Autisme en werken

Autisme en werken
Even kennismaken…
Autisme en tewerkstelling…
Waarom is werk ook belangrijk
voor personen met autisme?
 economisch perspectief
 ethisch perspectief
 rechten perspectief
Economisch perspectief
Studies in UK en Nederland over de kost van personen met ASS voor de samenleving
Financiële onkosten ASS
=
 Voorbereiding op arbeid
 Ondersteunende werkgelegenheid
 Levensloopbegeleiding – transitiebegeleiding
Sen-studie (Theo Peeters Avanti project)
Ethisch perspectief
Kwaliteit van leven
 Hoe belangrijk is werk voor iemands kwaliteit van
leven?
 Wat is kwaliteitsvol werk voor iemand met ASS?
Rechten perspectief
VN-conventie over mensen met een handicap
 Afwijzing van medische definitie van “handicap”.
(handicap = een negatieve interactie tussen maatschappelijke drempels en mensen met verschillende
functionele mogelijkheden of beperkingen)
 Sociaal model
Persoon heeft recht op
 Redelijke aanpassingen
 Ondersteuning, coaching
Een inclusieve maatschappij veronderstelt
 Aanpassing van de omgeving voor de persoon met ASS
Autisme tewerkstellingsgraad
Bedroevend laag
Enkele cijfers uit de SEN-studie (buitenland):
 Volwassenen met autisme en normale begaafdheid :
werkgelegenheid zelden > 30%
 Bij Asperger: 90% werkt niet of onder niveau
 Slechts 6 tot 12% van p. met autisme hebben voltijdse job
(ter vgl.: 49% v.d. personen met handicap heeft een baan)
“Autistische problemen” met werk?
Op vlak van
 het zoeken van werk
 het verwerven van werk
 het behouden van werk
“Autistische problemen” met werk?
Bekeken vanuit dyade (DSM-5)
 communicatie en sociaal functioneren
 Letterlijke taal
 Hulpvraag
 Gesprekken, omgang met collega’s, baas, klanten,…
 …
 Verbeelding
 Beperkt voorstellingsvermogen hoe doelen bereiken of opdrachten
uit te voeren
Andere “autistische problemen” met werk
Gebaseerd op onderzoek: (Bron: SEN-studie)
•
het clichébeeld van autisme
•
gebrek aan kennis van autisme
•
de “onzichtbaarheid” van de handicap
Beschrijving van problemen door mensen met autisme zelf:
•
gevoel van onderprestatie
•
de wereld ziet hen als lui, gek, stupide…
•
zich “verschillend” of “mislukt” voelen
•
overweldigd door het leven
•
gebrek aan zelfwaardering
Sterke ontwikkelingsvaardigheden
(A. Spek)
 oog voor details (C.C.)
 rechtvaardigheid en eerlijkheid
 veel feitenkennis
 perfectionistisch
 goed (visueel) geheugen
 gedreven
 talent voor wiskunde, ICT,...
 weinig fouten
 technisch-analystisch
 zeer trouw aan werkgever
 systematisch
 geen privézaken tijdens
 redeneren
werktijd
Mensen met ASS in de samenleving
Integratie: wij / zij
Inclusie = samen
Assjette maakt werk…
van mensen met autisme
van werk voor mensen met autisme
van werk van mensen met autisme
Tweesporenbeleid
Doorstroom
normaal
economisch
circuit
Zinvolle
dagbesteding
Een bord vol kansen
Creatieve
ateliers/workshops
Interesses +
competenties van
doelgroepleden
Cursus of
dagbesteding
Voeding
Voedingsmiddelen
verwerken
Verbruikersruimte
Lunchvergaderingen
Catering recepties
Coachen/
begeleiden
naar NEC
Binnen onze
werksetting
Verhuur van tijdelijke
werkplaats voor
doelgroepleden
Auti-infopunt
Verkooppunt
Inloophuis
Creatieve producten
uit ateliers
Voeding
De W(ho) A(m) I-Pass
Wat ‘doen’ en wat ‘niet doen’ op vlak van:
• communicatie,
• sociale omgeving,
• voorspelbaarheid,
• ruimtelijke en zintuiglijke prikkels,
• invullen van pauzes…
COMMUNICATIE
doen
 Spreek de persoon geregeld persoonlijk met zijn/ haar
naam aan bij gegeven opdrachten, taken
 Geef voldoende denktijd als je een vraag stelt
 Geef korte, eenduidige opdrachten
 Geef een opdracht i.p.v. een vraag te stellen
 Maak communicatie visueel (lijstjes, post-it, …)
…
COMMUNICATIE
niet doen
 Veronderstel niet dat een boodschap altijd begrepen
is al zegt de persoon
met ASS “JA”.
 Vermijd waarom-vragen
 Vermijd discussies
 Voorkom verbale overlast
…
PAS aan het woord
“Een babbeltje maken is dodelijk voor me. Er
wordt van me verwacht dat ik het met hen
over baby’s, vriendjes, shoppen en roddels
heb. Ik probeer het wel, maar ik word er heel
moe en boos van en houd het niet vol.”
Allison, uit ‘Werken met Asperger’ R. Simone
SOCIALE OMGEVING:
doen
 Bespreek geregeld sociale contexten
(meedoen of benoemen is niet altijd begrijpen)
 Schakel alleen-momenten of sociale vluchtheuvels in
 Schakel een buddy of vertrouwenspersoon in
 Vermijd te grote en te drukke groepen
…
SOCIALE OMGEVING:
niet doen
 Verwacht niet van de persoon met ASS om zelf initiatief
te nemen tot sociaal contact
 Blootstelling aan bedreigende sociale situaties zonder
duidelijke regels
…
PAS aan het woord
“ Ik haat vergaderingen: ik kan de CEO niet
goed aankijken of duidelijk zeggen wat ik
wil. Het liefst zou ik willen dat ze me
gewoon alleen in het management en de
administratie lieten doen en dat iemand
anders in mijn plaats naar die
vergaderingen ging.”
Gavin, uit ‘Werken met Asperger’ R. Simone
VOORSPELBAARHEID:
doen
 Geef me de 5: (wie? Wat? Waar? Wanneer? Hoelang?)
 Visualiseer de tijd (klok, time-timer,…)
 Geef een agenda of programma - overzicht
(Dag/week/maand)
 Meld veranderingen of wijzigingen tijdig en duidelijk
 Geef wat tijd en ruimte om met de verandering, wijziging om
te gaan
 …
VOORSPELBAARHEID:
niet doen
plotse veranderingen = stress
 Het plots wijzigen van een vaste regel
 Overgaan naar een andere activiteit zonder
mij te zeggen wanneer ik de huidige kan
afmaken
PAS aan het woord
“Mijn ergste baan was bij een
schildersbedrijf. We wisten nooit waar we
die dag naartoe moesten. Ik vind het
prettig om elke dag naar dezelfde plek te
gaan.”
Brian, uit ‘Werken met Asperger’ R. Simone
RUIMTELIJKE EN ZINTUIGLIJKE
AANDACHTSPUNTEN:
doen
 Vaste plaatsen, ruimtes met vaste activiteiten, opdrachten
 Benadruk relevante informatie omdat alle info even belangrijk lijkt
 Ondersteun, stuur en bevestig me in organiserende opdrachten
 Wees alert dat zintuigen over/onderprikkelt kunnen zijn en een grote
impact kunnen hebben ( geuren, bepaalde geluiden vb tikken van
klok/zoemen van lamp, structuren van materialen, smaken, lichtinval,…)
op het totaalfunctioneren
 Bied mogelijk stille werkruimte, hoofdtelefoon, of anderen tools aan
 …
RUIMTELIJKE EN ZINTUIGLIJKE
AANDACHTSPUNTEN:
niet doen
veranderingen aanbrengen in vertrouwde
omgeving zonder persoon met autisme
hiervan op de hoogte te brengen

PAS aan het woord
“Ik heb regelmatig last van migraine. Die hoofdpijn
wordt veroorzaakt door prikkels die ik niet kan
verwerken, niet kan verdragen, waar ik echt niet
tegen kan. Zo ben ik heel gevoelig voor lichtflitsen,
TL-lampen, bepaalde geuren, geluiden, wisselende
beelden zoals tekenfilms of drukke programma’s.
Het wordt me dan gewoon te veel.”
Dominique Dumortier, www.participate.be
INVULLEN VAN VRIJE TIJD, PAUZES:
doen
Suggereer wat er tijdens pauzes KAN
gebeuren, maar verplicht personen met ASS er
niet toe
INVULLEN VAN VRIJE TIJD, PAUZES:
niet doen
 verwachten
dat persoon met autisme
vrije tijd zelf kan invullen op een zinvolle
manier
Stel geen algemene vragen: wat zou je
willen doen tijdens je vrije tijd
PAS aan het woord
“Ik praat niet met mensen terwijl ze dat
wel van me verwachten. Mensen vinden
me vreemd of denken dat ik geen respect
voor ze heb.”
Scott, uit ‘Werken met Asperger’ R. Simone
NIET VERGETEN!
• Luister naar de persoon met autisme.
• Leg niet steeds de nadruk op wat moeilijk gaat.
De lijst met sterke vaardigheden van mensen
met autisme is lang!
Docu ‘Mensen met autisme helpen.’
Autisme Centraal
Vzw Assjette
Toekomststraat 32
3500 Hasselt
0472/496654
Coördinator: Colette Vandebeek
[email protected]
www.assjette.be
www.facebook.com/assjette