Deel 3: Politiek in de Griekse stadstaten

Deel 3: Politiek in de Griekse
stadstaten
Het voorbeeld van het democratische
Athene
1. Woordverklaring?
• Letterlijke betekenis: ‘volk’ en ‘regeren’
– Het volk stemt zelf over de wetgeving
• Nederlands woord: democratie
2. Inleiding: democratie is van alle
tijden
• Gezinnen maken afspraken (eten, tv-kijken,…)
 Hoe worden regels gemaakt? Door wie?
Wat is het doel? Kunnen regels gewijzigd
worden? Wat bij overtreding?...
• Opdracht 1: afspraak in de klas
– Jullie winnen samen 500 euro
– Wat doe je ermee?
– Eén voorwaarde: iedereen moet akkoord gaan
2. Inleiding: democratie is van alle
tijden
• Overeenkomen = moeilijk  iedereen heeft
eigen voorkeur (enkel eigenbelang?)
• Samenleven met miljoenen mensen = moeilijk
– Afspraken worden gemaakt en herzien
– Regels moeten rechtvaardig zijn voor iedereen
(‘iedereen gelijk voor de wet’)
• Vraag: hoe werden staten in het verleden
bestuurd?
3. De stad Athene in Griekenland
• Korte geschiedenis
– 3500 v.C.: eerste bewoners op Akropolis (heuvel)
– Tot 1065 v.C.: koninkrijk  centrum Myceense
beschaving
– Daarna: op weg naar democratie (met vallen en
opstaan)
– 5de eeuw v.C.: oorlogen met Perzen (verwoesting
Akropolis) + oorlogen met Sparta
– 4de eeuw v.C.: hoogtepunt wetenschap + kunst +
filosofie
De Akropolis (5de eeuw v.C.)
3. De stad Athene in Griekenland
• Onderzoeksvraag: hoe democratisch is Athene
in Archaïsche en Klassieke periode? (+/- 800350 v.C.)
• Conceptfiche democratie
– Onderdeel ‘Deelname van de burgers aan het
bestuur’
Conceptfiche democratie: deelname
van de burgers aan het bestuur
• Wat? Burgers nemen deel aan macht 
evenwichtige verdeling van macht: alle macht
komt van de burgers
• Deelname van burgers aan het bestuur
1. Brede (veel) of nauwe (weinig) deelname van
burgers?
2. Directe (iedereen) of indirecte (afgevaardigden)
deelname aan bestuur?
3. Hoe worden leiders benoemd?
 Loting, referendum, stemrecht (beperkt of breder?)
Direct of indirect?
• Als iedereen meebeslist
 Direct (vb.: de hele klas gaat met de directie
onderhandelen over de schoolreis)
• Wanneer de hele groep een klasvertegenwoordiger aanduidt
 Indirect (vb.: de klas kiest één persoon om
met de directie te onderhandelen over de
schoolreis)
Hoe worden leiders benoemd?
• Via stemming: iedere burger stemt voor
mensen die in zijn naam handelen 
verkozenen maken wetten
• Via loting: iedere burger maakt kans om leider
te worden; het lot beslist  lotelingen maken
wetten
• Via referendum: iedere burger stemt voor of
tegen een wet  iedere burger maakt wetten
Hoe democratisch was Athene?
• Doc. 1 en doc. 2: organisatie van politiek
(Attica = hele stadstaat Athene)
• Kijken naar:
A. RUIMTE
B. INSTELLINGEN
A. RUIMTE
– Attica, 3 gebieden: stad (kooplieden), binnenland
(boeren), kust (vissers)
 verdeeld in 10 delen
– Ieder deel heeft een Phyle:
 Iedere phyle is samengesteld uit boeren
(binnenland) + vissers (kust) + kooplieden (stad)
B. INSTELLINGEN
• Vragen stellen over democratie bij iedere
instelling:
1. Wie? Is er een brede of nauwe deelname van
burgers?
2. Direct of indirect? Is er een directe
(iedereen) of indirecte (vertegenwoordigers)
deelname aan het bestuur?
3. Werking? Via loting, stemming of
referendum?
B. INSTELLINGEN?
• Volksvergadering
– Wie?
 Alle mannen: brede deelname, MAAR: velen
zijn uitgesloten (vrouwen, slaven, vreemden)
– Direct of indirect?
Direct: stemmen over wetten + aanduiden van
ambtenaren
– Werking?
Stemming
B. INSTELLINGEN
• Raad van 500
– Wie?
Alle mannen kunnen worden aangeduid
(breed)
– Direct of Indirect?
Indirect: vertegenwoordigers bereiden
bestuur voor en voeren beslissingen uit +
toezicht
– Werking?
Loting
B. INSTELLINGEN
• Prytanie
– Wie?
 Iedere Phyle (breed): beurtrol (50 leden)
– Direct of indirect?
Indirect: 50 leden
Snelle beslissingen
– Werking?
Loting
B. INSTELLINGEN
• Volksrechtbank
– Wie?
 Breed: 6000 rechters uit het volk
– Direct of indirect?
Indirect
Rechtspraak
– Werking?
Loting
B. INSTELLINGEN
• Militair bevelhebbers en archonten (hoge
ambtenaren)
– Wie?
Uit iedere Phyle één leider: breed
– Wat?
 Indirect: verkozen door Volksvergadering
– Werking?
 Stemming in Volksvergadering
Hoe democratisch was Athene?
• Doc. 3: cartoon
– Heeft iedereen stemrecht?
 NEEN: Vrouwen, kinderen, slaven en
vreemdelingen (metoiken) worden uitgesloten
Besluit: hoe democratisch was
Athene?
1. Brede of nauwe deelname?
Vele mensen worden uitgesloten (slaven, vrouwen,
vreemdelingen): nauwe deelname, MAAR: diegenen
die mogen deelnemen  brede deelname
2. Directe of indirecte deelname?
Direct (Phyle, volksvergadering) + indirect
(aanduiding van Raad van 500, Prytanie,
Volksrechtbank, archonten, militair bevelhebber)
Besluit: hoe democratisch was
Athene?
3. Manier van benoeming?
 Zowel stemrecht (verkiezing van ambtenaren,
militairen) als loting (aanstelling Raad van 500,
Prytanie, Volksgerecht)