LLISS Leergemeenschap Leraar In School en Samenleving

LLISS
Leergemeenschap Leraar
In School en Samenleving
Lotte Brants, Bregt Henkens, Els
Huygens, Willy Poppelmonde,
Maarten Simons en Andy Thys
Agenda
0 Welkom
DEEL 1
1. Historiek van een bottom-up initiatief
2. Kerngedachte
3. Stand van zaken en thema’s
DEEL 2
1. Onderwijs en Maatschappij in lerarenopleidingen
2. Materialen: ‘vrijheid van onderwijs’
3. Discussie
DEEL 3
1. Toekomst
2. Interesse voor deelname
3. Slot
DEEL 1 - Historiek
• Bottum-up initiatief
• Kerngedachte/fundamenten
– Brede doelgroep: alle lerarenopleiders die thema’s aansnijden waarin een link
tussen onderwijs en maatschappij geëxpliciteerd wordt
– Openheid: lerarenopleiders van verschillende instellingen,
expertisenetwerken, geen restricties, openheid tot delen (aanpak en
materialen), …
– Werking: kernteam en uitgebreid team
DEEL 1 - Historiek
Stand van zaken :
• Vaststelling van gelijkenissen en verschillen tussen instellingen en
docenten:
– Thema’s/inhouden: geen strikt opgelegde thema’s maar sterke link
met onderwijsmaatschappelijke tendensen (bv. toenemende juridisering,
hervorming secundair onderwijs, vrijheid van onderwijs, gelijke onderwijskansen, …)
– Diverse instroom bepaalt didactische aanpak
– Plaats in de opleiding varieert tussen instellingen
– Mogelijkheid tot studiebezoeken (bv. Vlaams parlement, huis van het
Nederlands, …)
– Logische variatie in didactische aanpak (Opmerking: bijna altijd ‘opdracht’ (al
dan niet met paneldebat))
– …
DEEL 1 - Historiek
Stand van zaken :
• Diverse finaliteiten mogelijk (maar fasering lijkt logisch)
–
–
–
–
–
–
–
Materiaal delen (zie verder in deze sessie)
Materiaal ontwikkelen
Didactische aanpak delen (zie verder in deze sessie)
Onderwijspraktijk onderzoek
Professionaliseringsaanbod uitwerken (bv. via intervisie, lezingenreeks, …)
Beleidsaanbevelend
…
• Work in progress:
–
–
–
–
Thema’s?
Fases?
…
(komt terug in DEEL 3)
DEEL 2 – SLO KU Leuven
Opleidingsonderdeel “Onderwijs, opvoeding en samenleving”
• 3 studiepunten
• Universiteitsbreed gedoceerd in Leuven (10 SLO-trajecten)
• Varianten voor SLO economie op KU Leuven campus Brussel en campus
Carolus Antwerpen
• Inhoud:
– Raakvlak van onderwijs en samenleving (historische achtergrond,
actuele beleidscontext, gelijke onderwijskansen…)
– Raakvlak van school/leraar en samenleving (historische achtergrond,
actuele opvattingen en kwesties: pedagogische opdracht van de
school, pedagogische opdracht van de leraar…)
Doelstellingen OOS
• De studenten beschikken over de kennis, het inzicht en de
terminologie om actief deel te nemen aan het
maatschappelijk debat over pedagogisch-onderwijskundige
thema’s en om te dialogeren over hun beroep en over hun
plaats als leraar en die van de school/het onderwijs in de
samenleving. Dit betekent dat studenten op een
genuanceerde en beargumenteerde wijze een eigen
standpunt kunnen ontwikkelen ten aanzien van actuele
kwesties op de volgende domeinen: sociaal-politiek (bv. visies
op onderwijsbeleid, relatie vrijheid-controle), sociaaleconomisch (bv. onderwijsgelijkheid, visies en initiatieven
hieromtrent), levensbeschouwelijk (bv. pedagogische vrijheid)
en cultureel-wetenschappelijk (bv. rol van deskundigheid). (zie
ook: de leraar als lid van de onderwijsgemeenschap, de leraar
als cultuurparticipant)
• De studenten beschikken over de kennis, het inzicht en de
terminologie om de pedagogische opdracht van de (vak)leraar
te expliciteren; ze kunnen betekenis geven aan deze opdracht
in relatie tot hun vakinhoudelijke taken en tot de opdracht
van de school (in relatie tot het gezin enerzijds en de
samenleving anderzijds); en ze kunnen op een genuanceerde
en beargumenteerde wijze een eigen visie en standpunt
ontwikkelen omtrent hun pedagogische taak als (vak)leraar en
de betekenis hiervan voor de leerling. Centraal daarbij staat
de wijze waarop de relatie (van meesterschap, liefde,
inspiratie …) tot het eigen vak van belang is in het tot stand
brengen van een (inspirerende) pedagogische relatie met
leerlingen. (zie ook: de leraar als opvoeder, de leraar als
inhoudelijke expert)
• De studenten beschikken over de kennis, het inzicht en de
terminologie om hun pedagogische opdracht en aanpak als
(vak)leraar en hun standpunt en visie ten aanzien van
onderwijskundige thema’s (bv. onderwijsgelijkheid)
bespreekbaar te maken in teamverband, en hierover op een
genuanceerde en beargumenteerde manier te communiceren
met externen. (zie ook: de leraar als lid van een schoolteam,
de leraar als partner van externen)
• De studenten zijn bereid en in staat hun pedagogische
opdracht en de algemene rol van de school/het onderwijs op
een kritische wijze te benaderen en te evalueren in het licht
van ontwikkelingen in de samenleving en de wetenschap, en
op basis hiervan een genuanceerd en beargumenteerd
standpunt in te nemen en een visie te formuleren. (zie ook: de
leraar als innovator en als onderzoeker)
Invalshoek OOS
gezin
ONDERWIJS/SCHOOL-LEERKRACHT
samenleving
KWESTIES (selectie):
Gelijke kansen (reproducteert onderwijs sociale ongelijkheid?)
Hervorming secundair onderwijs (welke structuurhervorming is noodzakelijk?)
Positie van school (heeft de school een toekomst?)
Rol van de leerkracht (is de leerkracht een opvoeder?)
maatschappelijk debat en uitdaging (toekomstige) leraar:
- vakinhoudelijke/didactische expertise
- EN participant in debat rond ‘kwesties’:
formuleren van (genuanceerd/beargumenteerd) standpunt/visie
• vereiste:
– kennis van en inzicht in onderwijsbestel/structuur
– kennis van en inzicht in onderwijsgeschiedenis
– situering van maatschappelijke debatten
– selectie van onderwijsonderzoek (historische pedagogiek,
onderwijssociologie, wijsgerige pedagogiek,
onderwijspedagogiek …)
DEEL 2 – SLO De Oranjerie
• Module Onderwijs en Maatschappij
• Vademecum als leidraad voor cursist en docent
• Gecombineerd onderwijs: combinatie van contact- en
afstandsonderwijs
• 5 dagdelen contactonderwijs, 4 dagdelen afstandsonderwijs
• Studiepunten: 3,3 SP
• Plaats in de opleiding: eerder naar het einde (maar flexibele
trajecten)
• Variatie tussen de docenten maar gemeenschappelijk focus
op opdracht en actuele of blijvende kwesties
DEEL 2 – SLO De Oranjerie
• Studiebezoek aan het Vlaams parlement
• Inhoudelijk sterke link met module LEV (Leraar en
Verantwoordelijkheden)
• “In het opleidingsonderdeel Onderwijs en Maatschappij word
je uitgenodigd om deel te nemen aan het maatschappelijke
debat over onderwijs en over de plaats van je beroep in de
samenleving.”
•
Noot: binnen curriculumhervorming blijvend aandacht besteden aan Onderwijs en
Maatschappij gerelateerde thema’s, dit vraagt een aandachtige houding
Focus op basiscompetenties:
De basiscompetenties voor OMA zijn:
• De leerkracht kan deelnemen aan het maatschappelijke debat over
onderwijskundige thema's (9.1).
• De leerkracht kan dialogeren over zijn beroep en zijn plaats in de
samenleving (9.2).
• De leerkracht kan actuele maatschappelijke thema’s en ontwikkelingen
onderscheiden en kritisch benaderen op de volgende domeinen: het
sociaal‐politieke domein; het sociaal-economische domein; het
levensbeschouwelijke domein; het cultureel‐esthetische domein; het
cultureel-wetenschappelijke domein (10.1).
De basiscompetenties voor OMA zijn:
• De leerkracht kan de emancipatie van de leerlingen bevorderen (2.2).
• De leerkracht kan door attitudevorming leerlingen op individuele
ontplooiing en maatschappelijke participatie voorbereiden (2.3).
• De leerkracht kan actuele maatschappelijke ontwikkelingen hanteren in een
pedagogische context (2.4).
• De leerkracht kan overleggen en samenwerken binnen het schoolteam
(7.1).
• De leerkracht kan in overleg met collega’s contacten leggen, communiceren
en samenwerken met externe instanties die onderwijsbetrokken initiatieven
aanbieden (8.1).
 Daarnaast sterke focus op attitudes (A1, A2, A3, A4, A5, A6)
Focus op opdracht:
1.
2.
3.
In kleine groepen
Een actueel of blijvend onderwijs- en maatschappijvraagstuk
Doorheen het proces aandacht voor verantwoording, structuur/historiek
Vlaamse onderwijslandschap, relevante actoren, interpretatie van
standpunten, samen denken, dialogeren met mede-cursisten, …
 Via individuele en collectieve feedback,
tussentijdse dialogen, presentaties, … naar … een
eindproduct dat kan variëren in vorm maar waarin
opinie/standpunt noodzakelijk is
DEEL 2 – Materialen
1.
2.
3.
4.
5.
Bronnen via ppt
Verschillende types van bronnen
Perspectieven (historisch, juridisch, beleid, sociologisch,
(wijsgerig)pedagogisch)
Vrijheid van onderwijs
…
Historisch perspectief
• Doel:
– Studenten inzicht geven in de totstandkoming van de
huidige onderwijsorganisatie (netten, wetgeving,
financiering…)
• Opzet:
– Onderzoeken hoe conflict Kerk-staat vorm krijgt vanaf 18e
eeuw en hoe opeenvolgende conflicten geleid hebben tot
de actuele constellatie
– Focus op Zuidelijke Nederlanden/België
– Focus op conflict en compromis
•
•
•
•
Kerk vs. Verlichting
Belgische revolutie – Belgische grondwet 1831
Eerste schoolstrijd 1879-1884 en verzuiling
Tweede schoolstrijd 1954-1958 en Schoolpact 1959
Historisch perspectief: Bronnen
• Kerk vs. Verlichting
– Tekst van Diderot vs tekst van Mgr. Van Bommel
• Belgische grondwet 1831 en effecten
Art. 17
"Het onderwijs is vrij;
elke preventieve maatregel is verboden;
de bestraffing van misdrijven wordt alleen bij de wet
geregeld.
Het openbaar onderwijs, op 's lands kosten gegeven,
wordt eveneens bij de wet geregeld."
Historisch perspectief: Bronnen
• Eerste schoolstrijd 1879-1884 en verzuiling
– cartoons
J. TYSSENS, Om de schone ziel van ’t kind… Het onderwijsconflict als een breuklijn in de
Belgische politiek, Gent, Provinciebestuur Oost-Vlaanderen/Liberaal Archief, 1998.
Historisch perspectief: Bronnen
• Tweede schoolstrijd 1950-1958
– cartoons
J. TYSSENS, Om de schone ziel van ’t kind… Het onderwijsconflict als een breuklijn in de
Belgische politiek, Gent, Provinciebestuur Oost-Vlaanderen/Liberaal Archief, 1998.
Historisch perspectief: Bronnen
• Tweede schoolstrijd 1950-1958
– kranten
Historisch perspectief: Bronnen
• Schoolpact 1959 en huidige Grondwet (coord.
1994)
Art. 24, § 1:
• Het onderwijs is vrij; elke preventieve maatregel is verboden;
de bestraffing van de misdrijven wordt alleen door de wet of
het decreet geregeld.
• De gemeenschap waarborgt de keuzevrijheid van de ouders.
• De gemeenschap richt neutraal onderwijs in. De neutraliteit
houdt onder meer in, de eerbied voor de filosofische,
ideologische of godsdienstige opvattingen van de ouders en
de leerlingen.
• De scholen ingericht door openbare besturen bieden, tot het
einde van de leerplicht, de keuze aan tussen onderricht in
een der erkende godsdiensten en de niet-confessionele
zedenleer.
Historisch perspectief: Bronnen
• Schoolpact 1959 en huidige Grondwet (coord.
1994)
– Art. 24
Juridisch perspectief
• Inhouden: de vrijheid van onderwijs bekeken
vanuit een juridisch kader, het recht als context
waarbinnen onderwijs georganiseerd wordt,
maar ook het recht als instrument om onderwijs
aan te sturen
• bron: Verstegen, R. (2004). Recht als context en
als instrument voor onderwijsbeleid. In G.
Kelchtermans (red.), De stuurbaarheid van
onderwijs. Tussen kunnen en willen, mogen en
moeten (Studia Paedagogica 37) (pp. 57-88).
Leuven: Universitaire Pers Leuven.
Beleidsperspectief
Inhouden: nieuwe (liberale) bestuursvormen,
nieuwe bestuursvormen (naast het juridische),
nieuwe beleidsideologie, en dus nieuwe
invullingen van ‘vrijheid’; minder juridischprincipieel, en meer economisch-pragmatisch
• Bronnen;
– Wielemans, W. (1996-1997). Onderwijsbeleid tussen sociaaldemocratie en neoliberalisme. Tijdschrift voor Onderwijsrecht
en Onderwijsbeleid, 5, 347-354.
– Verckens, A., Simons, M., Kelchtermans, G. (2009). Welke
overheid voor welk onderwijs? Pedagogische Studiën, 86 (1), 2140.
– Simons, M., Masschelein, J. (2007). Spiegeltje, spiegeltje aan de
wand: over onderwijsbeleid en informeren. Impuls voor
onderwijsbegeleiding, 38 (2), 67-75
– Figuur: ‘Classical liberal, welfare liberal and neoliberal
perspectives on state, human nature and education’. In Olssen,
M., Codd, J. & O’Neill, A-M. (2004), Education Policy:
Globalisation, Citizenship and Democracy (pp. 180-181). London:
Sage Publications.
– De documentaire “The trap – what happend to our dream of
freedom” (van Adam Curtis, en met name deel 2 over impact
van hervormingen, eventueel samen met voorgaande teksten,
of tekst :
• Olssen, M. (2009). Neoliberalism, Education, and the Rise of
a Global Common Good. In Simons, M., Olssen, M. & Peters,
M. (eds.). Re-reading education policies: Studying the policy
agenda of the 21st century. Rotterdam: Sense.
– Eventueel (historisch): Fannes, P.,Vranckx, B.,Simon, F., &
Depaepe, M. (2013).Een kwarteeuw onderwijs in eigen beheer.
Het Vlaams onderwijsbeleid, 1988-2013. Leuven: Acco.
Sociologisch perspectief
• Inhouden: macht en educatie,
invloeden op het curriculum,
impact op leraarschap
• Bronnen:
– Bourdieu, P. & Passeron, J.-C. (1981/1970). Examen en
uitsluiting zonder examen. In M. Du Bois-Reymond &
A. Wesselingh (red.), School en maatschappij.
Sociologen over onderwijs en opvoeding (pp. 120134). Groningen: Wolters-Noordhoff.
– Apple, M. (1979). Ideology and curriculum. London:
Routledge & Kegan Paul. (chapter 2 & 3)
(Wijsgerig-)pedagogisch perspectief
• Inhoud: pedagogische rol en gerelateerde
vrijheid/autonomie van leerkracht/school,
temmen of neutraliseren van pedagogische
vrijheden/verantwoordelijkheden
• bronnen:
– Arendt, H. (1958/1994). De crisis van de opvoeding. In H. Arendt
(1994), Tussen verleden en toekomst: vier oefeningen in politiek
denken (pp. 101-123). Leuven: Garant.
– Furedi, F. (2009). Wasted: Why education isn’t education.
London: Continuum.
– Masschelein, J. en Simons, M. (2012). Apologie van de school:
Een publieke zaak. Leuven: Acco.
– Meijer, W. A. (2013). Onderwijs, weer weten waarom.
Amsterdam: SWP.
DEEL 3 – Toekomst
1.
2.
3.
Toekomst
Interesse voor deelname
Slot