6 september 2011

4de
bijeenkomst met de begeleidingscommissie en de projectleiders
Wmo Welzijn Nieuwe Stijl
Thema Regievraagstuk voor gemeenten: ‘Burgers helpen burgers’ …. How to do?’
29 september 2011
HAN VDO, Bibliotheek
Berg en Dalseweg 81, 6522 BC Nijmegen, T 024 353 06 15
Beste collega’s
In september 2009 startten zes regionale Wmo werkplaatsen1 in Nederland. Drie jaar lang
werken we in deze werkplaatsen aan nieuwe werkvormen voor zorg en welzijn en zoeken we
naar kwaliteitskenmerken van dienstverlening in de Wmo. We zijn verheugd te kunnen
meedelen dat VWS voor het derde jaar subsidie toekent aan de Wmo werkplaatsen (sept.
2011 tot sept. 2012).
In deze bijeenkomst zijn we in gesprek gegaan over de versterking van het eigen
initiatief van burgers en hun sociale verbanden, de informele sociale kaart en het
belang daarvan. Zo bespraken we de hervorming van de publieke dienstverlening en
het versterken van de eigen kracht van de lokale netwerken (community
empowerment).
De vragen die we voorlegden aan elkaar waren “hoe en waarmee faciliteren gemeenten en
organisaties de burgers; wat zijn de consequenties van meer beslissingsbevoegdheid op het
lokale niveau; hoe ontstaat er meer transparantie ofwel toegang tot relevante informatie
voor burgers en hoe gaan we om met financiering die de start van lokale initiatieven
mogelijk maakt?”
Daar kwamen weer vragen uit voort zoals “welke concrete maatregelen horen daarbij; wat
wordt de rol van de community organizers, hoe versterken zij de kracht van de
gemeenschap; en hoe stimuleren we de lokale economie en de mogelijkheden van burgers
om voorzieningen in eigen hand te nemen?”
We onderscheiden meerdere regierollen voor de gemeente. De regierol van de
beleidsontwikkeling: ‘Richten op beleidsvisie’. De regierol bij ruimtelijke planning en
vormgeving, woongebieden en wijken: ‘Ruimtelijk inrichten’. De regierol van faciliteren van
burgerinitiatieven: ‘Richten op faciliteren’ en regisseur van het realisatieproces: ‘Doen
verrichten’. Gemeenten hebben te maken met deze regievraagstukken en de vraag ‘hoe de
regierol in te vullen?’ In deze bijeenkomst zijn we met name ingegaan op de regierollen
‘richten op faciliteren’ en ‘doen verrichten’.
Cruciaal voor het welslagen van de Wmo is de relatie tussen burgers onderling. Een goed
functionerende civil society, waarin inwoners elkaar informele zorg bieden, betekent
waarschijnlijk dat het beroep op individuele voorzieningen beperkter zal zijn. Over de
bereidheid van burgers om zich voor elkaar in te zetten is zowel veel twijfel, als optimisme.
1
www.wmowerkplaatsen.nl
In het hedendaagse Wmo-beleid plaatsen gemeenten de burgers en hun sociale verbanden
in het hart van de samenwerkingsrelaties tussen de publieke sector, de private sector en de
sociale sector (waaronder vrijwilligers). Uit recent onderzoek is gebleken dat het een valkuil
is van overheden en professionele organisaties om de regie te houden in relatie tot de civil
society. Het gevolg is dat burgers en hun verbanden afhaken omdat er onvoldoende ruimte
is voor hun initiatieven en inbreng (RMO, 2006) 2. Strikt beschouwd vormt iedere vorm van
inmenging door niet-civil society organisaties een aantasting van het eigen domein van de
civil society en daarmee een ondermijning van de kern van de civil society. De vraag dient
zich aan hoe we nieuwe en aanvullende sociale mobiliteit van burgers op gang krijgen, met
specifieke aandacht voor ondersteuning aan kwetsbare mensen, zo ook met aandacht voor
(verborgen) armoede.
Het betrekken van burgers die niet direct belanghebbende zijn bij de Wmo als cliënt,
mantelzorger of vrijwilliger is hierbij een aandachtspunt. Wij realiseren ons vaak niet dat de
Wmo ons allen aangaat. Dit is een vraagstuk waar het gehele (lokale) openbare bestuur mee
worstelt.
Genoeg gesprekstof, dat was wel duidelijk! Onderstaande gasten - die allen werken in en
met initiatieven waarin burgers een leidende rol hebben - hebben ons Mini Pitches
aangeboden, die korte indrukken gaven van diverse projecten. Na de pitches zijn we in
dialoog gegaan over de centrale vraag:
‘Burgers helpen burgers’ …. How to do?
De gasten die op deze bijeenkomst spraken, waren:
1) Jan Joore van Wmo project Welzijn Versterkt, gemeente Peel en Maas. Onderwerp: de
mogelijke inzet van vrijwilligers bij de dagvoorzieningen in het kader van de overheveling
AWBZ functie begeleiding naar WMO3.
2) Jan de Koning, een van de initiatiefnemers van Ambachtsplein4, waar ondernemers zich
als leermeester verbinden aan jongeren. Onderwerp: hoe creëren we een empowerende
omgeving?
3) Eveline Rondhuis van STMG Arnhem over de vraag: hoe de wijkverpleegkundige van
Zichtbare Schakel5 haar werk doet ten behoeve van geïndiceerde en niet geïndiceerde zorg
en ondersteuning op het gebied van gezondheid, welzijn, veiligheid en wonen. Een kijkje in
de keuken hoe de wijkverpleegkundigen aansluiten bij de wijkontwikkeling in Arnhem
(Malburgen, Presikhaaf, Het Broek en Klarendal).
4) Marianne Lenkhoff van project Wmo allochtone ouderen, dat zij uitvoert in samenwerking
met Conny van Aalsvoort van SWON het seniorennetwerk6. Onderwerp: de noden, wensen
en bijdragen van allochtone ouderen ten behoeve van het vergroten van de
samenredzaamheid van deze ouderen.
2
Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling (2006). Verschil maken: eigen verantwoordelijkheid na de verzorgingsstaat. Den
Haag: Sdu.
3 www.peelenmaas.nl; zie ook www.invoeringwmo.nl , implementatiestrategie Peel en Maas
4 www.ambachtspleinnijmegen.nl
5 www.stmg.nl zie Zichtbare Schakel
http://www.zonmw.nl/nl/onderwerpen/alle-programma-s/zichtbare-schakel/
6 www.swon.nl
5) Peer van Hoof van Tandem7 en Joos Meesters van de HAN gaven een indruk van het Wmo
project ‘Ouders helpen Ouders’. Zij droegen een structuur aan waarmee ouders onderling
vorm geven aan opvoedingsondersteuning in de wijk Hatert.
6) Karin van der Plas 8, projectleider NaoberzorgPunt te Roggel nam ons mee naar een
burgerinitiatief waar tal van bewoners van Roggel aan deelnemen. Een voorbeeld waarin de
inwoners van Roggel elkaar op een natuurlijke manier versterken en ontmoeten, helpen en
ondersteunen. Bewoners worden in de vervolgfase van het project uitgenodigd hun
verborgen wensen en verlangens via ‘flessenpost’ te verzamelen. Op deze manier wordt de
betrokkenheid van mensen gestimuleerd!
Wilt u meer informatie over deze constructieve en inspirerende bijeenkomst? Neem dan
contact met ons op!
Kenniscentrum HAN SOCIAAL
Dr. Martha van Biene, eerste lector
Dr. Erik Jansen, associate lector
6 september 2011
7
8
www.tandemwelzijn.nl
www.de-spiegelaar.nl
Programma
14.15 uur
Ontvangst
14.30 uur
Welkom en stand van zaken Wmo Werkplaatsen VWS (Martha van
Biene)
14.45 uur
Mini Pitches en onderlinge kennismaking
15.45 uur Pauze
16.00 uur Plenaire dialoogsessie over regierol van de gemeente bij ‘Burgers
helpen burgers’ …. ‘How to do?’
 Beleidsmatig richten, formeel en informeel inrichten en
praktisch verrichten
 Wat is nodig/vereist?
 Hoe bereiken we dat?
16.45 uur
Conclusies en suggesties voor aanpak
17.00 uur
Sluiting