De aanvaller ontwapend
advertisement
B Een ernstig risico bij stamcel­transplantatie is de ­omgekeerde ­afstoting: afweercellen van de ­donor vallen gezonde weefsels van de ­patiënt aan. ­Mesenchymale stamcellen kunnen hen ontwapenen. De aanvaller ontwapend Mesenchymale stamcellen nuttig bij stamceltransplantatie A cute myeloïde leukemie is een levensbedreigende bloedcelziekte. Bij hoog-risico­ gevallen is de standaardbehandeling stamceltransplantatie: de kwaadaardige cellen worden vervangen door cellen van een donor – een donor van wie het weefseltype goed lijkt op dat van de patiënt. Als hun weefseltype te sterk afwijkt, zullen de afweercellen van de donor niet alleen de nog resterende kwaadaardige cellen, maar ook gezonde weefsels van de patiënt – hun nieuwe gastheer – als vreemd herkennen en aanvallen. Dat staat bekend als omgekeerde afstoting of de graft-versus-hostziekte. Zoektocht naar donor Het weefseltype is erfelijk: de helft wordt van de vader geërfd, de helft van de moeder. Daarom wordt een mogelijke stamceldonor altijd eerst gezocht bij broers en zussen, die elk 25 procent kans hebben op een identiek weefseltype. In ongeveer 60 procent van de gevallen moet een andere oplossing worden gezocht: stamcellen van een onverwante donor – met een sterk gelijkend weefseltype – genieten dan de voorkeur. Wordt die ook niet gevonden, dan is de volgende optie stamcellen uit navelstrengbloed. Een internationale databank – Bone Marrow Donors Worldwide (BMDW) – bevat het weefseltype van iedereen die geregistreerd is als stamceldonor. Hij bevat ook gegevens over stamcellen in navelstrengbloedbanken. ‘Een jonge vrouw met acute myeloïde leukemie onderging recent in het UZ Gent een ­geslaagde stamceltransplantatie’, zegt prof. dr. Lucien Noens (dienst Hematologie). ‘Een donor vinden was bij haar niet gemakkelijk: de geschikte donor die we na lang zoeken hadden gevonden haakte af, en de geselecteerde navelstrengbloedzakjes bleken om technische redenen onbeschikbaar. Via de BMDW-databank hebben we dan twee andere bloedzakjes gevonden, in St. Louis en in Minneapolis – we hadden er twee nodig omdat één zakje te weinig stamcellen bevat voor een volwassen persoon.’ De innesteling van de stamcellen verliep snel, zoals bleek uit het vlotte herstel van de bloedwaarden. BELEID 25 Prof. dr. Tessa Kerre en prof. dr. Lucien Noens. ‘Bij stamcellen uit navelstrengbloed hoeft het weefseltype niet helemaal te matchen met dat van de patiënt’, zegt prof. dr. Noens. ‘Deze jonge cellen zijn minder gevoelig voor verschillen in weefsel­type. Bovendien hebben we ter ondersteuning stamcellen van een derde persoon getransplanteerd – vanuit de universiteit Luik, volgens een protocol dat loopt binnen de Belgische stamcelcentra hebben opgespoord.’ Afweer onderdrukt De stamcellen van de derde donor waren mesenchymale stamcellen. Dat zijn cellen die in het labo worden gekweekt, meestal vanuit het beenmerg. Die cellen hebben veel potentie: onder de juiste condities kunnen ze uitgroeien tot spierweefsel, levercellen, kraakbeen enzovoort. Hun toepassingen in de regeneratieve geneeskunde zijn legio. Mesenchymale stamcellen ­hebben nog een andere kwaliteit: ze onderdrukken de immuniteit van zowel donor als patiënt. Daardoor maken ze het de getransplanteerde bloedstamcellen gemakkelijker om zich in te nestelen en remmen ze ook de gevreesde graft-versushost af’, zegt prof. dr. Tessa Kerre. ‘Een patiënt die een stamceltransplantatie ondergaat, heeft zware chemotherapie en bestraling achter de rug. Ook het immuunsysteem is uitgeschakeld. Met de getransplanteerde bloedstamcellen komen ook rijpe afweercellen van de donor in de patiënt terecht. Wat die in het lichaam van de patiënt als vreemd zullen herkennen, weet je nooit vooraf: hopelijk de resterende kankercellen, en bacteriën en virussen – maar als je pech hebt, vallen ze weefsels van de patiënt aan, vooral op de huid, in de lever en in de darmen. Dat kan tot zeer ernstige complicaties leiden. Afweeronderdrukkende medicijnen helpen niet altijd. We vestigen onze hoop dus op de mesen­chymale stamcellen.’ Bij de jonge patiënte met acute myeloïde leukemie werden dus tegelijk stamcellen uit navelstrengbloed én mesenchymale stamcellen getransplanteerd. De innesteling van de stamcellen ­verliep snel, zoals bleek uit het vlotte herstel van de bloed­ waarden. Tot nog toe kunnen we dus spreken van een groot succes. Dienst Hematologie – prof. dr. ­Lucien Noens en prof. dr. Tessa Kerre Cluster voor c ­ eltherapieën en ­immuundeficiënties bij ­volwassenen UZ Gent De Pintelaan 185, 9000 Gent Secretariaat tel. 09 332 21 25
