2.1 Wetenschap en politiek in de Griekse stadstaat

2.1 Wetenschap en politiek in de Griekse
stadstaat
De thema’s van deze paragraaf zijn:
* de verandering in het denken van de Grieken over het bestuur en
* het zoeken naar verklaringen voor (natuur)verschijnselen.
± 500 vC
Athene is veruit de grootste stadstaat (= polis) en
daar ontstaat een nieuwe vorm van bestuur: democratie.
De Atheense politicus en generaal Perikles zegt daarover:
“Onze manier van besturen is geen na-aperij, wij zijn een
voorbeeld voor anderen.”
Athene wordt het politieke en culturele centrum.
Aan die nieuwe vorm van bestuur in het oude Athene
wordt vooral aandacht gegeven, omdat die democratische
bestuursvorm nu nog steeds als de beste bestuursvorm
wordt beschouwd.
Perikles
± 495 - 429 vC
Kenmerken van Giekenland (= Hellas) in de oudheid
Verdeeldheid
↓
- meer dan 100 stadstaten
- verschillende regeringsvormen
- oorlogen tussen stadstaten
De twee bekendste stadsstaten zijn:
Athene
Sparta
Overeenkomsten
↓
- landbouwstedelijke samenlevingen
- Griekse taal
- geloof in dezelfde goden
→ democratie
→ militaire aristocratie
* De Atheense democratie
Kenmerken van de Atheense democratie:
- alle vrije burgers (mannen) hebben stemrecht in de volksvergadering
- er wordt een vergoeding gegeven voor het bijwonen van de
volksvergadering
- in de volksvergadering worden:
- voorstellen ingebracht over het bestuur van de stad
- debatten gehouden over de voorstellen
- stemmingen gehouden over de voorstellen
- de volksvergadering neemt besluiten als er minstens 6.000 burgers
aanwezig zijn
- de volksvergadering:
- maakt wetten
- benoemt legeraanvoerders, bestuurders en ambtenaren
- controleert de benoemde / gekozen functionarissen
- straft functionarissen die corrupt zijn / slechte prestaties leveren
(bijv. verbanning, gifbeker leeg drinken)
* Politieke discussie
Het woord “politiek” komt uit het oud-Grieks
πολιτεία = politeia
politiek nu
↓
de regeling van de staat (polis)
↓
bedenken, kiezen, uitvoeren
van bestuursplannen
de kunst van het besturen
Welbespraaktheid
Om duidelijk gedachten te verwoorden en met anderen meningen uit te
wisselen, is het noodzakelijk om goed te kunnen debatteren.
Het is dus belangrijk om “geschoold” te zijn in redeneren, argumenteren,
overreden en conclusies trekken.
Die kennis (en ook “handigheidjes”) wordt onderwezen door sofisten.
Regeringsvormen
theocratie
theos
kratein
God
regeren / heersen
een goddelijk
opperwezen regeert via
religieuze leiders
autocratie
auto
zelf
een zichzelf benoemde
leider heeft onbeperkte
bestuursmacht
(onderdrukker)
monarchie
mono
archein
alleen /één
leiden / heersen
een vorst regeert
(via erfopvolging)
oligarchie
oligoi
weinigen
een kleine groep heeft
de bestuursmacht
aristocratie
aristoi
besten / edelen
(erfelijke elite)
grootgrondbezitters
hebben de
bestuursmacht
plutocratie
plutos
rijkdom
grootgeldbezitters
hebben de
bestuursmacht
democratie
demos
gewone bevolking
gewone bevolking
heeft de
bestuursmacht
tirannie
tyrannos
leider die door
staatsgreep aan de
macht is gekomen
(nu: onderdrukker)
* Wetenschappelijk denken
Wetenschap is een onderzoeksmethode met als doel het verkrijgen van
betrouwbare kennis en daarmee verklaringen geven voor gebeurtenissen en
ontwikkelingen.
Belangrijk in de wetenschap is het onafhankelijk, kritisch denken, dat moet leiden tot
betrouwbare antwoorden op vragen en oplossingen voor problemen.
Verklaringen voor niet te begrijpen gebeurtenissen in de natuur
eerst
↓
mythologische uitleg
“dat gebeurt door bovenmenselijke
natuurkrachten en / of goden”
vanaf 6e eeuw vC
(Grieken aan de oostkust van Turkije)
↓
verstandelijk redeneren
door observeren en experimenteren kan
inzicht worden verkregen in
gebeurtenissen en die kunnen dan
verklaard worden
Mythologie = verhalen over goden
De Grieken houden zich bezig met “wetenschappelijk onderzoek” op het gebied van:
- natuurkunde
- wiskunde
- politiek
- geschiedenis
- gezondheid
Hippocrates van Kos
± 460 - 370 vC
“vader van de
medische wetenschap”
ziekte is gen straf van de
goden, maar het gevolg van
omgevingsfactoren, eet- en
leefgewoonten
Hippocrates is de opsteller
van een aantal beroepsregels
voor artsen:
"Ik zweer bij Apollo de genezer,
bij Asclepius, Hygieia en
Panacea en neem alle goden
en godinnen tot getuige, om
naar mijn beste oordeel en
vermogen de volgende eed te
houden:
Ik zal naar mijn beste oordeel
en vermogen en om bestwil
mijner zieken hun een leefregel
voorschrijven en nooit iemand
kwaad doen.”
de eed van Hippocrates
In de eed van Hippocrates worden Asclepius, Hygieia en Panacea genoemd.
Zoek op wie dat zijn.
Zoek ook de betekenis op van de Nederlandse woorden:
- esculaapteken
- hygiëne
- panacee
- diagnose
- prognose
- therapie