departement werk en sociale economie

DEPARTEMENT WERK EN SOCIALE ECONOMIE
Kerncijfers Demografie en Werkzaamheid
Versie 20 juni 2011
1
De arbeidsmarkt wordt krapper: alle talent is nodig
Evolutie van de vervangingsgraad (verhouding 15-24-jarigen ten opzichte van 55-64-jarigen),
Vlaams Gewest
JAAR
2000
2010
2020
2030
2050
Vervangingsgraad
1,12
0,94
0,78
0,88
0,88
Bron: FOD Economie ADSEI Bevolkingsvooruitzichten 2007-2060
2
De arbeidsmarkt wordt krapper: alle talent is nodig
Tegen 2020 staan er voor elke 100 55-64 jarigen (potentiële uitstromers)
maar 78 15-25 jarigen (potentiële instromers) klaar op de arbeidsmarkt.
Door de vergrijzing en de ontgroening kan de Vlaamse arbeidsmarkt het
zich niet langer permitteren om talent te verspillen
De komende jaren zal er, ongeacht de gerealiseerde economische groei, een
belangrijke vraag zijn naar werknemers ter vervanging van ouderen die
uitstromen. In de periode 2009-2014 verwachten we een vervangingsvraag
van zo’n 300.000 personen in Vlaanderen, of 60.000 per jaar (Steunpunt
WSE). Dat is een toename met +35% ten opzichte van de voorgaande 5 jaar.
In sommige sectoren loopt het aandeel 50-plussers vandaag al op tot meer
dan 30%. Op de sector ‘informatica’ en ‘de uitzendsector’ na zijn er nog
maar nauwelijks sectoren met een uitgesproken ‘jong’ profiel.
Deze grote vervangingsvraag creëert kansen en uitdagingen. Werkgevers
zullen moeten investeren in het langer aan het werk houden van hun
werknemers en oudere werknemers zullen bereid moeten zijn om langer
aan de slag te blijven. Werkgevers zullen zich ook steeds meer moeten
wenden tot een ouder doelpubliek om vacatures ingevuld te krijgen.
3
De arbeidsmarkt wordt krapper: alle talent is nodig
Aandeel 50-plussers in een selectie van sectoren, 2009 (Vlaams Gewest)
SECTOR
Post
Openbaar bestuur
Vervoer
Onderwijs
Financiële diensten
Ziekenhuizen/overige gezondheidszorg
Chemische industrie
Maatschappelijke dienstverlening
Bouw
Groothandel en handelsbemiddeling
Kleinhandel
Horeca en toerisme
Uitzendbureaus en arbeidsbemiddeling
Informaticatechnologie
Totaal
Bron: RSZ (Bewerking Steunpunt WSE)
(%)
39,0
38,2
34,2
28,2
27,5
24,5
22,6
21,1
20,2
19,6
17,2
17,2
13,2
8,6
22,6
(n)
9.191
19.915
27.752
61.166
22.383
26.358
10.517
34.245
25.936
26.023
22.748
10.980
11.674
2.361
465.495
4
De arbeidsmarkt wordt krapper: alle talent is nodig
In de sectoren ‘Post’ en ‘Openbare besturen’ is 38% à 39% van de
werknemers ouder dan 50, wat wil zeggen dat deze sectoren in de
komende 10-15 jaar 39% van haar werknemers zullen moeten
vervangen.
In de sector ‘Vervoer’ (34% is 50+) vindt men vandaag al moeilijk
goede, geschoolde werknemers.
In de sector ‘onderwijs’ is al 28% 50plus. Omwille van zijn grote
omvang telt deze sector het grootst aantal oudere werknemers.
Ook in de sectoren ‘Ziekenhuizen/gezondheidszorg’(25% 50+) en
‘Maatschappelijke dienstverlening (21%) is een forse veroudering aan
de gang. Het gaat beide om zeer omvangrijke sectoren. Dit geldt ook
voor een sector zoals “financiële diensten” (27% van de werknemer
is 50+).
5
Marge voor arbeidsdeelname bij 55-59 en 60-64-jarigen
Evolutie van de werkzaamheidsgraad per 5-jarige leeftijdsklasse, Vlaams Gewest, 2000-2010
80%
70%
60%
2000
50%
2002
40%
2004
2006
30%
2008
20%
2010
10%
0%
50-54
55-59
Bron: FOD Economie ADSEI – EAK (Bewerking Departement WSE)
60-64
6
Marge voor arbeidsdeelname bij 55-59 en 60-64-jarigen
Om arbeidskrapte te voorkomen, de welvaart veilig te stellen en de
betaalbaarheid van de welvaartsstaat te garanderen moet de
werkzaamheid stijgen.
Volgens de nieuwe EU2020-strategie dient 75% van de 20 tot 64jarigen in Europa aan het werk te zijn in 2020. In het Vlaams Gewest
bedroeg de werkzaamheidsgraad van 20 tot 64-jarigen in 2010
72,1%.
De Vlaamse werkzaamheidsgraad wordt vooral afgeremd door de
geringe arbeidsdeelname van ouderen. De werkzaamheid daalt
scherp met de leeftijd. Van de 50-54 jarigen werkt nog 79%. Bij de
55-59 jarigen is dat nog maar 56%. Van de 60-64 jarigen werkt er nog
maar 19% (cijfers 2010).
7
Vlaanderen aan de staart van het Europese peloton
De werkzaamheid van 55-64-jarigen, Vlaanderen in internationaal perspectief, 2010
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Bron: FOD Economie ADSEI – EAK, Eurostat LFS (Bewerking Departement WSE)
8
Vlaanderen aan de staart van het Europese peloton
Met minder dan 4 op 10 55plussers aan het werk tegenover
een EU-gemiddelde van 46% bengelt Vlaanderen aan de staart
van het Europese peloton
Het Vlaamse Pact 2020 schrijft voor dat tegen 2020 50% van de
55plussers werkt. Vandaag is dat nog maar 38,2%.
9
Vlaanderen aan de staart van het Europese peloton
De werkzaamheid van 55-64-jarigen, Vlaanderen in internationaal perspectief, 2010
76%
75%
74%
73%
Geobserveerde werkzaamheidsgraad
Scenario 1: vergrijzing
73.6%
74.1%
Scenario 2: vergrijzing + feminisering
72.1%
72%
71%
70.5%
70.4%
69.8%
70%
69%
68%
67%
66%
2005
2010
r2015
Bron: FOD Economie ADSEI – EAK, Eurostat LFS (Bewerking Departement WSE)
r2020
10
Vlaanderen aan de staart van het Europese peloton
Rekening houdend met de vergrijzing en de toenemende
arbeidsdeelname van vrouwen, verwachten we zonder
beleidsingrepen een werkzaamheidsgraad van 74% in 2020
De Vlaamse doelstelling voor 2020 bedraagt 76%
Vlaanderen zou in 2020 zo’n 47.000 werkenden tekort komen
om de doelstelling te halen.
Voor 55-plussers wordt 44,4% werkzaamheid verwacht, terwijl
de doelstelling 50% bedraagt.
Dus: de arbeidsdeelname van ouderen moet substantieel
stijgen om de tekorten op de arbeidsmarkt weg te werken.
We leven langer in goede gezondheid maar stoppen
nog steeds té vroeg met werken
Evolutie van de gemiddelde uittredeleeftijd
JAAR
2001
2005
2006
2007
België
58,4
58,8
58,9
59,2
Vlaams Gewest
58,4
58,8
58,9
59,2
Waals Gewest
58,3
58,7
58,8
59,1
Brussels H. Gewest
58,7
59,0
59,1
59,3
Bron: Datawarehouse AM&SB bij de KSZ (Bewerking Steunpunt WSE)
11
12
We leven langer in goede gezondheid maar stoppen nog steeds
té vroeg met werken
De lage arbeidsdeelname van 50 en vooral van 55plussers is
vooral te wijten aan het vervroegd stoppen met werken. De
feitelijke gemiddelde uittredeleeftijd op de arbeidsmarkt ligt
met 59,2 jaar nog steeds aanzienlijk beneden de wettelijke
pensioenleeftijd (65 jaar).
Toch leven we alsmaar langer, dus het is niet echt logisch dat
we zo vroeg stoppen met werken. De gemiddelde
levensverwachting van mannen bedraagt 78,1 jaar en van
vrouwen 83,1 (cijfers 2009). We leven langer en bovendien
steeds langer in goede gezondheid.
13
50-plussers nog steeds niet gegeerd door werkgevers
Aandeel 50-plussers in indiensttredingen en in de beroepsactieve bevolking, Vlaams Gewest
14
50-plussers nog steeds niet gegeerd door werkgevers
Eens 50plussers hun werk verliezen of stoppen met werken is het
zeer moeilijk om opnieuw aan de slag te gaan. Slechts 5,7% van alle
nieuwe indiensttredingen gaat over een 50plusser terwijl hun
aandeel in de totale beroepsbevolking 22,7% bedraagt.
Wanneer een oudere werknemer werkloos wordt is de kans zeer
klein om opnieuw werk te vinden. Elke maand vindt slechts 3% van
de Vlaamse werkzoekende 50-plussers een baan. Ter vergelijking: bij
jongeren -25 jarigen vindt 18% elke maand een baan (cijfers 2010).
De kans op werk voor oudere werkzoekenden is gering ook door een
kwalitatieve mismatch: de beschikbare profielen bij de (oudere)
werkzoekenden beantwoorden dikwijls niet aan de vraag op de
arbeidsmarkt.
Daarom dat investeren in inzetbaarheid en competentieversterking
dé uitdaging wordt van de nabije toekomst!
15
50-plussers nog steeds niet gegeerd door werkgevers
Werkgevers zien vele drempels bij de aanwerving van 50plussers
Relatief hogere loonkost van oudere t.o.v. jongere werknemers
Vraag naar specifieke competenties die niet geassocieerd worden met
oudere werkzoekenden
Kwalitatieve mismatch
Blijvend bestaan van stereotypen
16
50-plussers nog steeds niet gegeerd door werkgevers
Hardnekkige stereotypen
Lage productiviteit
Lage bereidheid tot opleiding en mobiliteit
Hoog ziekteverzuim
Nochtans ontkracht door de wetenschap
Geen eenduidig verband tussen leeftijd en productiviteit. In jobs waarin
ervaring van belang is, neemt de productiviteit toe
Oudere werknemers zijn trouwer aan hun werkgever, waardoor het
terugverdieneffect van opleidingen groter is
Oudere werknemers zijn minder frequent ziek dan jongeren, maar zijn
wel langer ziek
17
Iedereen verantwoordelijk
Om de uitdaging van de vergrijzing aan te gaan moet iedereen
verantwoordelijkheid opnemen:
Werknemers: om langer te willen en te kunnen werken
Werkgevers: om oudere werknemers langer aan het werk te houden en
aan te werven
De overheid: met een krachtdadig sociaal- en arbeidsmarktbeleid om
werknemers en werkgevers te ondersteunen in deze uitdagingen.