Perifere stamcellen verzamelen bij donoren

Kanker Instituut
Binnenkort zullen er bij u stamcellen uit uw bloed worden verzameld. Deze perifere stamcellen
worden op de afdeling Hemaferese afgenomen en op het transplantatielaboratorium bewerkt
om daarna aan uw broer of zus toegediend te worden. Het verzamelen van deze stamcellen
kan gedurende 2 achtereenvolgende dagen plaatsvinden.
Deze folder geeft informatie over de gang van zaken met betrekking tot het verzamelen van
perifere stamcellen.
De Hemaferese afdeling
De Hemaferese afdeling is onderdeel van de afdeling Hematologie van het Erasmus MC.
De medewerkers zijn aanwezig van maandag tot en met vrijdag van 8.00 - 16.30 uur.
Het telefoonnummer en e-mail adres staan achter in deze folder vermeld.
Wat zijn (perifere)stamcellen?
In het bloed bevinden zich rode bloedcellen, witte bloedcellen en bloedplaatjes. De rode
bloedcellen zijn verantwoordelijk voor het transport van zuurstof, de witte bloedcellen voor
de afweer tegen ziekteverwekkende factoren zoals bacteriën en virussen en de bloedplaatjes
vervullen een belangrijke rol bij de bloedstolling.
Al deze bloedcellen worden aangemaakt in het beenmerg en zij komen voort uit een
"moedercel", de stamcel. Deze stamcellen komen normaal nauwelijks in het bloed voor. We
kunnen, door toediening van groeifactoren, de uitrijping van stamcellen tot bepaalde bloedcellen bevorderen. Bovendien worden onder invloed van die groeifactoren de stamcellen, die
zich normaal in het beenmerg bevinden, uit het beenmerg in de bloedsomloop gedreven. De
stamcellen die in het bloed voorkomen worden ook wel perifere stamcellen genoemd. Wan-
Het verzamelen van perifere stamcellen
bij donoren
neer deze stamcellen aan uw broer of zus worden gegeven, zijn ze in staat om weer uit te
groeien tot gezonde beenmergcellen.
Waarom perifere stamcellen verzamelen?
Bij uw broer of zus is er sprake van een ziekte waar een behandeling met meer of minder
intensieve chemotherapie vaak in combinatie met bestraling noodzakelijk is. Hierdoor zullen zijn of haar eigen beenmergstamcellen volledig of voor een groot deel worden vernietigd.
Hiermee wordt ook de eigen bloedaanmaak verstoord. Met behulp van gezonde stamcellen
van een donor kunnen er weer voldoende nieuwe bloedcellen worden aangemaakt. Dit heet
een Perifere Bloed Stamcel Transplantatie. Meer informatie kunt u lezen in de folder
"Stamceldonor voor allogene beenmergtransplantatie (BMT) of allogene perifere bloed stamceltransplantatie (PBSCT) bij HLA-identieke familiedonor". Daarnaast zijn de cellen van de
donor in staat de eigen "verkeerde cellen" van de patiënt die na de behandeling nog zijn
achtergebleven te doden.
Voorbereiding op het verzamelen van de stamcellen
Door toediening van een zogenaamde groeifactor Filgrastim kan de aanmaak van stamcellen
tijdelijk worden gestimuleerd. Daarnaast komen de stamcellen ook tijdelijk vanuit het beenmerg in de bloedbaan. Op deze manier wordt het mogelijk de stamcellen uit het bloed af te
nemen.
Deze groeifactor wordt gedurende maximaal 6 dagen tweemaal per dag met behulp van een
injectie onder de huid gespoten. Dit kunt u zelf doen of iemand uit uw naaste omgeving. Ook
is het mogelijk hiervoor een wijkverpleegkundige of huisarts in te schakelen. De verpleegkundige zal met u bespreken wat in uw situatie de beste keuze is. U begint vijf dagen voor de
transplantatiedatum met de Filgrastim injecties. De Filgrastim moet altijd in de koelkast
bewaard worden.
Wanneer u bezig bent met de voorbereiding voor de stamcelafname zal met u een afspraak
gemaakt worden om op de 4e dag van de Filgrastim toediening op de Hemaferese afdeling
langs te komen en bloed te laten prikken.
De stamcellen worden uit het bloed verzameld op de dag vóór transplantatie, en als het
nodig is op de transplantatiedag. Het “oogsten” van stamcellen uit het bloed wordt stamcelaferese genoemd. De stamcelaferese wordt uitgevoerd met behulp van de aferese machine.
2
Het verzamelen van de stamcellen
Op de dag van de stamcelaferese wordt u om ongeveer 8.30 uur op de Hemaferese afdeling
verwacht.
De stamcelaferese verloopt in een aantal stappen:
-
In de ene arm wordt een ader aangeprikt in de elleboogsplooi.
-
Op deze naald wordt een slang bevestigd voor bloedafname.
-
In de andere arm wordt een infuusnaald geprikt.
-
Op deze naald wordt een slang bevestigd voor de bloedteruggave.
-
Het bloed gaat (met toevoeging van een antistollingsmiddel) via een slangensysteem
-
In de machine wordt het bloed gescheiden door middel van centrifugatie.
-
Op deze manier wordt het bloed bewerkt en een hoeveelheid stamcellen afgenomen.
-
De stamcellen worden opgevangen in een zakje met uw persoonlijke gegevens en de
-
De rest van het bloed wordt via het infuus teruggegeven.
naar de machine.
gegevens van uw broer of zus erop.
In het laboratorium worden de stamcellen geïsoleerd uit de oogst van de stamcelaferese en
verder bewerkt tot het transplantaat. Dit transplantaat wordt aan uw broer of zus toegediend. Op de transplantatiedag zelf wordt het tijdstip van toediening bekend en wordt dit
aan uw broer/zus meegedeeld.
Een stamcelaferese duurt ongeveer 5 uur. Dit is afhankelijk van de snelheid van de afname.
De procedure kan 2 dagen achter elkaar worden uitgevoerd, tenzij er op de eerste dag voldoende stamcellen zijn verzameld. Gedurende de dagen van de stamcelaferese blijft u doorgaan met de Filgrastim injecties, totdat u van de verpleegkundige te horen krijgt dat u ermee
kunt stoppen.
Na de stamcelaferese is het beter niet zelf auto te rijden, omdat u zich moe kunt voelen. Wel
zult u in staat zijn uw dagelijkse activiteiten uit te voeren.
Soms lukt het niet om voldoende bloed uit een ader af te nemen. Om de procedure dan toch
door te laten gaan, kan besloten worden tot het plaatsen van een speciale katheter in een
groot bloedvat in de lies (centraal veneuze katheter). Mocht het nodig zijn om een katheter
in de lies te plaatsen, dan zult u voor de stamcelaferese één of meerdere dagen moeten worden opgenomen.
3
Complicaties
Meestal worden de Filgrastim injecties goed verdragen. Bijwerkingen in de vorm van hoofd6 maal daags 500 mg Paracetamol innemen. Complicaties komen bij stamcelaferese slechts in
hoge uitzondering voor en zijn over het algemeen niet ernstig.
Tijdens de stamcelaferese wordt een antistollingsmiddel gebruikt, om te voorkomen dat het
bloed gaat stollen als het zich buiten het lichaam bevindt. Dit is een onschuldige stof die door
het lichaam snel wordt afgebroken. Een enkele keer kan het voorkomen dat klachten als tintelingen rond de mond en/of in de vingers ervaren worden. Met behulp van medicijnen kunnen
deze reacties worden tegengegaan.
Nacontrole
Uw huisarts wordt geïnformeerd over het geven van stamcellen voor uw broer of zus en het
gebruik van Filgrastim injecties. Zes weken na de stamcelafname wordt er een controleafspraak gemaakt bij de polikliniek.
Informatie
Aan de inhoud van deze folder kunnen geen rechten worden ontleend
pijn, spierpijn, pijn in de botten of een grieperig gevoel kunnen voorkomen. Hiervoor mag u tot
Mocht u nog vragen hebben, dan kunt u die stellen aan uw behandelend arts of aan de
medewerkers van de Hemaferese afdeling.
De medewerkers van de Hemaferese zijn als volgt bereikbaar:
(010) 704 0 704 en zoemer 33740
(010) 703 49 12
Afdeling 5 Midden kamer H-541
[email protected]
Voor meer informatie over de afdeling Hemaferese kunt u terecht op onze website:
www.erasmusmc.nl/hematologie. U kiest op deze website voor Patiënteninformatie en ver-
6085651
volgens voor Informatiefolders. Kies hierna de folder die u nodig heeft.
© Erasmus MC - Patiëntencommunicatie - 00/00
Erasmus MC
www.erasmusmc.nl/kankerinstituut