De historische context

Cultuur-historische context
Vergilius 2011
753 Romulus en Remus stichten Rome
Forum drooggelegd - Cloaca Maxima
510 Einde Koningschap – begin Republiek
• Tarquinius Superbus,
Etruskische koning weg
• Aanleiding: verkrachting
van Lucretia
• Eerste consuls:
Brutus en Collatinus
500 – 270 Verovering van Italië
•
•
•
•
386 Galliërs veroveren Rome
300 Tot de Po bezet door de Romeinen
270 Zuid Italië bezet
Verdeel en heers – divide et impera
Belang van Zuid Italië:
• er woonden Grieken
• cultureel contact
• Rome werd ‘beschaafder’
Carthago – Puniërs - Dido
264 – 146 Punische Oorlogen
• 2e was bijna verloren: Hannibal trekt Alpen
over, overwint maar verovert Rome niet,
Rome verslaat Hannibal in 201
• Naweeën in Aeneïs boek 4: Dido verwenst
Aeneas en zijn Trojanen
• Cato: Ceterum censeo Cathaginem esse
delendam ‘overigens ben in van mening dat
Carthago verwoest moet worden’
• 146 Carthago verwoest
Problemen in de Republiek
• Boerenstand trok weg uit platteland of hun
land werd voor weinig geld opgekocht door de
Romeinse aristocratie, die stuitend rijk werd.
• Grootgrondbezit (veel latifundia)
• Boeren naar de stad: proletariërs
• Werkloosheid, armoede
• Afhankelijk van patroni: proletariërs kregen
eten
• Proletariërs stemden op patroni
Romeinse Villa op landgoed
Plebeïers, vgl. deze mensen in Pakistan
Burgeroorlogen
• Optimaten: aanhangers van de senaatspartij
• Populares: behartigden belangen van
- Arme mensen
- Ex-soldaten
Populares waren in senaat in de minderheid:
wendden zich dus tot
volksvertegenwoordigers: volkstribunen met
veto-recht.
Het was belangrijk om machtig te zijn
49 Pompeius contra Caesar
• Pompeius - optimaat
Caesar – popularis
Caesar dictator juli 46 – maart 44
Clementia : vergevingsgezindheid jegens tegenstanders
proletariërs en veteranen krijgen land
senaat mort, Caesar vermoord - Brutus en Cassius
Marcus Antonius zet de toon 1
Friends, Romans, countrymen, lend me your ears;
I come to bury Caesar, not to praise him.
The evil that men do lives after them;
The good is oft interred with their bones;
So let it be with Caesar.
The noble Brutus has told you Caesar was ambitious:
If it were so, it was a grievous fault,
And grievously has Caesar answer'd it.
Here, under leave of Brutus and the rest
- For Brutus is an honourable man;
So are they all, all honourable men –
Come I to speak in Caesar's funeral.
He was my friend, faithful and just to me:
But Brutus says he was ambitious;
And Brutus is an honourable man.
He has brought many captives home to Rome
Whose ransoms did the general coffers fill:
Did this in Caesar seem ambitious?
oft: often; interred: buried
grievous: serious
under leave of: with the permission of
brought wealth to the city
Antonius zet de toon 2
When that the poor have cried, Caesar has wept:
Ambition should be made of sterner stuff:
Yet Brutus says he was ambitious;
And Brutus is an honourable man.
You all did see that on the Lupercal
I thrice presented him a kingly crown,
Which he did thrice refuse: was this ambition?
Yet Brutus says he was ambitious;
And, sure, he is an honourable man.
I speak not to disprove what Brutus spoke,
But here I am to speak what I do know.
You all did love him once, not without cause:
What cause withholds you then, to mourn for him?
O judgment! thou art fled to brutish beasts,
And men have lost their reason.
Bear with me; My heart is in the coffin there with Caesar,
And I must pause till it come back to me.
wept gehuild
shouldn’t be soft
thrice: three times; kingly: king’s
cause: reason
flee to: become
Antonius en Octavianus
• 42 Slag bij Philippi; Brutus en Cassius dood
Antonius: oosten
Octavianus: Westen
Antonius en Cleopatra
Liz Taylor
Richard Burton
31 Slag bij Actium: Antonius verslagen
27 Vestiging van Principaat
Schijnrepubliek: senaat bleef, republikeinse
ambten ook, maar:
•
•
•
•
•
Octavianus wordt Augustus ‘de verhevene’
Imperator: opperbevel over troepen
Princeps civitatis
Divi Filius
Augustus krijgt een grote auctoritas: informeel
gezag door zijn verdiensten
• Consuls worden benoemd door Augustus
Pax Augusta: periode vrede en voorspoed
• “Herstel” van de republiek
• Herstel van normen en waarden, de mores:
leven in dienst van staat en familia
• Er waren te weinig burgers, dus
- veel kinderen
- geen overspel
- trouwen
Ara Pacis – ondersteuning ideologie
Ara Pacis Keizerlijke processie
Ara Pacis - Aarde: vrede brengt welvaart
Sculptuur
•
•
•
•
•
Augustus : imperator
Augustus: Gens Julia
Ascanius = Julus
Cupido afgebeeld
Geïdealiseerd:
rustig en op afstand
jong en sterk,
een held: de
beste om Rome te
besturen
Afbeeldingen van goden
symboliseren dat de gebeurtenissen
logisch waren. Zon en maan zijn eeuwig,
dus het succes van de Romeinen is door de
goden georganiseerd en goedgekeurd.
Literatuur: kring van Maecenas
•
•
−
−
−
−
Horatius
Vergilius
70 – 19 v Chr, geboren in Manua, van eenvoudige
afkomst, volgde opleiding in retorica
39 v. Chr. Bucolica:
10 herdersgedichten
In 4e ecloga wordt geboorte van een kind
aangekondigd, wat een terugkeer van het
gouden tijdperk lijkt
38 -29 v. Chr. Georgica 4 boeken
Geschreven tijdens strijd Antonius en Octavianus
Liefde voor het land en eenvoudig boerenleven.
Verwantschap met idealen van Augustus’ regime:
eenvoudig geluk, respect voor goden,
arbeidzaam leven en vrede
30 – 19 v. Chr. Aeneïs
niet af, Vergilius wilde het laten verbranden,
maar Augustus liet het toch uitgeven.
Aeneas krijgt bevel van de goden
om in Italië een nieuw vaderland te stichten, waarbij hij geholpen werd door Venus, maar tegengewerkt
door Juno
Aeneas legt de basis van Romeinse rijk.
Politieke situatie leven van Vergilius
•
•
•
•
Burgeroorlog van Caesar en Pompeius Vergilius 19 jaar
Moord op Caesar
25
Slag bij Philippi:
28
Slag bij Actium:
38
- Dankbaar voor einde burgeroorlogen
- Bracht tijdens regime Augustus (Pax Augusta)
idealen onder woorden, zoals de oud-Romeinse virtutes
- Aeneas is proto-Romein en voorafschaduwing
van Augustus, hij is de zoon van Venus
Plato’s grot soma - sèma
Geestelijk leven - Plato
• Plato: ziel is onsterfelijk, uit andere wereld,
lichaam is kerker – soma = sèma
• Na dood wordt ziel gereinigd en daarna
gereïncarneerd (caro, carnis: vlees)
• Mensen die goed geleefd hebben naar het
Elysium
Reis door onderwereld
Geestelijk leven - Stoa
• Ratio, vurige kracht, is in alles
• Ratio komt overeen met het Fatum, alles is
voorbeschikt
• Mens heeft deel aan Ratio en kan de Ratio
begrijpen
• Een Stoïcus laat zich niet te veel lijden door
emoties, zoals Dido. Dido heeft furor in zich.
• Aeneas wordt met vallen en opstaan steeds
meer een Stoïsche held
Stoa- zuilengallerij
Religie in de Aeneïs
• Traditionele goden
• Fatum = wil van
Jupiter
• Lot wil dat Rome
heerst
• Aeneas is
grondlegger van Rome
• Andere goden
moeten buigen
voor Fatum
• Aeneas is pius:
hij gehoorzaamt aan wat voor hem bepaald is door Ratio-FatumJupiter, ondanks de persoonlijke offers die hij moet brengen
Geestelijk leven
• Traditionele goden?
• Filosofie
• Godsdienst:
- Staatsgodsdienst
- Offers en rituelen
om goden te vriend
te houden
• Staatsgodsdienst bindt:
- Augustus vond
godsdienst dus belangrijk
Aeneas offert - reliëf op Ara Pacis
Dante Divina Commedia
Reis door alle regionen van Hel,
Louteringsberg en Paradijs,
vol ontmoetingen met zielen uit
het verleden.
Zij vertellen over dat verleden,
maar door hun vermogen in de
toekomst te zien, kunnen ze ook
dramatisch ontvouwen wat
Dante, zijn stad en land te
wachten staat.
Dante wordt door Vergilius
door het vagevuur en de hel
rondgeleid
Vondel - Gysbrecht
•
•
•
•
Opgevoerd ter
gelegenheid van
opening eerste stenen
Amsterdamse schouwburg
O, Kerstnacht,
schoner dan de dagen
Naar boek 2 Vergilius,
nl verwoesting van Troje
en vertrek Aeneas
De Gysbrecht gaat over de belegering van de stad door de omliggende dorpen.
Aanleiding is de vermeende betrokkenheid van Gijsbrecht bij de ontvoering en doodslag
van Floris V in 1296. De vijandelijke soldaten lijken zich aanvankelijk terug te trekken,
maar duiken als gevolg van een list van het personage 'Vosmaar, de Spie' onverwacht
weer op. Gijsbrecht wordt na hevige gevechten gedwongen met zijn vrouw Badeloch en
hun kinderen naar Pruisen te vluchten om daar een Nieuw Holland te stichten.