departement werk en sociale economie

DEPARTEMENT WERK EN SOCIALE ECONOMIE
Kerncijfers Demografie en Werkzaamheid
Versie 6 oktober 2011
1
De arbeidsmarkt wordt krapper: alle talent is nodig
Evolutie van de vervangingsgraad (verhouding 15-24-jarigen ten opzichte van 55-64-jarigen),
Vlaams Gewest
JAAR
2000
2010
2020
2030
2050
Vervangingsgraad
1,12
0,94
0,78
0,88
0,88
Bron: FOD Economie ADSEI Bevolkingsvooruitzichten 2007-2060
2
De arbeidsmarkt wordt krapper: alle talent is nodig
Tegen 2020 staan er voor elke 100 55-64 jarigen (potentiële
uitstromers) maar 78 15-25 jarigen (potentiële instromers)
klaar op de arbeidsmarkt. Door de vergrijzing en de
ontgroening kan de Vlaamse arbeidsmarkt het zich niet langer
permitteren om talent te verspillen
De komende jaren zal er een belangrijke vraag zijn naar
werknemers ter vervanging van ouderen die uitstromen. In de
periode 2010-2015 verwachten we een vervangingsvraag van
zo’n 300.000 personen in Vlaanderen, of 60.000 per jaar
(Steunpunt WSE). Dat is een toename met +35% ten opzichte
van de voorgaande 5 jaar.
3. De demografische wissel: Aan de vraagzijde komt er
ruimte
Bron: FOD Economie – ADSEI – EAK (bewerking Steunpunt WSE).
4
De arbeidsmarkt wordt krapper: alle talent is nodig
In sommige sectoren loopt het aandeel 50-plussers vandaag al
op tot meer dan 30%. Op de sector ‘informatica’ en ‘de
uitzendsector’ na zijn er nog maar nauwelijks sectoren met een
uitgesproken ‘jong’ profiel.
Deze grote vervangingsvraag creëert kansen en uitdagingen.
Werkgevers zullen moeten investeren in het langer aan het
werk houden van hun werknemers en oudere werknemers
zullen bereid moeten zijn om langer aan de slag te blijven.
Werkgevers zullen zich ook steeds meer moeten wenden tot
een ouder doelpubliek om vacatures ingevuld te krijgen.
5
De arbeidsmarkt wordt krapper: alle talent is nodig
Aandeel 50-plussers in een selectie van sectoren, 2009 (Vlaams Gewest)
SECTOR
Post
Openbaar bestuur
Vervoer
Onderwijs
Financiële diensten
Ziekenhuizen/overige gezondheidszorg
Chemische industrie
Maatschappelijke dienstverlening
Bouw
Groothandel en handelsbemiddeling
Kleinhandel
Horeca en toerisme
Uitzendbureaus en arbeidsbemiddeling
Informaticatechnologie
Totaal
Bron: RSZ (Bewerking Steunpunt WSE)
(%)
39,0
38,2
34,2
28,2
27,5
24,5
22,6
21,1
20,2
19,6
17,2
17,2
13,2
8,6
22,6
(n)
9.191
19.915
27.752
61.166
22.383
26.358
10.517
34.245
25.936
26.023
22.748
10.980
11.674
2.361
465.495
6
De arbeidsmarkt wordt krapper: alle talent is nodig
In de sectoren ‘Post’ en ‘Openbare besturen’ is 38% à 39% van de
werknemers ouder dan 50, wat wil zeggen dat deze sectoren in de
komende 10-15 jaar 39% van haar werknemers zullen moeten
vervangen.
In de sector ‘Vervoer’ (34% is 50+) vindt men vandaag al moeilijk
goede, geschoolde werknemers.
In de sector ‘onderwijs’ is al 28% 50plus. Omwille van zijn grote
omvang telt deze sector het grootst aantal oudere werknemers.
Ook in de sectoren ‘Ziekenhuizen/gezondheidszorg’(25% 50+) en
‘Maatschappelijke dienstverlening (21%) is een forse veroudering aan
de gang. Het gaat beide om zeer omvangrijke sectoren. Dit geldt ook
voor een sector zoals “financiële diensten” (27% van de werknemer
is 50+).
7
Marge voor arbeidsdeelname bij 55-59 en 60-64-jarigen
Evolutie van de werkzaamheidsgraad per 5-jarige leeftijdsklasse, Vlaams Gewest, 2000-2010
80%
70%
60%
2000
50%
2002
40%
2004
2006
30%
2008
20%
2010
10%
0%
50-54
55-59
Bron: FOD Economie ADSEI – EAK (Bewerking Departement WSE)
60-64
8
Marge voor arbeidsdeelname bij 55-59 en 60-64-jarigen
Om arbeidskrapte te voorkomen, de welvaart veilig te stellen en de
betaalbaarheid van de welvaartsstaat te garanderen moet de
werkzaamheid stijgen.
Volgens de nieuwe EU2020-strategie dient 75% van de 20 tot 64jarigen in Europa aan het werk te zijn in 2020. In het Vlaams Gewest
bedroeg de werkzaamheidsgraad van 20 tot 64-jarigen in 2010
72,1%.
De Vlaamse werkzaamheidsgraad wordt vooral afgeremd door de
geringe arbeidsdeelname van ouderen. De werkzaamheid daalt
scherp met de leeftijd. Van de 50-54 jarigen werkt nog 79%. Bij de
55-59 jarigen is dat nog maar 56%. Van de 60-64 jarigen werkt er nog
maar 19% (cijfers 2010).
9
Vlaanderen aan de staart van het Europese peloton
De werkzaamheid van 55-64-jarigen, Vlaanderen in internationaal perspectief, 2010
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Bron: FOD Economie ADSEI – EAK, Eurostat LFS (Bewerking Departement WSE)
10
Vlaanderen aan de staart van het Europese peloton
Met minder dan 4 op 10 55plussers aan het werk tegenover
een EU-gemiddelde van 46% bengelt Vlaanderen aan de staart
van het Europese peloton
Het Vlaamse Pact 2020 schrijft voor dat tegen 2020 50% van de
55plussers werkt. Vandaag is dat nog maar 38,2%.
De arbeidsdeeIname van oudere leeftijdsgroepen is de laatste
jaren wél gevoelig toegenomen. In 2010 was ruim 38 procent
van de 55-plussers aan het werk in Vlaanderen, dat is 2,4
procentpunten meer dan in 2009 en maar liefst 12,7
procentpunten meer dan in 2000, toen slechts één op de vier
55-plussers aan het werk was.
Evolutie werkzaamheid 55+ (Vlaams Gewest 1983-2010)
60
51
Lissabon 2010
50
46
40
38
30
32
30
20
10
00
Totaal
Mannen
Vrouwen
12
Prognoses werkzaamheidsgraad 2020
Rekening houdend met de vergrijzing en de toenemende
arbeidsdeelname van vrouwen, verwachten we zonder
beleidsingrepen een werkzaamheidsgraad van 74% in 2020
De Vlaamse doelstelling voor 2020 bedraagt 76%
Vlaanderen zou in 2020 zo’n 47.000 werkenden tekort komen om de
doelstelling te halen.
Voor 55-plussers wordt 44,4% werkzaamheid verwacht, terwijl de
doelstelling 50% bedraagt.
Dus: de arbeidsdeelname van ouderen (en andere
ondervertegenwoordigde groepen zoals allochtonen) moet
substantieel stijgen om de tekorten op de arbeidsmarkt weg te
werken.
13
Prognoses werkzaamheidsgraad 2020
76%
75%
74%
73%
Geobserveerde werkzaamheidsgraad
Scenario 1: vergrijzing
73.6%
74.1%
Scenario 2: vergrijzing + feminisering
72.1%
72%
71%
70.5%
70.4%
69.8%
70%
69%
68%
67%
66%
2005
2010
r2015
Bron: FOD Economie ADSEI – EAK, Eurostat LFS (Bewerking Departement WSE)
r2020
We werken langer, maar nog lang niet tot aan de wettelijke
pensioenleeftijd: Gemiddelde uittredeleeftijd naar gewest
61
60
60
60
60
60
60
59
59
59
59
59
58.9
58.8
59
59
59
59.1
58
58
58
58
57
Vlaams Gewest
Waals Gewest
2001
2005
2006
Brussels Hoofdstedelijk Gewest
2007
raming 2008
Bron: Datawarehouse AM&SB bij de KSZ (bewerking Steunpunt WSE).
We werken langer, maar nog lang niet tot aan de
wettelijke pensioenleeftijd
Met de feitelijke gemiddelde uittredeleeftijd hebben we de
kaap van 60 jaar bereikt. Dat is een stijging met 2 jaar tussen
2001 en 2008. Maar we stoppen nog steeds vér voor de
wettelijke pensioenleeftijd (65 jaar).
Toch leven we alsmaar langer, dus het is niet echt logisch dat
we zo vroeg stoppen met werken. De gemiddelde
levensverwachting van mannen bedraagt 78,1 jaar en van
vrouwen 83,1 (cijfers 2009). We leven langer en bovendien
steeds langer in goede gezondheid.
15
16
Herintrede van 50-plussers verloopt zeer moeizaam
Aandeel 50-plussers in indiensttredingen en in de beroepsactieve bevolking, Vlaams Gewest
17
Herintrede van 50-plussers verloopt zeer moeizaam
Eens 50plussers hun werk verliezen of stoppen met werken is
het zeer moeilijk om opnieuw aan de slag te gaan. Slechts
5,7% van alle nieuwe indiensttredingen gaat over een
50plusser terwijl hun aandeel in de totale beroepsbevolking
22,7% bedraagt.
Wanneer een oudere werknemer werkloos wordt is de kans
zeer klein om opnieuw werk te vinden. Elke maand vindt
slechts 3% van de Vlaamse werkzoekende 50-plussers een
baan. Ter vergelijking: bij jongeren -25 jarigen vindt 18% elke
maand een baan (cijfers 2010). Er is over de tijd ook weinig
vooruitgang te bespeuren: de herintredekans voor oudere
werkzoekenden blijft structureel zeer laag.
Herintrede van 50-plussers verloopt zeer moeizaam:
Uitstroom naar werk, NWWZ, naar leeftijd (uitstroom per
maand)
35
32
< 25 jaar
25-49 jaar
> 49 jaar
totaal
30
25
21
20
18
19
15
13
12
10
04
05
03
00
03
19
10 beleidstips: Met meer, langer en beter werken
1.
Benader de arbeidsmarkt vanuit een competentiebril in plaats vanuit
diploma’s. Oudere werknemers hebben een schat aan ervaring en verworven
competenties. Zorg hierbij ook voor valorisatie van verworven competenties
(EVC, ervaringsbewijzen).
2. Verklein de kwalitatieve mismatch: de beschikbare profielen bij oudere
werkzoekenden beantwoorden dikwijls niet aan de vraag op de arbeidsmarkt.
Investeer in permanente vorming van werknemers zodat ze langer productief
blijven.
3. Maak loopbaankeuzes bespreekbaar: zorg ervoor dat (oudere)werknemers
niet vastlopen in hun job (via loopbaangesprekken, loopbaanbegeleiding,..)
4. Zorg voor maatwerk: dé oudere werknemer bestaat niet.
5. Breid kansen voor jobheroriëntatie uit via interne en externe mobiliteit
6. Investeer in gezonde werknemers en een gezonde werkplek over de ganse
loopbaan
7. Werk de loonkostverschillen tussen leeftijden weg (zorgt voor een drempel bij
aanwerving en een stimulans bij ontslag)
8. Maak flexibele arbeidsarrangementen mogelijk in functie van een goede
combinatie tussen werk en privé
9. Bestrijd stereotypen door sensibilisering.
10. Bestrijd (leeftijds)discriminatie