bij de Nijl noemde de Griekse geschiedschrijver Herodotos Egypte
‘een geschenk van de Nijl’. De Nijl maakte het leven van enkele miljoenen mensen in
het gebied mogelijk. Na ongeveer duizend jaar gingen dorpen in het zuiden van
Egypte, boven-Egypte genoemd, samenwerken. De leider hiervan beschermde het
land en hij moest er onder andere het irrigatiesysteem aanleggen voor een goede
oogst. Ook in het noorden, beneden-Egypte gebeurde dit. Rond 2950 v. Chr kreeg de
leider van boven-Egypte ook macht over beneden-Egypte. Egypte was nu een
natiestaat (een land waarin een groep mensen leeft die zichzelf bestuurd). De leider
van Egypte was de farao. De Egyptenaren zagen hem ook als godheid. De functie van
farao was erfelijk. De farao’s regeerde vanaf Memphis of Thebe, de hoofdsteden. Ze
werden geholpen door gouverneurs. De Egyptenaren waren polytheïstisch, ze
aanbeden meerdere goden. Voor al die goden waren er aparte tempels, waar de
farao voor moest zorgen. Het zou dus makkelijker zijn om het volk monotheïstisch te
maken (de verering van één God). Amenhotep IV waagde deze stap.
In 1353 v. Chr werd Amenhotep IV de nieuwe farao van Egypte. Al snel begon hij veel
aandacht te besteden aan een vrij onbekende godheid; Aton, de god van de
zonneschijf. Amenhotep verbood de Egyptenaren om een andere god te aanbidden
dan Aton. Amenhotep liet zijn naam veranderen in Achnaton; ‘hij die Aton werkelijk
dient’. Daarna liet hij in heel Egypte alle beelden en schilderijen van andere goden
verwijderen. Priesters die Amon vereerden verloren hun invloed en macht.
Ook stichtte Achnaton een nieuwe hoofdstad: Achetaton. Hier werd Aton vereerd.
Als laatste veranderde Achnaton de stijl van farao’s. Ze werden altijd stijf afgebeeld
als krachtige, gespierde en fysiek perfecte mensen. De afbeeldingen van Achnaton
werden verfijnd en er werd aandacht gelegd op de details.
Na de dood van Achnaton in 1336 v. Chr. werd alles weer als vanouds. Het geloof van
Aton verdween en mensen gingen weer Amon vereren. Priesters krgen hun macht
weer terug en de oude tempels werden weer geopend. Achetaton werd een
vervallen stad en alle herrineringen aan Achnaton en Aton werden weggewerkt.
Achnaton werd opgevolgd door Toetanchamon.
Kenmerkende aspecten
- Ontstaan van landbouw, landbouwsamenlevingen
- Ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen