JA2 Hoofdstuk 2 Staatsrecht Algemeen d.d. 27-11-2008

Ontleend aan de Repertorium CD ROM Makelaardij
ASSISTENT MAKELAAR IPD
JURIDISCHE ASPECTEN 2
www.makelaardijcdrom.nl
HOOFDSTUKKEN: 2 / WEEK 1
HOOFDSTUK 2 STAATSRECHT ALGEMEEN
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------Betreft de kernpunt(en) van de organisatie van een Staat, waarbij
- verdere detail(s) ( in Nederland ) worden geregeld in het bestuursrecht
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Staat:
- is een publiekrechtelijke_rechtspersoon ( in Nederland )
- betreft een stuk bewoond land met een regering, dus:
- een grondgebied
- een volk
- een overheid ( soevereine regering, dus geen bovenliggende macht meer )
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Staatsvorm:
- kan worden onderscheiden in, onder meer:
1. gecentraliseerd_bestuur:
- geen delegatie ( = geen overdracht ) van de macht vanuit de centrale_overheid naar de
lagere_overheden / lagere_overheid
2. gedecentraliseerd_bestuur:
- wel delegatie ( = wel overdracht ) van de macht ( verticaal ) vanuit de centrale_overheid naar de
lagere_overheden, waarbij
- de centrale_macht / de centrale_overheid de bevoegdheid die is overgedragen NIET zelf meer mag
uitoefenen, maar waarbij
- die gedelegeerde bevoegdheid / macht door de centrale_macht wel weer ( d.m.v. een besluit )
kan worden teruggenomen
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Regeringsvorm(en) ( algemeen ):
- kan als volgt worden onderscheiden in, onder meer:
1. monarchie:
- staatshoofd door erfopvolging
- kan verder worden onderscheiden in:
1.1. absolute_monarchie
- alleenheerser, geen grondwet, geen parlement
1.2. constitutionele_monarchie
- met een grondwet / constitutie waarin de bevoegdheden van de vorst zijn bepaald / beperkt
- constitutie = grondwet
1.3. constitutionele_monarchie + parlement / volksvertegenwoordiging
- dit is de situatie in Nederland
2. republiek:
- staatshoofd wordt gekozen of benoemd
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Grondwet = constitutie
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Ontleend aan de Repertorium CD ROM Makelaardij
www.makelaardijcdrom.nl
1
Ontleend aan de Repertorium CD ROM Makelaardij
www.makelaardijcdrom.nl
- Trias_Politica:
- betreft de scheiding der macht(en) binnen een staat
- driedeling in de macht ( horizontale_spreiding )
1. wetgevende_macht:
- betreft de wetgeving, zijnde
- het uitvaardigen van wet(ten)
- vindt plaats door de volksvertegenwoordiging
2. uitvoerende_macht:
- betreft het bestuur, zijnde
- de uitvoering & handhaving van de wet(ten)
- geschiedt door het bestuur / regering, etc.
3. rechterlijke_macht
- betreft de rechtspraak, zijnde
- de toetsing aan de wet(ten) van de uitvoering & handhaving van die wet(ten)
- geschiedt door de onafhankelijke rechter(s)
- in Nederland is er geen strikte vorm van de Trias_Politica, want
- de wetgevende_macht is in Nederland een combinatie van de Staten_Generaal + Regering
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Democratie:
- de wetgevende_macht is gekozen door het volk
- volk mag politieke_partij(en) oprichten en kandidaten stellen
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Scheiding der macht(en) in Nederland
1. wetgevende_macht
2. uitvoerende_macht
3. rechterlijke_macht
- - - - - - - - - - - - - - - -- - - - - - - -- - - - - - - -- - - - - - - -- - - - - - - -- - - - - - - -- - - - - - - 1. wetgevende_macht in Nederland:
- op rijksniveau is de Trias_Politica is in Nederland m.b.t. de wetgevende_macht niet strikt
doorgevoerd, want
- de wetgeving geschied door regering en Staten_Generaal ( volksvertegenwoordiging ) gezamenlijk
- op de lagere niveaus is de Trias_Politica is in Nederland m.b.t. de wetgevende_macht strikter
doorgevoerd, want
- de wetgeving geschied op die niveaus door volksvertegenwoordiging gezamenlijk
1.1. wetgevende_macht in Nederland op rijksniveau
- Tweede_Kamer:
- rechtreeks gekozen door het volk
- heeft recht van initiatief en amendement
- Eerste_Kamer:
- gekozen door de leden van de Provinciale_Staten
- heeft GEEN recht van initiatief en amendement; alleen novelle
- beide Kamer(s) hebben elk:
- recht van vragen stellen en interpellatie
- vragen stellen mag ieder lid binnen de kamer ( vragenuurtje ) en buiten de kamer om
( schriftelijk )
- interpellatie over beleid ( mondelinge vragen binnen de Kamer ) alleen na toestemming
van de Kamer
- recht_van_enquête ( enquête = onderzoek )
- omdat de Koning en de betreffende minister(s) bepaalde wet(ten) ( mede ) moeten
ondertekenen, ligt een deel van de wetgevende_macht dus ook bij de regering
Ontleend aan de Repertorium CD ROM Makelaardij
www.makelaardijcdrom.nl
2
Ontleend aan de Repertorium CD ROM Makelaardij
www.makelaardijcdrom.nl
1.2. wetgevende_macht op provincieniveau
- Provinciale_Staten
- gekozen door de ingezetene(n) van de provincie
1.3. wetgevende_macht op gemeenteniveau
- Gemeenteraad
- gekozen door de ingezetene(n) van de gemeente
1.4. wetgevende_macht op waterschapniveau
- Algemeen_bestuur
- gekozen door de bepaalde categorie(en) ingezetene(n) van het waterschap
2. Uitvoerende_macht / regering in Nederland met delegatie van die macht naar de lagere_overheden
2.1. uitvoerende_macht / regering op rijksniveau
2.1.1. koning:
- constitutionele_koning = koning + ministers = de regering = de Kroon
- koning als persoon: erfopvolging, huwelijk
2.1.2. regering = koning + minister(s)
2.1.3. Ministerraad = vergadering van minister(s) o.l.v. de minister_president
2.1.4. minister: geeft leiding aan een ministerie
2.1.5. kabinet = minister(s) + staatssecretaris(sen)
- staatssecretaris = GEEN lid van de regering = GEEN lid van de ministerraad ( hoogstens
alleen als vervanger van de eigen minister )
2.2. uitvoerende_macht op provincieniveau
- commissaris_der_koningin
- gedeputeerde_Staten
2.3. uitvoerende_macht op gemeenteniveau
- burgemeester
- college_van_B&W
2.4. uitvoerende_macht op waterschapniveau
- voorzitter
- dagelijks_bestuur
3. Rechterlijke_macht in Nederland met deconcentratie ( = horizontale spreiding van de macht )
3.1. rechter(s) voor het leven benoemd
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Decentralisatie:
- betreft de overdracht ofwel delegatie van bevoegdheid / bevoegdheden naar de lagere_overheden /
lagere_overheid ( verticale_spreiding )
- kan worden onderscheiden m.b.t. de volgende aspect(en)
1. vorm(en) van decentralisatie
1.1. territoriale_decentralisatie:
- overdracht m.b.t. een gebied, zoals:
- provincie, gemeente
1.2. functionele_decentralisatie:
- overdracht m.b.t. een functie, zoals:
- de bedrijfsorganisaties
- productschap(pen) en bedrijfschap(pen)
1.3. territoriale_decentralisatie & functionele_decentralisatie:
- waterschap
Ontleend aan de Repertorium CD ROM Makelaardij
www.makelaardijcdrom.nl
3
Ontleend aan de Repertorium CD ROM Makelaardij
www.makelaardijcdrom.nl
2. decentralisatie van de wetgevende_macht:
- betreft de territoriale_overdracht / territoriale_decentralisatie van de wetgevende_macht vanuit het
Rijk naar de:
- provincie(s)
- gemeente(n)
- waterschap(pen)
waarbij:
- formele_wet, AMvB, KB, etc., blijft bij het Rijk in Den Haag
maar:
- provinciale_verordening(en) door de provincie(s)
- gemeentelijke_verordening(en) door gemeente(n)
- waterschapsverordening(en) en keur(en) door waterschap(pen)
3. decentralisatie van de uitvoerende_ macht:
- betreft de territoriale_overdracht / territoriale_decentralisatie van de uitvoerende_ macht vanuit het
Rijk naar de:
- provincie
- gemeente
- waterschap
waarbij kan worden onderscheiden:
3.1. autonomie ( Gw 124-1 ):
- het zelfstandig toepassen van bevoegdheden / bevoegdheid ( huishouding )
3.2. medebewind ( Gw 124-2 ):
- het in opdracht zelfstandig uitvoeren van een door hogerhand opgelegde regeling
4. deconcentratie van de rechterlijke_macht:
- Let op: hier GEEN overdracht / geen decentralisatie, maar
- WEL deconcentratie ofwel verspreiding ofwel horizontale verdeling van de macht
- net als bij belastingdienst: alleen deconcentratie
- rechter(s) mogen WEL lagere wet(ten) toetsen aan hogere wet(ten), en dan
- de lagere wetgeving buiten toepassing laten
- rechter(s) mogen NIET een wet_in_formele_zin en verdrag(en) toetsen aan de grondwet
- maar wel toetsing van een wet aan een internationaal_verdrag
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Het ontstaan van bevoegdheid / bevoegdheden bij decentralisatie
- kan worden onderscheiden in:
1. attributie:
- het toekennen van een nieuwe, nog niet bestaande bevoegdheid aan een ( nieuw ) lichaam
- middels een wet die een nieuwe taak voor een nieuw lichaam / orgaan regelt, bijvoorbeeld:
- het instellen van de Algemene_Rekenkamer krachtens de Grondwet ( Gw 76 )
2. delegatie ( Awb 10:13 ):
- het overdragen / de overdracht van een bestaande bevoegdheid, waarbij
- degene die een bevoegdheid overdraagt de bevoegdheid zelf niet meer kan uitoefenen
3. mandaat ( Awb 10:1 ):
- het gebruik maken van de bevoegdheid van een ander, waarbij
- degene die mandateert zijn bevoegdheid gewoon mag blijven gebruiken
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Ontleend aan de Repertorium CD ROM Makelaardij
www.makelaardijcdrom.nl
4
Ontleend aan de Repertorium CD ROM Makelaardij
www.makelaardijcdrom.nl
- Toezicht
- bij decentralisatie / delegatie behoort toezicht door de bovenliggende overheid
- kan worden onderscheiden in:
1. preventief_toezicht:
- betreft toezicht vooraf, bijvoorbeeld
- een besluit treedt pas in werking als vooraf toestemming van een betreffende bovenliggende
overheid is verkregen
2. repressief_toezicht:
- betreft toezicht achteraf, bijvoorbeeld
- een besluit werkt meteen, maar kan na toetsing door een bovenliggende overheid worden
geschorst of vernietigd
- schorsing = werking van een besluit opschorten ofwel tijdelijk buiten werking stellen
- vernietigen = besluit geheel ongedaan maken
3. autonomie en medebewind zijn beiden onderhevig aan toezicht
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------Organisatie van de publiekrechtelijke_rechtspersonen / overheidslichamen
- een overheidslichaam bevat overheidsorganen
- binnen ieder overheidslichaam zijn er overheidsorganen met verordenende bevoegdheden !
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------1. Publiekrechtelijke_rechtspersonen:
1.1 Rijk / Staat
1.2. provincie(s)
1.3. gemeente(n)
1.4. waterschap(pen)
- zie ook: diverse schema(s) op de Repertorium CD ROM
2. Publiekrechtelijke_bedrijfsorganisatie(s) ( Gw 134 )
- betreft de openbare_lichamen voor beroep en bedrijf
- beroepsgroep(en): advocaten, accountant(s)
- bedrijfsgroep(en): agrarische sector, ambacht, detailhandel
2.1. SER = Sociaal_Economische_Raad
2.2. Productschap(pen) en bedrijfschap(pen)
---------------------------------------------------------------1. Publiekrechtelijke_rechtspersonen:
1.1. Rijk / Staat
- een openbaar_lichaam / een publiekrechtelijke_rechtspersoon ( BW 2:1 )
- functioneert volgens een dualistisch_stelsel, met:
- enerzijds de uitvoerende_macht / bestuur (= regering )
en
- anderzijds de controlerende_macht / wetgevende_macht ( = Staten_Generaal )
en waarbij
- de leden van de uitvoerende_macht / bestuur ( = regering ) NIET tevens lid mogen zijn van de
controlerende_macht / wetgevende_macht ( = Staten_Generaal )
- Indeling van het bestuur van het Rijk / de Staat
- Koning ( = staatshoofd )
- Regering = Koning + minister(s) = de Kroon = dagelijks_bestuur / uitvoerende_macht van het land
- controlerende macht
- Eerste_Kamer en Tweede_Kamer ( wetgevende_macht ; wordt niet tot het bestuur gerekend )
---------------------------------------------------------------
Ontleend aan de Repertorium CD ROM Makelaardij
www.makelaardijcdrom.nl
5
Ontleend aan de Repertorium CD ROM Makelaardij
www.makelaardijcdrom.nl
1.2. Provincie
- een openbaar_lichaam / een publiekrechtelijke_rechtspersoon
- functioneert sinds 2003 volgens een dualistisch_stelsel, met:
- enerzijds de uitvoerende_macht / bestuur ( = Gedeputeerde_Staten,
Commissaris_van_de_koningin ) enerzijds
en
- anderzijds de controlerende_macht / wetgevende_macht ( = Provinciale_Staten ) anderzijds
en waarbij
- de leden van de uitvoerende_macht / bestuur ( = Gedeputeerde_Staten,
Commissaris_van_de_koningin ) NIET tevens lid mogen zijn van de controlerende_macht /
wetgevende_macht ( = Provinciale_Staten )
------------------------------------------------------------1.3. Gemeente
- een openbaar_lichaam / een publiekrechtelijke_rechtspersoon
- functioneert sinds 2002 volgens een dualistisch_stelsel, met:
- enerzijds de uitvoerende_macht / bestuur ( = College_van_B&W, de burgemeester en de
commissie(s) )
en
- anderzijds de controlerende_macht / wetgevende_macht ( = gemeenteraad )
en waarbij
- de leden van de uitvoerende_macht / bestuur ( = College_van_B&W, de burgemeester en de
commissie(s) ) NIET tevens lid mogen zijn van de controlerende_macht / wetgevende_macht
( = gemeenteraad )
-------------------------------------------------------1.4. Waterschap
- Let op: GEEN dualistisch, maar ( nog steeds een ) monistisch stelsel, waarbij
- de leden van het Dagelijks_bestuur tevens lid zijn van het Algemeen_Bestuur en beslissen dus
over eigen voorstel(len) en de uitvoering daarvan ! )
- wordt bestuurd door bestuurorganen, waaronder:
- Voorzitter + Dagelijks_Bestuur
- Algemeen_Bestuur
- gekozen door de ingezetene(n) / ingelanden van het waterschap
- is het hoogste_orgaan / wetgevende_macht en staat aan het hoofd van het waterschap
- waarbij elk van deze organen zijn eigen bevoegdheden en taken heeft
----------------------------------------------------2. Publiekrechtelijke_bedrijfsorganisatie(s) ( Gw 134 )
- betreft de openbare_lichamen voor beroep en bedrijf
- beroepsgroep(en): advocaten, accountant(s)
- bedrijfsgroep(en): agrarische sector, ambacht, detailhandel
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Rechtsbron(nen) op rijksniveau en op lager / hoger overheidsniveau
1. Grondwet ( geldt alleen voor Nederland )
- is een wet_in_formele_zin
- regelt, onder meer, de volgende zaken:
1.1. Grondrecht(en)
1.1.1. klassieke_grondrechten: geen overheidsbemoeienis ofwel de afweerrechten m.b.t.
mensenrechten
- vrijheid van godsdienst ( Gw 6 ev ), etc.
1.1.2. sociale_grondrechten: oproep tot overheidsbemoeienis
- werkgelegenheid, etc. ( Gw 19 ev )
1.2. Regering = landsbestuur
- wordt gevord door de Koning en de minister(s) ( Gw 24 ev )
Ontleend aan de Repertorium CD ROM Makelaardij
www.makelaardijcdrom.nl
6
Ontleend aan de Repertorium CD ROM Makelaardij
www.makelaardijcdrom.nl
1.3. Staten_Generaal = Eerste_Kamer en Tweede_Kamer
- de Staten_Generaal vertegenwoordigen het gehele Nederlandse volk ( Gw 50 ev )
- worden niet als een bestuursorgaan gezien
1.4. Raad_van_State, Algemene_Rekenkamer, Nationale_ombudsman, en vaste college(s) van
advies
- de Raad_van_State ..... wordt gehoord over voorstellen van wet en .. ( Gw 73-1 ev )
1.5. Wetgeving en bestuur
- vaststelling van wet(ten) geschiedt door regering en de Staten_Generaal gezamenlijk
( Gw 81 )
1.6. Rechtspraak
- aan de rechterlijke macht is opgedragen de berechting van geschil(len) over
burgerlijke_recht(en) en over schuldvordering(en) ( Gw 112-1 ev )
- de wet kan de berechting van niet-burgerlijke rechtsbetrekking(en) opdragen hetzij aan
de rechterlijke_macht, hetzij aan gerecht(en) die niet tot de rechterlijke_macht behoren
( Gw 112-2 ev)
- dus niet alleen voor geschil(len) over burgerlijke rechten, maar ook voor niet-burgerlijke
rechten ofwel administratieve geschillen ( = bestuursrecht ) ( Gw 112-2 )
1.7. Provincie(s), gemeente(n), waterschap(pen) en andere openbare_lichamen
- aan het hoofd van de provincie en de gemeente staan Provinciale_Staten
onderscheidenlijk gemeenteraad ( Gw 125-1 )
- bestuur van de provincie en de gemeente omvat tevens CdK en Gedeputeerde_Staten
onderscheidenlijk burgemeester, wethouder(s) en het College_van_B&W ( Gw 125-2 )
- provincie, gemeente mogen niet zelf belasting(en) verzinnen; formele_wet nodig
( Gw 132-6 )
1.8. Herziening van de grondwet ( Gw 137 ev )
- een wijziging van de Grondwet geschiedt in twee fase(n)
1.8.1. vaststelling in de vorm van een wet van de voorgenomen wijziging van de
Grondwet door de Tweede_Kamer met een gewone meerderheid van
stem(men)
1.8.2. ontbinding van de Tweede_Kamer
1.8.3. nieuwe verkiezing(en)
1.8.4. vaststelling van de wijziging van de Grondwet met 2 / 3 meerderheid van de
Staten_Generaal ( dus niet alleen door de Tweede_Kamer )
2. Het Statuut:
- geldt voor het Koninkrijk: Nederland, Nederlandse_Antillen en Aruba
- staat boven de Grondwet
- de Grondwet geldt alleen voor Nederland
- de afzonderlijke staten behartigen hun eigen belang(en)
3. organieke_wet(ten)
- wet(ten) zoals in de Grondwet aangewezen, bijvoorbeeld
- wet(ten) over de organisatie van de staat, waaronder
- provinciewet, gemeentewet
4. ongeschreven_recht
- bijv. vertrouwensregel: het ( verlies van ) vertrouwen in een minister door de Tweede_Kamer
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------- EU_regelgeving
- verordening = wet = rechtstreeks bindend voor de burger(s)
- richtlijn = bindend voor staten = opdracht om eigen wetgeving aan te passen en in overeenstemming
met de inhoud van de richtlijn te brengen
- beschikking = besluit voor een individueel geval
Ontleend aan de Repertorium CD ROM Makelaardij
www.makelaardijcdrom.nl
7