Studentenbrochure radiotherapie

Studentenbrochure
OLV Ziekenhuis
Afdeling Radiotherapie & Oncologie
Moorselbaan 164
9300 Aalst
Tel. 053/72 44 79
Hier komt titel van persbericht
Versie 2012-2013 Pagina 1
Document-id: 333.4.1.
Verwelkoming
Alvast welkom in naam van alle medewerkers van de dienst radiotherapie & Oncologie!
Het doel van deze brochure is een eerste kennismaking. Deze bundel werd opgesteld om onze
afdeling met al haar gebruiken, modaliteiten en afspraken bij jou kenbaar te maken zodat je op een
vlotte en aangename manier je stageperiode tegemoet kan gaan.
Alle details kunnen natuurlijk niet in deze bundel verwerkt zitten, maar je kan steeds terecht bij het
team voor verdere vragen.
De privacy van onze patiënten is zeer belangrijk, we rekenen dan ook op jullie discretie.
We proberen samen met jullie van deze stageperiode een leerrijk moment te maken. Open jullie ogen
en oren goed, hetgeen jullie leren kan alleen maar bijdragen tot een betere behandeling van de
patiënt.
Namens de ganse equipe
Brochure opgesteld door: Vandamme Kathleen
Hoofdverpleegkundige Radiotherapie & Oncologie
Aangepaste versie:16/7/2013
Versie 2012-2013 Pagina 2
Document-id: 333.4.1.
Inhoudstabel
Verwelkoming
1.
Voorstelling afdeling
1.1
1.2
1.3
1.4
2.
p. 4
p. 4
p. 5
P. 6
Stageverloop
2.1
2.2
2.3
2.4
2.5
3.
4.
5.
Voorstelling van de verpleegafdeling
Voorstelling personeel
Voorstelling patiëntenpopulatie
Hoe kan je de afdeling bereiken?
Uurrooster/stage-uren
Evaluatiemomenten
Begeleiding
Dagtaken als student
Duidelijke afspraken
Wat is Radiotherapie?
De afgelegde weg van de patiënt tijdens het radiotherapieproces
Weetjes
Versie 2012-2013 Pagina 3
Document-id: 333.4.1.
p. 6
p. 6
p. 7
p. 7
p. 8
p. 8
p. 9
p. 17
1.
Voorstelling afdeling
1.1 Voorstelling van de afdeling
De afdeling Radiotherapie & Medische Oncologie is een poliklinische dienst binnenin het Onze-LieveVrouwziekenhuis te Aalst waarin zowel ambulante als gehospitaliseerde patiënten dagelijks (van
maandag tot vrijdag) worden bestraald.
De dienst Radiotherapie & Oncologie werkt nauw samen met onder andere:
- Dagkliniek C6 (chemotherapeutische behandeling)
- Hospitalisatiediensten (T6, Haematologie, Gastro-Enterologie, Pneumologie, Neuro-Oncologie,
Urologie,…)
- Medische Technische diensten (Nucleaire, Medische Beeldvorming)
Door de samenwerkingsverbanden die het OLV ziekenhuis is aangegaan met het ziekenhuis van Ronse
& Dendermonde worden patiënten vanuit deze ziekenhuizen ook naar het OLV gestuurd voor een
radiotherapeutische behandeling.
Over de laatste jaren heeft de dienst een echte expansie doorgemaakt en momenteel breidt de dienst
zich nog verder uit.
De afdeling Radiotherapie & Medische Oncologie beschikt over:
- Twee ‘klassieke’ versnellers voor uitwendige bestraling die beiden uitgerust zijn met een multi-leaf
collimator.
- Een derde versneller waar o.a. Arc Therapie kan uitgevoerd worden, ExacTrac en MV beelden
voorzien zijn.
- Een vierde versneller beschikt over nog meer hoogtechnologische snufjes zoals Arc Therapie,
ExacTrac, CBCT, minimulti-leaf, gating, stereotactische bestralingen,....
- Binnen afzienbare tijd zal de dienst ook uitgerust worden met een CT toestel.
- Eén conventionele simulatortoestel met CT optie.
- Lokalen voor computerplanningen en fysicadepartement.
- Gesprekslokalen (voor sociaal verpleegkundigen, psychologen, diëtisten).
- Medisch secretariaat.
- Doktersburelen.
- Bestralingsbunker voor inwendige bestraling (brachytherapie).
- Wondzorglokaal.
- En verder nog: bureel hoofdverpleegkundige, berging, keuken,…
1.2 Voorstelling personeel
De medewerkers van de afdeling Radiotherapie & Medische Oncologie vormen een interdisciplinair
team bestaande uit artsen, verpleegkundigen, technologen, fysici, dosimetristen, sociaal
verpleegkundigen, psychologen en secretariaat medewerkers. Zij zorgen ervoor dat de patiënt op elk
moment tijdens zijn of haar ziekte- en genezingsproces van de best mogelijke behandeling en opvang
verzekerd is.
Versie 2012-2013 Pagina 4
Document-id: 333.4.1.
° Medisch team:
Radiotherapeuten:
Medisch Oncologen:
Dr.
Dr.
Dr.
Dr.
L. Verbeke (diensthoofd)
H. Roelstraete
A. Vancleef
S. Bral
Dr. P. Vroman
Dr. S. Huygh
° Verpleegkundig / technologen team:
Zorgmanager: Edwin Moerenhout
Hoofdverpleegkundige: Kathleen Vandamme
Adjunct hoofdverpleegkundige: Laura Vermeersch
Team verpleegkundigen / technologen: +/- 25 FTE
Team sociaal verpleegkundigen
° Fysici departement:
Hoofdfysicus: dr Sc. Nadine Linthout
dr Sc. Marleen Piessens
ir. Pol Decroos
M Sc. Gregory Cieters
2 dosimetristen
° Kwaliteitsmanagement:
Kwaliteitscoördinator: David Lievens
° Andere medewerkers:
Team Medisch Secretaressen
Logistieke en administratieve medewerker
OPST team
PST team (Palliatief support team)
Diëtisten
Datamanagers
Onderhoudspersoneel
Vrijwilligers (Vlaamse Liga tegen Kanker, Stichting tegen Kanker)
1.3 Voorstelling patiëntenpopulatie
Op de afdeling Radiotherapie & Medische Oncologie worden uitsluitend oncologische patiënten
behandeld door middel van ioniserende straling. Vooraleer deze patiënten zich op onze afdeling
aanmelden hebben ze meestal een lange weg afgelegd (bv. verscheidene onderzoeken, operatie,
chemotherapie,…).
De patiënten kunnen via verschillende kanalen naar onze afdeling doorverwezen worden; met name
door huisartsen, chirurgen, medisch oncologen, of andere ziekenhuizen.
Versie 2012-2013 Pagina 5
Document-id: 333.4.1.
De meeste patiënten volgen hun radiotherapeutische behandeling in een ambulante setting maar
indien de algemene toestand van de patiënt het niet meer toelaat of er combinatietherapieën worden
toegepast kan de patiënt ook gehospitaliseerd worden (zowel intern als extern).
1.4 Hoe kan je de afdeling bereiken?
De Radiotherapie afdeling is verdeeld over twee etages. Op niveau 0 (F blok) bevindt zich de
consultatieafdeling en op niveau -1 (F blok) vindt de dagelijkse bestraling plaats.
2.
Stageverloop
2.1 Uurrooster/stage-uren
* Van maandag tot vrijdag: van 08u30 tot 16u36 (=7u36) of tot 17u (=8u). Middagpauze: 30
minuten. Het middagmaal kan genuttigd worden in de dienstkeuken of in het OLV restaurant.
Meld je aan op de eerste stagedag op de Radiotherapie afdeling t.h.v. niveau -1 (F blok).
Vervolgens zal met jou het stage verloop worden doorgenomen.
* Geen stage op weekenddagen en feestdagen.
Versie 2012-2013 Pagina 6
Document-id: 333.4.1.
2.2 Evaluatiemomenten
* Steeds op einde van stageperiode en indien nodig tussentijdse evaluaties (afhankelijk van
stageduur).
2.3 Begeleiding
- Per bestralingstoestel werk je steeds onder supervisie van een radiotherapieverpleegkundige of
technoloog.
2.4 Dagtaken als student
Als student verpleging is het belangrijk dat je tijdens je stageperioden zoveel mogelijk behandelingen
bijwoont om aan jouw toekomstige patiënten een correct beeld en informatie te kunnen geven over
de behandelingen die zij ondergaan. Het is dus in de eerste plaats een kijkstage waarbij je stap na
stap ook het aangeleerde in beperkte mate uitvoert onder begeleiding van de RT medewerker.
Anderzijds verwachten wij van jou, dat je, als laatstejaarsstudent, je eigen leerproces in handen
neemt en je doelstellingen die je voorop hebt gesteld zelf ter harte neemt.
Je werkt steeds onder toezicht van een verpleegkundige of technoloog Medische Beeldvormer.
De verwachtingen die gesteld worden naar studenten in de medische beeldvorming zijn van een
andere orde (uitgezonderd studenten in hun eerste opleidingsjaar). De stage is een belangrijk
onderdeel van de opleiding voor de medische beeldvormer. Het aangeleerde wordt toegepast en er
wordt nieuwe, meer praktisch gerichte kennis verworven.
De student heeft een doorgedreven opleiding genoten in de stralingsfysica, de stralingsbiologie, de
medische beeldvormingstechnologie, de toegepaste radioprotectie en de behandelingsmethodologie.
Mogelijke taken voor jou als student:
* Patiënten afroepen in de wachtzaal, met achternaam en voornaam.
* Begeleiden naar de kleedkamer, identiteit controleren.
* Beperkte informatie geven over het onderzoek.
* Begeleiden naar de behandelingsruimte.
* Hulpbehoevende patiënten helpen met aan- en uitkleden, met de nodige discretie en geduld.
Voorzichtig zijn met juwelen, prothesen of andere bezittingen van de patiënt zodat deze niet
verloren gaan.
* Patiënten meehelpen positioneren.
* Verpleegkundige handelingen: sonderen, wondzorg, steriel materiaal aangeven,…
Versie 2012-2013 Pagina 7
Document-id: 333.4.1.
* Bestralingsfiches of dossiers naar de vereiste locatie brengen.
2.5 Duidelijke afspraken
- Zorg voor je radioprotectie:
* Voor studenten TMB: draag je dosismeter op een correcte manier
* Hou rekening met het ALARA principe
- Gebruik geen verkleinnaampjes voor de patiënt en ga respectvol om met de patiënt.
- Aandacht voor het correct dragen van je badge, de persoonlijke hygiëne en stiptheid.
3.
Wat is radiotherapie?
De letterlijke vertaling van radiotherapie is “geneeswijze met behulp van straling”.
Radiotherapie is naast chirurgie en chemotherapie één van de behandelingsmodaliteiten binnen de
oncologie.
Kanker ontstaat doordat bepaalde cellen zich sneller dan normaal gaan vermenigvuldigen en zich tot
een gezwel groeperen. Dit gezwel zal de gezonde cellen rondom zich heen verdringen en door verdere
infiltratie schade berokkenen.
Doel van bestraling is de aandoening te genezen of het ziekteproces tot stilstand te brengen d.m.v.
hoog energetische straling. Deze hoog energetische straling wordt geproduceerd door geavanceerd
apparatuur. De keuze van dergelijk toestel hangt af van de plaats van de tumor. Hoe dieper de tumor
zich in het lichaam van de patiënt bevindt des te sterker de straling dient te zijn om voldoende diep
te kunnen penetreren in het lichaam van de patiënt.
Bij deze ‘lokale’ behandeling worden de radioactieve stralen precies gericht op de plaats van het
gezwel of op de plaats waar het gezwel zich bevond. Hierbij heeft men voor ogen de kankercellen te
vernietigen en de omliggende ‘gezonde’ organen te sparen. Tengevolge de bestraling wordt het DNA
materiaal in de kankercel volledig of gedeeltelijk beschadigd waardoor deze binnen een bepaalde
termijn afsterft.
Bij een bestralingsbehandeling moet de stralingsdosis in het doelgebied hoog genoeg zijn, terwijl de
dosis die het omliggende gezonde weefsels krijgt zo laag mogelijk dient gehouden te worden.
Ook wordt de totale bestralingsdosis in verschillende sessies gegeven zodat de omringende gezonde
organen de kans krijgen om zich tussen de verschillende bestralingszittingen door te herstellen (=
fractionatie principe). Kwaadaardige cellen daarentegen beschikken niet over dit snelle
herstelmechanisme.
Het totaal aantal bestralingssessies, de totale dosis en minimaal vereiste tijd tussen twee zittingen
worden bepaald door het type tumor, de lokalisatie van de tumor en de resultaten van voorafgaande
onderzoeken.
Bij uitwendige bestraling wordt het te behandelen gebied van buitenaf bestraald door middel van een
lineaire versneller. Bij inwendige bestraling of brachytherapie wordt tijdelijk een kleine radioactieve
stof met behulp van bronnenhouders in of dichtbij het doelgebied geplaatst. Brachytherapie beperkt
Versie 2012-2013 Pagina 8
Document-id: 333.4.1.
zich niet tot één bepaalde doelgroep (bv. gynaecologische tumoren) maar vindt ook zijn gading in
bijvoorbeeld de behandeling van prostaatkanker.
Radiotherapie kan toegepast worden:
 als curatieve ( = genezende ) behandeling
 als adjuvante ( = aanvullende ) behandeling
 als palliatieve ( = verzachtende ) behandeling
4.
De afgelegde weg van de patiënt tijdens het
radiotherapieproces
Zoals reeds eerder vermeld is de radiotherapeutische behandeling een stap in het totale
behandeltraject van de patiënt. Doch is de bestraling niet steeds een op zichzelf staande behandeling
maar kan zij ook gecombineerd worden met andere therapieën zijnde chemotherapie,
hormoontherapie, immunotherapie.
Radiotherapie is een multidisciplinair domein waarin zeer hoge eisen gesteld worden naar veiligheid,
juistheid en precisie. Een behandeling zal dan nooit zomaar opgestart worden zonder dat er
voorafgaande diagnosestellingen en overlegmomenten hebben plaatsgevonden. Zo zullen oa.de
leeftijd van de patiënt, de algemene toestand, reeds eerdere bestralingen of behandelingen de criteria
zijn voor het algemeen verloop van de therapie. Ook wordt (indien mogelijk) rekening gehouden met
de voorkeur en/of vraag van de patiënt en zijn of haar familie.
Achtereenvolgens doorlopen we het traject van de patiënt en staan we stil bij elke stap.
Medisch secretariaat Radiotherapie & Oncologie
Vanuit het secretariaat worden alle afspraken geregeld aangaande de patiënt zijn toekomstige
behandeling en afsluiting van de therapie. Ook de verdere doorverwijzing wordt van hieruit opgestart.
Patiënten kunnen zich dus naar het secretariaat richten aangaande ziekenhuis gebonden afspraken,
officiële documenten, ed.
Dossiers van de bestralingspatiënten worden door het secretariaat beheerd, evenals de agenda’s van
verscheidene radiotherapiemedewerkers.
Versie 2012-2013 Pagina 9
Document-id: 333.4.1.
Consultatie
Tijdens het eerste consult zal de behandelende radiotherapeut een medisch dossier aanleggen. Aan
de hand van de reeds eerder verkregen resultaten zal de radiotherapeut oordelen over de opzet van
de therapie. Dit kan palliatief of curatieve opzet zijn, het aantal bestralingen, de dosis van bestraling.
De radiotherapiepatiënt wordt eveneens in de loop van de behandeling op frequente basis
geconsulteerd door de radiotherapeut.
Versie 2012-2013 Pagina 10
Document-id: 333.4.1.
Gesprek sociaal verpleegkundige
Elke patiënt zal vóór de start van de behandeling door de sociaal verpleegkundige gezien worden ter
voorbereiding op het behandeltraject. Zij zal samen met de patiënt alle stappen doorlopen en hem
doorheen de behandeling loodsen. Verder zorgt zij tevens voor:
° Begeleiding van de individuele patiënt, ongeacht de aard van de behandeling.
° Sociale ondersteuning.
° Administratieve ondersteuning, intra en extra muros.
° Bezorgen van vereiste attesten ( pruik, medicatie, kinesitherapie, prothese…).
° Organiseren en opvolgen van een optimale vervoerregeling van en naar het ziekenhuis.
° Voorbereiding dossiers inzake verzekering, mutualiteit, aanvraag invaliditeit, aanvraag financiële
ondersteuning…
° Emotionele ondersteuning.
° Begeleidende gesprekken met patiënten.
° Begeleidende gesprekken met de familie.
° Signaalfunctie en evt. doorverwijzing naar arts, psycholoog, relaxatietherapeut….
° Informatieverstrekking.
° Financiële aspecten.
° Aanleggen sociale fiche.
° Vervoermogelijkheden.
° Morele toestand.
° Sociale diagnostiek.
° Infobrochures.
° Ondersteunende activiteiten.
° Thuiszorg regelen.
°…
Versie 2012-2013 Pagina 11
Document-id: 333.4.1.
Simulator of CT (bepalen en aantekenen van bestralingsvelden)
De simulatie is voor de patiënt de eerste stap in het bestralingsgebeuren.
De bestralingsvelden worden op simulatie onder scopie opgezocht met behulp van het
simulatortoestel (conventioneel röntgentoestel met CT optie). Nadien worden de bestralingslijnen en velden op de huid van de patiënt aangetekend door middel van een speciale inkt (fuchsine) of
aangetekend op een niet invasief individueel bestralingsmasker indien de bestraling zich situeert ter
hoogte van hoofd of hals. Deze aangetekende lijnen begrenzen dus de bestralingsgebieden en zijn
vereist om de patiënt elke dag correct en nauwkeurig te positioneren tijdens het bestralingsmoment.
Belangrijk is om de patiënt een stabiele, comfortabele en reproduceerbare houding te laten aannemen
op simulatie. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van aangepast positioneringmateriaal.
Op het einde van het simulatieproces worden de bestralingsdata en uren op een afsprakenkaartje
genoteerd en meegegeven aan de patiënt.
CT scan TPS
Aan de hand van de aangetekende lijnen wordt op de Medische Beeldvorming nog dezelfde dag een
scan gemaakt terwijl de patiënt op de identieke manier gepositioneerd is als tijdens de simulatie. Deze
scan kan met of zonder toediening van contrast gebeuren.
Vervolgens worden alle verkregen CT-beelden doorgestuurd naar de radiotherapieafdeling.
De patiënt mag na de CT terug huiswaarts keren of zich naar de hospitalisatiedienst begeven.
Versie 2012-2013 Pagina 12
Document-id: 333.4.1.
Uitzonderlijk zijn bijkomende beelden afkomstig van MR, PET scan ook vereist en dient de patiënt ook
dit onderzoek te doorlopen.
TPS (Treatment Planning System)
Alle verkregen beelden (afkomstig van simulatie, MR, CT, PET scan) worden doorgestuurd naar het
Treatment Planning System lokaal op de radiotherapieafdeling. De fysicus of dosimetrist plaatst alle
beelden achter elkaar en bekomt zo een driedimensionaal beeld.
Dit beeld wordt gebruikt om de verschillende bestralingsvelden overheen te projecteren en vervolgens
het bestralingsplan op te maken. Bedoeling is om het tumorgebied een zo hoog mogelijke dosis aan
bestraling te geven en de omliggende gezonde en kritische organen te sparen. De realisatie van het
meest ideale bestralingsplan is echter een vrij complex iets en neemt enige tijd in beslag (soms tot 1
week).
Indien het opgemaakte plan door de behandelende arts wordt goedgekeurd worden alle nodige
gegevens voor de bestraling doorgestuurd naar het bestralingstoestel en kan de patiënt starten met
de bestraling.
Versie 2012-2013 Pagina 13
Document-id: 333.4.1.
Start bestraling
De patiënt meldt zich aan op het bestralingstoestel op het afgesproken uur met het afsprakenkaartje
en wordt vanaf hier verder begeleid door de bestralingsverpleegkundige / technoloog.
Alle gegevens afkomstig van het bestralingsplan worden dubbel gecheckt door de
bestralingsverpleegkundige of technoloog vóór de patiënt plaatsneemt op de behandeltafel.
Tijdens de eerste bestralingsdag wordt er extra aandacht aan de patiënt besteed zodat deze zich met
een vrij gerust gemoed de behandeling kan ondergaan.
De bestraling is geur-, pijnloos en niet zichtbaar. De patiënt zal enkel een licht gezoem horen tijdens
de bestraling. Er wordt aan de patiënt gevraagd om niet te bewegen tijdens de behandeling en
normaal in- en uit te ademen.
Tijdens de volledige behandeling wordt de patiënt via camera en interfonie door de
bestralingsverpleegkundige, -technoloog opgevolgd. Contact met de patiënt is dus ten alle tijden
mogelijk.
Tijdens of vóór de behandeling van start gaat maakt het bestralingstoestel ook verschillende
opnamebeelden en worden deze vergeleken met de simulatiebeelden. Indien een klein verschil
merkbaar is tussen beide beelden wordt de oorzaak hiervan opgespoord. Bestraling dient uiterst
nauwkeurig toegediend te worden en foutenmarges moeten minimaal zijn.
Ook de toegediende dosis bestraling die het bestralingstoestel aflevert wordt continue geverifieerd.
Deze dient overeen te stemmen met de voorgeschreven dosis bestraling.
De mate waarin nevenwerkingen zich voordoen is te wijten aan de totale dosis van de bestraling,
combinatietherapieën ( bv. combinatie chemo en bestraling), de algemene toestand van de patiënt, …
Versie 2012-2013 Pagina 14
Document-id: 333.4.1.
Tijdens de bestraling
Doorheen de volledige behandeling wordt de patiënt op regelmatige basis opgevolgd door arts, sociale
dienst, psycholoog en bestralingsverpleegkundige/technoloog.
Nevenwerkingen kunnen zich mogelijks voordoen tijdens de behandeling en hierbij is van cruciaal
belang om de patiënt aangepaste informatie en behandeling aan te bieden (bv. bijkomende
onderzoeken, infofolders, wondzorg en dergelijke).
Voor de psychologische opvang wordt gekeken vanuit de noden van de patiënt en wordt een
patiëntgerichte behandeling voorgesteld.
Versie 2012-2013 Pagina 15
Document-id: 333.4.1.
Einde bestraling
Verdere richtlijnen aangaande verzorging, voedingsadviezen, sociale voorzieningen worden bij einde
therapie door het team aan de patiënt meegedeeld.
De behandelende radiotherapiearts beslist in samenspraak met de patiënt of specialist over de verdere
follow-up. Deze kan zowel plaatsvinden bij de radiotherapiearts of verwijzende specialist.
Elke radiotherapiepatiënt krijgt 6 weken na einde radiotherapie nog een radiologisch onderzoek.
Vervolgens kan de radiotherapiearts samen met de patiënt het beoogde eindresultaat evalueren.
Versie 2012-2013 Pagina 16
Document-id: 333.4.1.
5.
Weetjes
De verpleegkundigen of technologen die werkzaam zijn op de radiotherapieafdeling zijn
gespecialiseerd in de zorg voor mensen met kanker. Professionele opleidingen worden hiervoor
aangeboden door verschillende opleidingscentra en ook op de afdeling zelf wordt gewerkt met een
opleidingstraject.
Naast het uitvoeren van technische verpleegkundige handelingen en het uitvoeren van medische
handelingen (door een arts voorgeschreven en aan de verpleegkundige /technoloog toevertrouwde
handelingen) staan ze in voor de globale verzorging. Deze verzorging omvat vele facetten: onthaal,
informatieverstrekking, hygiëne, mobiliteit, voeding, emotionele opvang, observeren en rapporteren,
toedienen van medicatie, wondverzorging, het bedienen van de bestralingstoestellen,… Kortom een
veelvoud aan boeiende taken.
Werken op deze afdeling is nauw samenwerken met collega’s verpleegkundigen, technologen, artsen,
sociaal verpleegkundigen, psychologen en nog vele anderen om samen te zoeken naar oplossingen
ten voordele van de patiënt en zijn onmiddellijke omgeving.
We wensen jullie alvast een boeiende en leerrijke stage toe!
Versie 2012-2013 Pagina 17
Document-id: 333.4.1.
OLV Ziekenhuis
Dienst Radiotherapie & Oncologie
Campus Aalst
Moorselbaan 164
9300 Aalst
Contact
T. 053 72 44 79
T. 053 72 47 13
T. 053 72 87 31
Email: [email protected]
Email : [email protected]
Versie 2012-2013 Pagina 18
Document-id: 333.4.1.