radiotherapie bij prostaatkanker

RADIOTHERAPIE
BIJ
PROSTAATKANKER
Antoni van Leeuwenhoek.
Zorg in de kern van kanker.
INHOUD
Persoonlijke gegevens 3
≈ Bestralingsschema 3
1Prostaatkanker en
radiotherapie 4
≈ Waarom bestraling? 4
≈ Uitwendige bestraling 4
≈ Met wie heeft u te maken? 5
2Voor de behandeling van
start gaat 6
w eerste afspraak in het
≈ U
Antoni van Leeuwenhoek 6
≈ Consult met uw radiotherapeut of PA 6
≈ Goudmarkers 6
≈ Receptiebalie Radiotherapie 6
≈ Volle blaas 7
≈ Leeg rectum 7
esprek met de medewerker
≈ G
voorlichting 7
≈ CT-scan 8
≈ MRI-scan 8
≈ Eerste bestralingsafspraak 8
≈ Bestralingstijden 8
≈ Op tijd komen 8
3 Uw behandeling in de praktijk 9
≈ Aanmelden 9
≈ Afsprakensticker 9
≈ De bestraling 9
≈ Controles 10
≈ Na afloop van de bestraling 10
≈ Uw huisarts 11
≈ Contact opnemen 11
≈H
oe heeft u uw behandeling
ervaren? 11
≈ Klachtenprocedure 11
4 Bijwerkingen en adviezen 12
2
≈ Plasklachten 12
≈ Darmklachten 12
≈ Vermoeidheid 12
≈ Seksuele problemen 12
≈ Vruchtbaarheid 13
≈ Haaruitval 13
≈ Op de lange termijn 13
5 Begeleiding en revalidatie 14
≈ Begeleiding en ondersteuning 14
≈ Revalidatie 14
≈ Intimiteit, seksualiteit en kanker 14
≈ Arbeidsrevalidatie 14
≈ Thuiszorg 14
6Waar kunt u meer informatie
krijgen 15
≈ ProstaatKankerStichting 15
≈ Voorlichtingscentrum 15
≈ KWF Kankerbestrijding 15
≈ Internet 15
7 Betrokken bij de kern van kanker 16
≈ Vrijwilligers 16
≈ Biobank 16
≈ Antoni van Leeuwenhoek Foundation 16
8 Over het Antoni van Leeuwenhoek 17
adiotherapie in Amsterdam en
≈ R
Hoofddorp 17
≈ Openbaar vervoer 17
≈ Taxivervoer en vervoerskostenregeling 18
≈ Parkeren 18
≈ Gast-Huis 19
≈ Stiltecentrum 19
≈ Winkel met restauratie 19
≈ Internet 19
≈ Rolstoelen 19
9 Telefoonnummers 20
Bijlagen
≈ Goudmarkerimplantatie 21
≈ MRI-scan 22
De belangrijkste punten
samengevat 23
PERSOONLIJKE GEGEVENS
Uw naam Uw bestralingsschema ziet er als volgt uit
Totaal aantal bestralingen
Aantal dagen per week
Aantal weken
Uw radiotherapeut of PA
Bereikbaar via telefoonnummer Uw bestralingstoestel
Bereikbaar via telefoonnummer 020 512 2100
Radiotherapie Hoofddorp
023 890 9600
3
HOOFDSTUK 1
PROSTAATKANKER EN RADIOTHERAPIE
Waarom bestraling?
Bij u is een kwaadaardige tumor
in de prostaat geconstateerd. Een
kwaadaardige tumor is een gezwel dat
kan ingroeien in de omringende weefsels.
Via bloed- en lymfebanen kan een tumor
ook uitzaaien naar plaatsen elders in het
lichaam. In een kwaadaardige tumor is
het erfelijk materiaal, het DNA, verstoord.
Het uitgangspunt van radiotherapie is dat
het DNA door de bestraling beschadigd
raakt. Gezonde, normale cellen herstellen
hierna weer snel, maar kankercellen
kunnen na deze beschadiging van het
DNA niet goed herstellen. Door vaak
te bestralen zullen de kankercellen
afgebroken worden.
Uitwendige bestraling
Bij uitwendige bestraling wordt het te
behandelen gebied van buitenaf, door de
huid heen bestraald.
De straling waarmee u behandeld
gaat worden, is een hoog energetische
röntgenstraling. De straling wordt opgewekt in het bestralingstoestel. Door de
hoge energie en de huidige technieken
is het mogelijk om met heel gerichte
stralingsbundels te behandelen.
Ter voorbereiding op de bestralingen
wordt een CT-scan gemaakt. Met behulp
van deze CT-scan wordt het exacte
bestralingsgebied bepaald. Hierna
wordt berekend hoe de tumor zo een
hoog mogelijke dosis kan krijgen, terwijl
het gezonde weefsel zoveel mogelijk
4
Afdekkingslamellen in kop bestralingstoestel
gespaard wordt. Dit noemen we het
bestralingsplan.
Het bestralingstoestel kan in een hele
cirkel om u heen draaien, zodat u uit elke
gewenste hoek bestraald kan worden. Zo
kunt u zelfs van onderaf, door de tafel
heen, bestraald worden.
In de kop van het bestralingstoestel
zitten afdekkingslamellen, waardoor de
delen waar de straling niet mag komen,
afgeschermd kunnen worden. Deze
afdekkingslamellen hoort u schuiven als
u op het toestel ligt.
Van de bestraling voelt u niets. De
bestraling duurt slechts enkele minuten.
U bent ongeveer een kwartier in de
bestralingsruimte. Afhankelijk van de
behandeling wordt u gedurende zes tot
zeven weken bestraald.
De bestraling wordt niet opgeslagen in het
lichaam. Iedereen is veilig in uw buurt.
Bestralingstoestel
Met wie heeft u te maken?
U wordt behandeld door een
radiotherapeut-oncoloog of physician
assistant (PA). Tevens is het mogelijk dat
uw behandelaar nog in opleiding is tot
radiotherapeut-oncoloog of PA. In de
opleidingsfase is er structureel overleg
met en begeleiding door de opleidende
radiotherapeut-oncoloog.
Een radiotherapeut-oncoloog, wij
gebruiken vaak de term radiotherapeut,
is een medisch specialist die patiënten
met kanker behandelt met straling.
Een PA heeft een masteropleiding
afgerond na een medische HBO-studie.
Een PA kan zelfstandig patiënten zien
maar heeft nauw overleg met een
radiotherapeut. De PA is specifiek
opgeleid voor het behandelen van
urologiepatiëntenmet kanker met
bestraling. In deze behandelwijzer wordt
steeds gesproken over radiotherapeut
of PA, ook als uw behandelaar nog in
opleiding is.
Bij het bestralingstoestel wordt de bestra­
ling uitgevoerd door radiotherapeutisch
laboranten of radiotherapeutisch
laboranten in opleiding, onder supervisie
van gediplomeerden.
5
HOOFDSTUK 2
VOOR DE BEHANDELING VAN START GAAT
Uw eerste afspraak in het
Antoni van Leeuwenhoek
Bij uw eerste bezoek aan ons ziekenhuis
wordt u ingeschreven. Dit gebeurt aan
de hoofdbalie als u voor het eerst een
afspraak heeft bij een radiotherapeut.
Heeft u een consult met een van onze
radiotherapeuten in een ander ziekenhuis
gehad, dan kunt u zich direct melden bij
de afdeling Radiotherapie. Daar wordt
dan uw inschrijving compleet gemaakt.
Hiervoor dient u bij zich te hebben:
≈ e en geldig legitimatiebewijs met uw
burgerservicenummer
w zorgverzekeringspas.
≈u
Consult met uw
radiotherapeut of PA
Wij adviseren u om bij alle consulten en
gesprekken iemand mee te nemen. Zo
kunt u later met elkaar nog napraten over
wat er is verteld. Mist u informatie of is
iets niet helemaal duidelijk, aarzel dan
niet uw vragen te stellen.
Er is voor u een afspraak gemaakt met
een radiotherapeut of PA. Deze heeft al
uw medische gegevens zoals die door de
verwijzende specialist zijn vastgesteld.
Ondanks deze informatie zal uw radiotherapeut of PA u toch opnieuw vragen
stellen over uw ziekte. Meestal wordt er
ook een gericht lichamelijk onderzoek
gedaan om een indruk te krijgen van uw
lichamelijke gesteldheid. Indien nodig
worden nog aanvullende onderzoeken
aangevraagd.
In het gesprek hoort u hoe uw behandeling eruit zal gaan zien en hoeveel keer u
naar verwachting bestraald gaat worden.
Ook zal het doel van de behandeling
uitgelegd worden, en wat de eventuele
bijwerkingen zullen zijn.
Indien u samen met uw radiotherapeut of
PA besloten heeft om over te gaan tot een
behandeling krijgt u een brief thuis met
de afspraken voor de voorbereiding op de
bestraling. Het kan ook voorkomen dat
u direct uw afspraken krijgt of daarover
gebeld wordt.
Voor eventuele onderzoeken of behandelingen in studieverband, zal schriftelijk
uw toestemming worden gevraagd.
Goudmarkers
Receptiebalie
6
Voor de bestraling worden in bepaalde
gevallen goudmarkers in de prostaat
geplaatst. Is dit bij u het geval, dan
informeert uw radiotherapeut of PA u
CT-scan
hierover. Meer informatie vindt u in de
bijlage achterin dit boekje.
Receptiebalie Radiotherapie
Als u een afspraak heeft voor de voorbereiding op de bestraling, meldt u zich dan
bij de balie van de afdeling Radiotherapie
(let op: NIET van de afdeling Radiologie!). Hier ontvangt u een grote sticker
met een streepjescode. Met deze kaart
meldt u zich altijd aan voor uw afspraken
op onze afdeling. Er wordt nogmaals een
foto van u gemaakt om patiëntenverwisseling te voorkomen.
Volle blaas
Zowel tijdens het maken van de CT-scan
als voor alle bestralingen, is het nodig om
een gevulde blaas te hebben. Hierdoor
wordt relatief minder blaas meebestraald
en wordt de dunne darm zoveel mogelijk uit het bestralingsveld geduwd. Een
gevulde blaas bereikt u door één uur voor
de CT-scan of de bestralingen volledig uit
te plassen en 250 ml water in een keer
te drinken. Daarna plast of drinkt u niet
meer tot na de CT-scan of na de bestraling. Als u van ver komt, zou u thuis al
kunnen uitplassen. Voor onderweg kunt
u water meenemen dat u één uur voor de
CT-scan of voor de bestralingen opdrinkt.
Leeg rectum
Voor de bestraling is het wenselijk om
een leeg rectum te hebben. Het liefst gaat
u voor de CT-scan en voor de bestraling
naar het toilet voor de ontlasting. Om de
stoelgang te bevorderen kunt u bijvoorbeeld meer drinken op een dag, meer
bewegen en vezelrijke voeding eten.
Gesprek met medewerker
voorlichting
Om u zo goed mogelijk op de bestraling
en voor te bereiden, krijgt u voorafgaand
aan de behandeling ook een gesprek met
een medewerker voorlichting. Tijdens dit
gesprek komen vooral praktische zaken
aan bod. Er is veel ruimte voor het stellen
van vragen. Met behulp van een fotopre7
sentatie wordt u uitgelegd hoe de voorbereiding op de bestraling en de bestraling
zelf zal verlopen.
CT-scan
Een CT-scan ter voorbereiding op de bestraling wordt altijd bij onze afdeling Radiotherapie in Amsterdam gemaakt. Bij een
CT-scan worden er met behulp van röntgenstraling meerdere dwarsdoorsnede foto’s
van het lichaam gemaakt. Zo ontstaat een
driedimensionaal beeld op de computer.
Voor het maken van de CT-scan komt u
op uw rug op een tafel te liggen, met een
kussen onder uw hoofd en een steun onder
uw knieën.
Uit de muur in de ruimte van de CT-scanner komen laserlijnen die zich projecteren
op uw lichaam. Op de kruisingen van
de lijnen worden een paar kleine tatoeagepuntjes aangebracht. Deze blijven
zichtbaar. Door de tatoeagepuntjes kunt u
op het bestralingstoestel weer precies zo
worden neergelegd als tijdens het maken
van de CT-scan. Dit is nodig voor de nauwkeurigheid van het bestralen.
MRI-scan
Als u ook een MRI-scan moet ondergaan,
kunt u de informatie hierover achterin dit
boekje lezen.
Eerste bestralingsafspraak
Na de CT-scan krijgt u bericht thuis wanneer voor u de bestralingen gaan beginnen
en op welk toestel. In bepaalde gevallen
bent u al eerder op de hoogte van de dag
dat u start. Ons streven is om u binnen
tien kalenderdagen te laten beginnen. U
kunt over uw afspraken ook bellen naar
020 512 2160 of met de receptiebalie op
nummer 020 512 2100.
8
Tatoeagepuntjes bij CT-scan
Bestralingstijden
Bij het inplannen van uw afspraken hebben wij met veel voorschriften en andere
afspraken rekening te houden. Hierdoor
kunnen de tijden van de bestraling per dag
verschillen. U kunt bij het voorlichtingsgesprek aangeven welke periode van de dag
u het beste schikt. Bij het inplannen van
de afspraken doen wij ons best hier zoveel
mogelijk rekening mee te houden. Voor uw
afspraken kunt u ook terecht bij Service
en Ondersteuning. Zij zijn te vinden in het
kantoor achter de receptie. De deur staat
daar altijd open. Telefonisch zijn ze bereikbaar via 020 512 2160.
Op tijd komen
Vanzelfsprekend doet u uw best om op tijd
voor uw bestralingsafspraak te zijn. Wilt
u met de gewone filedrukte rekening houden? Mocht er onderweg onverhoopt lang
oponthoud zijn, dan kunt u onze afdeling
Radiotherapie bellen op telefoonnummer
020 512 2100. Wordt u bestraald in Hoofddorp, dan belt u 023 890 9600. Er wordt
dan aan de laboranten bij uw bestralingstoestel doorgegeven dat u verlaat bent.
Maakt u zich vooral niet ongerust, u wordt
altijd bestraald.
HOOFDSTUK 3 UW BEHANDELING IN DE PRAKTIJK
Aanmelden
Bij uw eerste bezoek aan de afdeling
Radiotherapie heeft u een grote sticker
met streepjescode gekregen.
Hiermee meldt u zich altijd aan.
Dat doet u door de sticker onder de
streepjescodescanner te houden. Deze
hangt aan een paal bij de ingang van de
afdeling Radiotherapie.
Op het scherm verschijnen dan uw
afspraken. Als het een bestralingsafspraak
betreft, ziet u op het scherm het nummer
verschijnen van het bestralingstoestel
waar u verwacht wordt. Voor de
bestralingen neemt u plaats in de
wachtruimte van het desbetreffende
bestralingstoestel.
liggen. Uw gegevens worden nogmaals
gecontroleerd. Ook in deze ruimte komen
laserlijnen uit de muur, die op uw lichaam
schijnen. Zo kunt u precies zo neergelegd
worden als bij het maken van de CT-scan.
Regelmatig wordt deze instelling
gecontroleerd met behulp van een
CT-scanner die met het toestel mee kan
draaien. Als u helemaal goed ligt, gaan
de laboranten naar de bedieningsruimte
waar ze op de monitoren uw bestraling
kunnen volgen. Via een intercom kunt u
in contact blijven met de laboranten. Het
is belangrijk dat u tijdens de bestraling
stilligt.
Afsprakensticker
Bij de receptie krijgt u een sticker
met uw afspraken voor de rest van
de week. Elke donderdag haalt u hier
uw nieuwe afsprakensticker op voor
de week die komen gaat. Er staat ook
een tweewekelijkse controleafspraak
bij uw radiotherapeut of PA gepland.
U meldt zich hiervoor bij de balie van
de doktersassistenten. De afspraak
sluit zoveel mogelijk aan bij uw
bestralingsafspraak.
De bestraling
Een radiotherapeutisch laborant haalt
u op uit de wachtruimte en brengt u
naar de kleedkamer. Hier ontbloot u uw
onderlichaam. Neemt u een handdoek
mee die u even om kunt slaan? De
laborant loopt met u mee naar de
bestralingsruimte, waar u op de tafel gaat
Aanmelden voor bestraling
9
Instellen voor bestraling
In overleg met de laboranten mag
een begeleider met u mee in de
bestralingsruimte bij de voorbereiding op
de bestraling.
Het bestralingstoestel draait rustig om u
heen en geeft al draaiende de bestraling
af. Ook via de onderkant kunt u bestraald
worden; de bestraling gaat gewoon door
de tafel. Tijdens het bestralen hoort u een
zoemend geluid. De tijd dat u bestraald
wordt is erg kort, slechts enkele minuten.
Met al het pas- en meetwerk zult u alles
bij elkaar ongeveer vijftien minuten in de
bestralingsruimte zijn.
Controles
U wordt tijdens uw behandeling
tweewekelijks gecontroleerd door
uw radiotherapeut of PA. Voor deze
10
afspraak meldt u zich aan de balie van
de doktersassistenten op de afdeling
Radiotherapie. Uw radiotherapeut of PA
bespreekt met u hoe u de behandeling
verdraagt. U krijgt advies hoe u het beste
met de bijwerkingen om kunt gaan en u
kunt uw vragen stellen. Zonodig wordt er
medicatie voorgeschreven.
Na afloop van de bestraling
Na afloop van de behandeling wordt het
genezingsproces gevolgd door het meten
van de PSA. Het eerste jaar is dat om de
drie maanden, daarna elk half jaar. Deze
controles worden afwisselend door uw
uroloog en door uw radiotherapeut of PA
gedaan. U blijft vijf jaar onder controle.
Is na vijf jaar uw PSA stabiel en laag, dan
worden de controles overgenomen door
uw huisarts.
Uw huisarts
Uw huisarts wordt aan het begin van uw
behandeling op de hoogte gebracht. U kunt
uw huisarts altijd bellen om te overleggen.
Contact opnemen
Als u klachten krijgt die direct zorg
behoeven kunt u tijdens de reguliere
spreekuurtijden altijd contact opnemen
met uw radiotherapeut of PA via de
doktersassistenten. Buiten de reguliere
spreekuurtijden belt u het Antoni van
Leeuwenhoek op 020 512 9111.
Hoe heeft u uw behandeling
ervaren?
De afdeling Radiotherapie vindt het van
het grootste belang dat de behandeling
en de zorg rondom onze patiënten zo
goed mogelijk verloopt. Door middel
van een enquête willen we graag van u
horen hoe u deze periode heeft ervaren.
Met deze gegevens kunnen wij de zorg
en behandeling verder verbeteren. Het
enquêteformulier krijgt u in de laatste week
van uw behandeling.
Klachtenprocedure
Bent u niet tevreden over het verloop
van de behandeling, dan kunt u tijdens
de behandeling contact opnemen met
het paramedisch hoofd van de afdeling
Radiotherapie. Hiervoor belt u met
020 512 2178.
Meer informatie over een
klachtenprocedure leest u in onze folder
‘Als u niet tevreden bent’. Deze folder is
te verkrijgen in ons Voorlichtingscentrum
en is ook onder deze noemer te vinden op
onze website www.avl.nl.
U kunt zich ook richten tot het
klachtenbureau Cliënten Antoni
van Leeuwenhoek (020 512 2864 of
[email protected]).
Controle bij bestraling
11
HOOFDSTUK 4 BIJWERKINGEN EN ADVIEZEN
Alle intensieve behandelmethoden kennen een aantal bijwer­
kingen. De mate waarin de bijwerkingen optreden, varieert per
persoon. Tevens is het gebied dat bestraald wordt en de bestralingsdosis die gegeven wordt bepalend voor het optreden van
specifieke bijwerkingen. Uw radiotherapeut of PA zal u hierover
informeren. Het al dan niet optreden van bijwerkingen zegt niets
over het effect van de behandeling.
Plasklachten
Vermoeidheid
Twee à drie weken na de start van
de behandeling kunnen er klachten
optreden.
Het plassen kan dan moeizamer gaan
en de frequentie kan wat toenemen.
We spreken hier echter over milde
klachten die over het algemeen
binnen een periode van drie weken
tot drie maanden na afloop van de
behandelperiode vrijwel verdwenen zijn.
Het is mogelijk dat u zich vermoeider gaat
voelen naarmate de bestralingsperiode
vordert. Het regelmatig reizen naar het
ziekenhuis kan een extra belasting zijn.
De mate van vermoeidheid hangt ook af
van uw behandeling, situatie en conditie.
Probeer zo veel mogelijk uw dagelijks
ritme op te pakken. Regelmatig rustige
fysieke inspanning zoals wandelen of
fietsen, hebben een positieve invloed op
uw vermoeidheid en het herstel. Neemt u
wat extra rust bij vermoeidheid.
Darmklachten
Bij de bestraling is het vaak niet te
voorkomen dat ook een stukje van het
rectum wordt bestraald. U kunt een loze
aandrang ervaren of wat slijm en/of
bloed bij de ontlasting verliezen. Deze
klachten zullen over het algemeen bij de
meeste patiënten binnen een paar weken
tot een paar maanden na de bestraling
verdwenen zijn. Een kleine groep
patiënten houdt gedurende een langere
periode, soms blijvend, nog milde
klachten. In enkele gevallen houden
ernstige klachten blijvend aan.
12
Seksuele stoornissen
Ten gevolge van de bestralingen kunnen
erectiestoornissen optreden. Een klacht
die door veel patiënten wordt ervaren,
zowel tijdens als na de behandeling.
Doordat de hoeveelheid sperma
aanzienlijk afneemt of zelfs tot niets
gereduceerd wordt, ervaren patiënten
een zogenaamd droog orgasme. Dit is
een blijvend gevolg van de bestraling. Uw
radiotherapeut of PA zal u hierover zoveel
mogelijk informeren.
Gesprek met arts
Vruchtbaarheid
Haaruitval
De prostaat heeft de functie de sappen
ten behoeve van het sperma aan
te maken. Na de bestraling droogt
deze klier op waardoor de kwaliteit
van het sperma afneemt. Hoewel de
bestralingbundel zeer precies wordt
afgesteld op de prostaat, is het niet
altijd te voorkomen dat ook de testikels
te maken krijgen met een geringe
bestralingsdosis. Als u een kinderwens
heeft is het belangrijk dit te bespreken
met uw radiotherapeut of PA.
Bij de prostaatbestraling kan een gedeelte
van het schaamhaar tijdelijk of blijvend
uitvallen. Dit is afhankelijk van de dosis.
Uw radiotherapeut of PA kan dit met u
bespreken.
Op de lange termijn
Bestraling zou op zeer lange termijn een
nieuwe tumor kunnen veroorzaken. De
kans dat dit gebeurt is heel erg klein.
Hier wordt veel onderzoek naar gedaan.
Uw radiotherapeut of PA kan u hierover
verder informeren.
13
HOOFDSTUK 5
BEGELEIDING EN REVALIDATIE
Begeleiding en ondersteuning
De diagnose kanker en de behandeling
kunnen veel veranderingen met zich
meebrengen in uw dagelijks leven. Naast
lichamelijke klachten kunt u ook psychische en sociale problemen ervaren. U
kunt een beroep doen op de medewerkers
van de Dienst Begeleiding en Ondersteuning (DBO). Zij beschikken over veel
ervaring en kennis op het gebied van
omgaan met kanker en zijn gespecialiseerd in de psychosociale problematiek
gerela-teerd aan kanker. Uw radiotherapeut of PA kan u verwijzen of u kunt zelf
contact opnemen op telefoonnummer
020 512 2650.
Revalidatie
Het Antoni van Leeuwenhoek beschouwt
ondersteuning, revalidatie en nazorg als
een vanzelfsprekend onderdeel van uw
medische behandeling. De aanpak is
multidisciplinair. Dat betekent dat er
zowel een fysiotherapeut, een ergotherapeut, een maatschappelijk werker, een
diëtist of een andere zorgverlener bij
de revalidatie betrokken kan zijn. Uw
radiotherapeut of PA kan u doorverwijzen. U kunt dit ook zelf aangeven wat uw
wensen zijn hieromtrent.
Intimiteit, seksualiteit en kanker
De diagnose en behandeling van kanker
kunnen veel veranderen in uw leven en
dat van uw partner. Ook het lichaamsbeeld en de lichaamsbeleving kunnen
door de behandeling veranderen. In het
14
Antoni van Leeuwenhoek kunt u terecht
bij medewerkers die ervaren zijn in het
bespreken van problemen op het gebied
van intimiteit, seksualiteit en kanker. Bij
hen kunt u terecht met al uw vragen en
twijfels op dit gebied. Hiervoor kunt u
een afspraak maken via het secretariaat
van de Dienst Begeleiding en Ondersteuning (DBO). Meer informatie kunt u
vinden in de folder Intimiteit, Seksualiteit
en Kanker. De folder is te verkrijgen bij de
verpleegafdeling, de polikliniek en bij het
Voorlichtingscentrum.
Arbeidsrevalidatie
Uw radiotherapeut of PA kan u verwijzen
naar de arbeidsrevalidatie specialist van
het Antoni van Leeuwenhoek. Deze kan u
advies en begeleiding geven betreffende
aanpassingen of hervatten van uw werk
tijdens of na uw behandelperiode.
Thuiszorg
Voor vragen over thuiszorg kunt u terecht
bij het Voorlichtingscentrum. U kunt zich
hiervoor uiteraard ook tot uw huisarts
wenden.
HOOFDSTUK 6
WAAR KUNT U MEER INFORMATIE KRIJGEN
ProstaatkankerStichting
U heeft de diagnose Prostaatkanker
gekregen en heeft vast veel vragen. Bij
ProstaatKankerStichting bent u aan het
goede adres. De ProstaatKankerStichting is als platform op de hoogte van de
laatste ontwikkelingen en onderhoudt
contacten met alle relevante organisaties.
Het emailadres is www.prostaatkanker­
stichting.nl en telefonisch zijn ze te bereiken via telefoonnummer 088 002 9768.
Voorlichtingscentrum
Het Voorlichtingscentrum van het Antoni
van Leeuwenhoek vindt u in de centrale
hal. Hier is aanvullende informatie te
verkrijgen over de verschillende vormen
van kanker en de behandelmogelijkheden.
Daarnaast zijn in het centrum folders,
boeken, brochures en tijdschriften beschikbaar. De folders en brochures zijn gratis.
De boeken en tijdschriften zijn niet uitleenbaar. Verder beantwoorden de medewerkers van het Voorlichtingscentrum vragen
over het Antoni van Leeuwenhoek en is er
informatie over patiëntenverenigingen,
psychosociale zorg rond kanker, adressen
voor hulpmiddelen, andere instellingen
en organisaties. Het Voorlichtingscentrum
Voorlichtingscentrum
is op werkdagen geopend van 09.00 –
12.00 uur en van 13.00 – 16.30 uur. Ze
zijn ook telefonisch beschikbaar op het
telefoonnummer is 020 512 2991. Is de lijn
bezet, dan kunt u ook een e-mail sturen
met uw contactgegevens naar
[email protected]. U wordt dan zo spoedig mogelijk teruggebeld.
KWF Kankerbestrijding
KWF Kankerbestrijding heeft een
voorlichtingscentrum gevestigd aan de
Delflandlaan 17 te Amsterdam. In dit
voorlichtingscentrum kunt u tijdschriften
en boeken inzien. Het is aan te raden een
afspraak te maken als u ook een deskundige wilt spreken. Het KWF-voorlichtingscentrum is op werkdagen geopend van
09.00 – 18.00 uur. U kunt uw vragen ook
stellen via de gratis KWF Kanker Infolijn,
0800 022 6622.
Internet
De meeste patiënten doen hun uiterste
best om zoveel mogelijk informatie over
hun ziekte te vergaren. Op het internet is
hierover erg veel te vinden. Omdat niet
alle informatie op internet even betrouwbaar is, verwijzen wij u graag naar een
aantal gerenommeerde sites:
ww.avl.nl
≈w
ww.kwfkankerbestrijding.nl
≈w
ww.prostaatkankerstichting.nl
≈w
ww. nfk.nl
≈w
ww.diagnose-kanker.nl
≈w
ww.kankerpatient.nl
≈w
ww.herstelenbalans.nl
≈w
15
HOOFDSTUK 7
BETROKKEN BIJ DE KERN VAN KANKER
Veel mensen voelen zich om verschillende redenen betrokken bij het
Antoni van Leeuwenhoek. Deel uit maken van een groep vrijwilligers
of acties op touw zetten om geld in te zamelen voor het Antoni van
Leeuwenhoek kan uiting geven aan deze betrokkenheid.
Vrijwilligers
Veel van onze vrijwilligers tonen hun
betrokkenheid door actief te zijn in het ziekenhuis op verschillende gebieden. Zo is
hun inbreng zeer gewenst bij bijvoorbeeld
het patiëntenvervoer, de ontvangst van
patiënten bij verschillende afdelingen, het
verzorgen van bloemen, het ondersteunen
van het Voorlichtingscentrum, de zondagochtend kerkdiensten of het schenken van
koffie of thee aan patiënten in het ziekenhuis. Alle vrijwilligers binnen het Antoni
van Leeuwenhoek zijn van onschatbare
waarde vor zowel patiënten als medewerkers. Voor meer informatie kunt u terecht
in het Voorlichtingscentrum in de centrale
hal van het ziekenhuis.
Biobank
Het kan zijn dat we u vragen of u bloed wil
afstaan voor onze Biobank. Dit bloed kan
in de toekomst gebruikt worden voor wetenschappelijk onderzoek naar onder andere het risico op het krijgen van kanker,
naar diagnose of prognose bij behandeling
en bij DNA-onderzoek naar afwijkingen in
genen.
Voor akkoord tekent u een toestemmings­
formulier. Er worden dan twee buisjes
bloed afgenomen bij de bloedafname.
16
Antoni van Leeuwenhoek
Foundation
Sinds 1913 werkt het Antoni van
Leeuwenhoek aan het bestrijden van
kanker door middel van patiëntenzorg,
onderzoek en onderwijs. Voor onderzoek
naar nieuwe, op maat gemaakte
behandelingen van kanker is geld nodig. De
Antoni van Leeuwenhoek Foundation werft
financiële middelen voor wetenschappelijk
kanker­onderzoek in het Antoni van
Leeuwenhoek. De foundation vormt de
schakel tussen gever en onderzoeker.
Gevers zijn betrokken personen, bedrijven
en andere organisaties die hieraan een
bijdrage willen leveren. Betrokkenheid
tonen kan op verschillende manieren:
onder andere een donatie doen, een
actie organiseren, periodiek schenken,
vriend worden of via een nalatenschap.
De Antoni van Leeuwenhoek Foundation
is partner van KWF Kankerbestrijding.
Voor meer informatie, kijk op www.
avlfoundation.nl, of neem contact op met
[email protected] of 020 512 2856.
HOOFDSTUK 8
OVER HET ANTONI VAN LEEUWENHOEK
Radiotherapie in Amsterdam en
in Hoofddorp
Het Antoni van Leeuwenhoek is gevestigd
in Amsterdam, aan de Plesmanlaan 121,
1066 CX in Amsterdam. Het algemene
telefoonnummer is 020 512 9111.
Onze nevenvestiging Radiotherapie in
Hoofddorp is gevestigd bij het Spaarne
Ziekenhuis. Het adres is Spaarnepoort
1, 2134 TM in Hoofddorp. Onze
locatie in Hoofddorp is te bereiken via
telefoonnummer 023 890 9600.
≈ I nformatie over de bereikbaarheid
vindt u op www.9292ov.nl.
≈ I nformatie over de parkeergelegenheid
vindt u op onze website www.avl.nl.
≈ I nformatie over onze (ver)bouw­
activiteiten vindt u op
www.avl.nl/bouwt.
De voorbereidingen op de
bestraling, zoals een CT-scan en een
voorlichtingsgesprek, vinden plaats
in Amsterdam. Na deze voorbereiding
ontvangt u een brief met uw eerste
bestralingsafspraak. Hierin wordt tevens
vermeld of de bestraling plaats vindt in
Amsterdam of in Hoofddorp.
Openbaar vervoer
Het Antoni van Leeuwenhoek is zeer
goed bereikbaar per openbaar vervoer.
Op de Johan Huizingalaan, gelegen naast
het Antoni van Leeuwenhoek, stoppen
tramlijn 2 en bussen 18, 62 en 195.
Komt u met de trein, dan kunt u vanaf
17
de stations Bijlmer-Arena, Zuid of RAI
de metrolijn 50 nemen, richting Isolatorweg. Vanuit de treinstations Lelylaan
en Sloterdijk neemt u de metrolijn 50
richting Gein.
U stapt uit bij de Heemstedestraat.
Lopend is het dan nog 10 minuten. U kunt
ook op tramlijn 2 stappen richting Nieuw
Sloten, en een halte meerijden tot de
Johan Huizingalaan.
Vanaf station Lelylaan is het ook mogelijk
om direct naar de Johan Huizingalaan te
gaan met bus 62.
Taxivervoer en
vervoerskostenregeling
Uw zorgverzekeraar kan u informeren
over een kilometervergoeding als u zelf
naar het Antoni van Leeuwenhoek komt,
of over de vergoeding als u gebruik wilt
maken van een taxi. Krijgt u van uw
verzekering een vervoersverklaring,
dan kunt u deze laten invullen bij de
18
receptie van de afdeling Radiotherapie.
Als u met eigen vervoer komt, bewaar
dan uw afsprakenkaart. Aan het eind
van de bestralingsbehandeling kunt
u uw afsprakenkaart samen met een
vervoersverklaring opsturen naar uw
zorgverzekeraar.
In de centrale hal kunt u zelf een taxi
bellen of kunt u een taxi laten oproepen
via de receptie.
Parkeren
Het parkeergebouw vindt u vanaf de
ingang aan de Plesmanlaan na 200 meter
aan de rechterkant en vanaf de ingang
van de Louwesweg na 500 meter aan
de linkerkant. Het parkeergebouw staat
aangegeven op de borden als P1.
De eerste twintig minuten betaalt u niet,
elk uur parkeren kost 1,50 Euro en u
betaalt maximaal 5,00 Euro. Patiënten
met een invalidenkaart kunnen bij de
balie een gratis uitrijkaart krijgen.
Op het voorterrein bij de hoofdingang zijn
een aantal plaatsen gereserveerd voor
mindervalide bezoekers
Gast-Huis
Als de afstand tussen uw woonplaats
en het Antoni van Leeuwenhoek groot
is en u meerdere malen per week voor
behandeling komt, kan het handig zijn om
korte tijd in de buurt van het ziekenhuis
te verblijven. U kunt dan gebruik maken
van het Gast-Huis. Het Gast-Huis bevindt
zich naast het ziekenhuis, maar is een
opzichzelfstaande organisatie.
Het Gast-Huis is een modern ingericht
logeerhuis voor patiënten van het Antoni
van Leeuwenhoek en hun naasten. Tegen
een vergoeding kunt u gebruik van een
tweepersoonskamer met badkamer en
toilet. In de gemeenschappelijke keuken
kunt u zelf uw maaltijden bereiden.
Naar behoefte ervaren gasten ook steun
aan elkaar of aan de vrijwilligers die er
werken.
De bestralingsafspraken kunnen in veel
gevallen zo geregeld worden dat u op
maandag pas later hoeft te komen en op
vrijdagochtend weer terug kan naar huis.
Voor het reserveren van een kamer kunt u
bellen met het management van het
Gast-Huis. Zij zijn telefonisch bereikbaar
van maandag tot en met vrijdag van
8.00 tot 16.00 uur op telefoonnummer
020 346 2020.
Het Gast-Huis bestaat mede dankzij
de vele vrijwilligers. Zij zijn elke dag
aanwezig van 9.30 tot 22.00 uur. Zij
helpen u op weg in en om het huis.
Voor meer informatie gaat u naar
www.gast-huis.nl.
Stiltecentrum
In de centrale hal van het Antoni
van Leeuwenhoek bevindt zich het
Stiltecentrum. In de hectiek van het
ziekenhuis kan het voor u een welkome
plek zijn om tot u zelf te komen. Deze
ruimte is toegankelijk voor iedereen die
behoefte heeft aan een moment van
bezinning. Er is ook een gebedsruimte
voor moslims ingericht met een eigen
ingang. Het Stiltecentrum is dag en nacht
open.
Winkel met restauratie
In de centrale hal van het ziekenhuis
vindt u een winkel van Vermaat met
daarbij restauratie en binnenterras. De
openingstijden zijn op werkdagen van
8.00 tot 20.00 uur en in het weekend van
14.00 tot 18.00 uur.
Internet
Er is gratis draadloos internet voor
alle bezoekers van het Antoni van
Leeuwenhoek.
Rolstoelen
Bij de hoofdingang en de parkeergarage
staan rolstoelen. Voor gebruik heeft u
een één euro munt nodig.
19
HOOFDSTUK 9 TELEFOONNUMMERS
Antoni van Leeuwenhoek
020 512 9111
Radiotherapie
Onderzoeks- en
Behandel Centrum
020 512 7991
afdeling Radiotherapie
van 8.00 tot 17.00 uur
020 512 2100
Begeleiding en revalidatie
Receptiebalie
op werkdagen van 9.00 tot 12.00 uur
en van 13.00 tot 16.30 uur
020 512 2991
020 512 2102
Voorlichtingslaborant
020 512 2257
Doktersassistenten
020 512 2113
Vragen over uw afspraken
020 512 2650
Voorlichtingscentrum
Gast-Huis
tussen 9.30 en 22.00 uur
020 346 2020
voor het reserveren van een kamer tussen
8.00 en 16.00 uur
020 512 2160
KWF Kankerbestrijding
Paramedisch Hoofd
020 512 2178
gratis Kanker Infolijn
op werkdagen van 9.00 tot 18.00 uur
0800 022 6622
Radiotherapie Hoofddorp
Openbaar vervoer
023 890 9600
0900 9292
Afdeling Radiologie
Antoni van Leeuwenhoek
Foundation
020 512 26800
020 512 2856
20
BIJLAGE GOUDMARKERIMPLANTATIE
De positie van de prostaat kan van dag
tot dag variëren van enkele millimeters
tot wel meer dan een centimeter.
Door goudmarkers in de prostaat te
plaatsen kan de positie van de prostaat
zichtbaar gemaakt worden. Dit gebeurt
voorafgaand aan elke bestraling door het
maken van een CT-scan. Deze CT-scan
is aan het bestralingstoestel gekoppeld.
De bestraling kan zo zeer nauwkeurig
gericht worden op de prostaat.
Goudmarkers zijn kleine gouden
staafjes. Er worden drie goudmarkers
ingebracht. Het inbrengen kunt u
vergelijken met de bioptie die door
de uroloog is verricht tijdens eerder
onderzoek. Voor het inbrengen van de
goudmarkers meldt u zich bij het OBC
(Onderzoeks- en Behandelcentrum), van
het Antoni van Leeuwenhoek.
Uit voorzorg dient u een uur
voorafgaand aan de implantatie van
de goudmarkers een antibioticum in te
nemen. Dit is nodig om het optreden
van een mogelijke infectie tegen te gaan.
Het recept van dit antibioticum wordt
opgestuurd. Na het inbrengen van de
goudmarkers kunt u misschien een
lichte napijn voelen en wat bloed bij de
urine zien. Dit is niet verontrustend. De
goudmarkers worden niet verwijderd,
maar blijven permanent in de prostaat.
Dit brengt geen klachten met zich mee.
Als u antistollingmedicatie gebruikt, zal
uw radiotherapeut of PA, eventueel in
overleg met uw specialist, overleggen of
het veilig is deze te staken. U krijgt hier
een uitdrukkelijk advies over.
Mag u de antistollingmedicatie tijdelijk
stoppen, dan geldt voor Ascal dat
u vijf dagen tevoren stopt, en voor
Sintrom dat u drie dagen tevoren stopt.
Na de implantatie kunt u dit weer
hervatten.
Aanbevolen wordt de eerste dagen
na het plaatsen van de goudmarkers
geen zwaar werk te verrichten en niet
te fietsen. Mocht u in de periode na de
procedure koorts krijgen dan dient u
direct telefonisch contact op te nemen
met het Antoni van Leeuwenhoek op
nummer 020 512 9111.
21
BIJLAGE MRI-SCAN
Ter voorbereiding op uw bestraling
wordt er ook een MRI-scan gemaakt. Uw
radiotherapeut of PA neemt een aantal
punten met u door om te beoordelen
of u in de MRI-scanner kan. Zo wilt
uw radiotherapeut of PA weten of u
bijvoorbeeld een hartritmestoornis heeft,
of last heeft van druk achter de ogen
(glaucoom).
MRI-scanner
22
Voor de kwaliteit van de scan is het
belangrijk dat u stilligt. Om ook beweging
van de darm te voorkomen krijgt u via
een infuus in de arm het middel Buscopan
ingespoten. Dit middel werkt ongeveer
een uur. Het kan zijn dat u hierdoor
tijdelijk wazig ziet en/of u zich duizelig
voelt. Wij raden u daarom aan om altijd
iemand mee te nemen.
Het maken van de MRI-scan duurt
ongeveer tussen de 30 en 50 minuten.
De MRI-scanner maakt veel lawaai.
Om daar zo weinig mogelijk last van
te hebben, krijgt u oordopjes en een
koptelefoon. Door de koptelefoon kunnen
we u muziek laten horen. U kunt ook zelf
een cd meenemen.
Uw voeten worden als eerste door de
scanner geschoven. Uw hoofd blijft buiten
de scanner.
DE BELANGRIJKSTE PUNTEN SAMENGEVAT
≈W
ij raden u aan om bij de geplande
gesprekken iemand mee te nemen.
≈W
ilt u deze behandelwijzer meenemen
bij het voorlichtingsgesprek?
≈ Voor
de CT-scan en voor alle
bestralingen heeft u een gevulde blaas
nodig. Eén uur voor de CT-scan en voor
de bestraling plast u uit en drinkt u
direct 250 ml water.
≈ Het
verdient de voorkeur dat het
rectum leeg is bij de CT-scan en bij de
bestralingen.
≈ Ongeveer
tien kalenderdagen na het
maken van de CT-scan start u met uw
bestralingen. Hierover ontvangt u thuis
bericht.
≈U
meldt zich aan door de
streepjescodesticker onder de
streepjescodescanner te houden, die
aan het begin van de afdeling staat.
≈O
p het scherm leest u op welk
bestralingstoestel u wordt bestraald. U
kunt plaatsnemen in de wachtruimte
bij het bestralingstoestel.
≈U
wordt opgehaald uit de wachtruimte
door een radiotherapeutisch laborant
en naar de kleedkamer gebracht.
≈ Wilt u een handdoek of badjas
meenemen die u even om kunt slaan
als u naar het bestralingstoestel moet
lopen?
≈ Aan de radiotherapeutisch laboranten
bij het bestralingstoestel kunt u vragen
of uw begeleider mee mag.
≈ Wilt u uw kaart met streepjescode
en afspraken meenemen de
bestralingsruimte in? De
radiotherapeutisch laboranten kunnen
deze dan controleren.
≈ Het is belangrijk dat u tijdens de
bestralingen stilligt.
≈ De tijd dat u in de bestralingsruimte
bent is ongeveer 15 minuten.
≈ De bestraling wordt niet opgeslagen
in het lichaam. Iedereen is veilig in uw
buurt.
≈ Voor de controleafspraak meldt u zich
bij de balie van de doktersassistenten.
≈ Vanaf donderdag liggen uw afspraken
voor de week erop klaar bij de receptie.
≈ Bent u bekend met de eventuele
bijwerkingen? U kunt hierover lezen in
hoofdstuk 4. Uw radiotherapeut of PA
kan u hier meer over vertellen.
23
Antoni van Leeuwenhoek,
afdeling Radiotherapie
Postbus 90203
1006 BE Amsterdam
Bezoekadres Amsterdam
Plesmanlaan 121
1066 CX Amsterdam
t 020 512 9111
Bezoekadres Hoofddorp
Spaarnepoort 1
2134 TM Hoofddorp
t 023 890 9600
www.avl.nl
24
september 2014