Grensoverschrijdend kuddebeheer in rivierpark Maasvallei

23/11/2011
Grensoverschrijdend
kuddebeheer
in rivierpark Maasvallei
Hettie Meertens ARK
Frans Verstraeten LILA vzw
Grensoverschrijdend
kuddebeheer
in rivierpark Maasvallei
in de praktijk
ja maar….
1
23/11/2011
Items
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Natuurbeheer
Kuddebeheer
Terreininrichting / onderhoud
Regelgeving
Grensbeweiding
Dierenwelzijn / ethiek
Opbrengsten
2
23/11/2011
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Natuurbeheer
Kuddebeheer
Terreininrichting / onderhoud
Regelgeving
Grensbeweiding
Dierenwelzijn / ethiek
Opbrengsten
Natuurbeheer
- rol van grote grazers
- veredelde grasmachines ?
of hebben ze meer waarde ?
3
23/11/2011
Completeprocessen
natuur
Natuurlijke
Pioniervegetatie
↓
Bloemrijk grasland en ruigte
↓
Struweel
↓
Oerwoud
Complete spectrum successiestadia → biodiversiteit
Grazen → ruimte voor kruiden
4
23/11/2011
Winterbegrazing → ruigtes opruimen
Snoeien → openheid
5
23/11/2011
Schillen → dunning
Bodem openmaken → pioniermilieu
6
23/11/2011
Mest productie → voedsel plant en dier
Zaad verspreiden
7
23/11/2011
toppunt van integratie …
Geharde rassen
8
23/11/2011
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Natuurbeheer
Kuddebeheer
Terreininrichting / onderhoud
Regelgeving
Grensbeweiding
Dierenwelzijn / ethiek
Opbrengsten
Kuddebeheer
Optimaal functioneren grazers
vraagt om goed kuddebeheer
Kennis en praktijkervaring nodig
- natuurlijke kuddestructuur
- toezicht op kudde
- zorgplicht / ‘verzorging’
9
23/11/2011
Gezamenlijk kuddebeer
Groeiproces
- aaneensluiting natuurgebieden
duurt enkele decennia
→ tijd om te groeien naar
gezamenlijk,
grensoverschrijdend
kuddebeheer
met hechte samenwerking
Kuddestructuur
Natuur langs deKonikpaarden
Grensmaas
10
23/11/2011
Kuddestructuur
Koniks
- ♂ :♀ = 1:1 +/- Haremgroep ♂ : ♀
adulten
= 1 : 2 +/-
♂ : ♀ = 1 : 8 +/-
- Hengstengroep 100% ♂
- Pubergroepen ♂ : ♀ = ?
Voordeel grote natuurlijke kuddes
Afsplitsing sociale groepen
→ Spreiding begrazing / zaadverspreiding
Sterkste hengst verovert harem
→ Beste DNA wordt doorgegeven
Uitstoten pubers
→ Inteelt mijdend gedrag
Hechte sociale groepen
→ Sterke slimme groep, minder zorg
→ Publieksvriendelijk gedrag
,
11
23/11/2011
Hengstengevecht
Beheer natuurlijke kudde
Inspelen op groepsdynamica
Uitgestoten dieren verwijderen
→ Uitbraken voorkomen
Uitdunnen volgens natuurlijke principes
→ Ontwrichting sociale groep vermijden
12
23/11/2011
evt. nadeel natuurlijke konik kudde
Elk jaar nakomelingen
Overschot aan dieren
Nieuwe bestemming soms moeilijk
- ander natuurgebied
- buitenland
- slacht
- dierentuin(voer)
- > liever niet in particulier circuit
Kuddestructuur Galloway runderen
13
23/11/2011
Kuddesamenstelling
Gallloways
- ♂ :♀ = 1:1 +/- Koeiengroep ♂ : ♀
adulten
= 1 : 2 +/100% ♀
- Stierengroep 100 % ♂
Voordeel grote natuurlijke kudde
Afsplitsing groepen
Spreiding begrazing over terrein
Sterkste mannetjes dekken het meest
Beste DNA wordt doorgegeven
Natuurlijk, sociaal gedrag
Slimme, sterke groep met zelfvertrouwen
Moeders beschermen kalf tegen vroege dekking
Stieren zijn niet opgefokt
Publieksvriendelijk gedrag
14
23/11/2011
Toezicht, zorgplicht en verzorging
Zelfredzame kuddes
hoe ga je om met:
- Toezicht
- Ziekte
- Hoefproblemen
- Geboorte problemen
- Winter / Voedselschaarste
- Hoogwater
15
23/11/2011
Toezicht
- Toezicht 1x per week, tenzij…
- Opleiden lokale toezichthouder / vrijwilliger
- Publiek kijkt mee; bebording met tel.nr !
- Weekendrooster
Ziektes
- Zorgen voor genetisch sterke kudde
- beheerder haalt zwakke dieren eruit (wolf)
- Zorgen voor sociaal sterke kudde
- goede terrein kennis / plantenkennis
- dieren voelen zich veiliger en beter
- Zorgen voor de juiste dierenarts
- geef zelfmedicatie (planten) een kans
- geef immuunsysteem een kans
- beperk medicijngebruik sterk (gif)
16
23/11/2011
Ziektes
- Zorgen voor genetisch sterke kudde
- beheerder haalt zwakke dieren eruit (wolf)
- Zorgen voor sociaal sterke kudde
- goede terrein kennis / plantenkennis
- dieren voelen zich veiliger en beter
- Zorgen voor de juiste dierenarts
- geef zelfmedicatie (planten) een kans
- geef immuunsysteem een kans
- beperk medicijngebruik sterk (gif)
Dood
- Zorgen voor genetisch sterke kudde
- beheerder haalt zwakke dieren eruit (wolf)
- Zorgen voor sociaal sterke kudde
- goede terrein kennis / plantenkennis
- dieren voelen zich veiliger en beter
- Zorgen voor de juiste dierenarts
- geef zelfmedicatie (planten) een kans
- geef immuunsysteem een kans
- beperk medicijngebruik sterk (gif)
17
23/11/2011
Hoefproblemen
- Stenige, harde ondergrond (grindstrand)
- Natuurlijke selectie een handje helpen:
Verwijder problematisch individu of familielijn
- Bekappen is meer uitzondering dan regel
Geboorte problemen
Koniks
- (vrijwel) nooit problemen
Galloways
- in beginfase (1990-2000) af en toe problemen
- verbetering door problematische moederlijnen
eruit te selecteren
18
23/11/2011
Geboorte problemen
Koniks
- (vrijwel) nooit problemen
Galloways
- in beginfase (1990-2000) af en toe problemen
- verbetering door problematische moederlijnen
eruit te selecteren
Winter / voedselschaarste
Niet bijvoeren
Zorg voor juiste begrazingsdichtheid 1 gve / 3 ha +/Vetvoorraad mag interen
Dwing dieren voedsel te zoeken
Laat ze hun metabolisme aanpassen
Natuurlijke selectie
19
23/11/2011
Nadelen bijvoeren
- Negatieve invloed op gedrag
- opdringerigheid
- luiheid
- Negatieve invloed op terrein
- rommelig
- input nutrienten
Hoogwater
Droge voeten
- terreininrichting belangrijk
- wees op de hoogte van waterstanden,
prognoses, instroompatronen
- dieren tijdig opdrijven (ervaring)
- ervaren dieren
- evacuatiegebied achter de hand
Voedsel
- tijdelijk minder voedsel
- terughoudendheid met bijvoeren
20
23/11/2011
Hoogwater
Hoogwater
21
23/11/2011
Hoogwater
Goede voorlichting !
Schade door dieren
Aansprakelijkheidsverzekering
Voorkomen is beter dan genezen
- goed rasteronderhoud
- goed kuddebeheer
- goede bebording
Communicatie(plan)
- bij afhandeling schade
- bij ernstige ongelukken
22
23/11/2011
Uitgebroken
stier
Ideaal terrein
Inrichting
- hoogwatervrije plekken
- tussenrasters verwijderd
- duidelijke bebording
(eenheid, zelfde icoontjes)
- goede afrasteringen, wildroosters
Toezicht en onderhoud op rasters
- permanent
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Natuurbeheer
Kuddebeheer
Terrein inrichting / onderhoud
Regelgeving
Grensbeweiding
Dierenwelzijn / ethiek
Opbrengsten
23
23/11/2011
Regelgeving
Landbouw
- Chippen
- Oormerken
- Mesthuishouding
- Bloed onderzoek
- Vaccinatie
- Voedselveiligheid
- Destructiewet
Verschillen Belgie en Nederland ?
Paarden chippen
Verplichting
- Identificatie en registratie van slachtdieren
→ Paspoort en chip vanaf …
Praktijk
- Veulen chippen bij standaard winter-vangactie
of (eerder) als dier het terrein verlaat
- DNA registratie i.p.v. chip
24
23/11/2011
Paarden chippen
Verplichting
- Identificatie en registratie van slachtdieren
→ Paspoort en chip vanaf …
Praktijk
- Veulen chippen bij standaard winter-vangactie
of (eerder) als dier het terrein verlaat
- DNA registratie i.p.v. chip
Paarden chippen
25
23/11/2011
Runderen oormerken
Verplichting
- Identificatie en registratie van slachtdieren
→ Twee oormerken binnen een paar weken
Praktijk
- Kalf oormerken bij standaard winter-vangactie
of (eerder) als dier het terrein verlaat
- 100 hectare regeling: oormerk binnen 12 mnd
- DNA-registratie oormerk na 6-12 mnd
Mesthuishouding
Verplichting
bij > 8 stuks vee
- Aanvraag TNER
= tijdelijke nutrienten emissierechten
- Mest administratie
- bij uitbreiding steeds opnieuw aanvragen
- uitzonderingen ?
26
23/11/2011
Bloed onderzoek runderen
Verplichte controle gezondheid
- standaard vanaf 2012
- IBR
- ?
- alleen bij transport:
- tbc
- uitzonderingen ?
Vaccinatie
Verplichte Vaccinatie
- standaard vanaf 2012
- Blauwtong
- IBR
- uitzonderingen ?
27
23/11/2011
Destructie
Verplichte ruiming van kadavers
- kadaver zsm uit terrein verwijderen
- grote terreinen: soms ben je te laat…
- sociale kudde tijd geven voor afscheid
Afscheid nemen
28
23/11/2011
Naar destructie
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Natuurbeheer
Kuddebeheer
Terrein inrichting / onderhoud
Regelgeving
Grensbeweiding
Dierenwelzijn / ethiek
Opbrengsten
29
23/11/2011
Grensbeweiding
Binnen 6 km van de grens
- goed te regelen
voorbeelden: koningssteen, hageven,
rodebeek, wormdal
- jaarlijks aanvragen bij gezondheidsdienst
- details nader uitzoeken / verschillen NL en B ?
aparte thema-bijeenkomst
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Natuurbeheer
Kuddebeheer
Terrein inrichting / onderhoud
Regelgeving
Grensbeweiding
Dierenwelzijn / ethiek
Opbrengsten
30
23/11/2011
Dierenwelzijn & Ethiek
Domesticatie → Dedomesticatie
- sterke rassen
- sterke sociale groepen
- geen landbouw normen opleggen
- geen huisdier normen opleggen
- deskundigheid van dierenarts & ethicus
- goede publieksvoorlichting
Toezicht blijft nodig
Domesticatie → Dedomesticatie
- sterke rassen
- sterke sociale groepen
- geen landbouw normen opleggen
- geen huisdier normen opleggen
- deskundigheid van dierenarts & ethicus
- goede publieksvoorlichting
31
23/11/2011
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Natuurbeheer
Kuddebeheer
Terrein inrichting / onderhoud
Regelgeving
Grensbeweiding
Dierenwelzijn / ethiek
Opbrengsten
Opbrengsten / inkomsten
- beheersubsidie ... euro per ha per jaar
- levende verkoop paarden en runderen *
- vleesopbrengst runderen + paarden
- zoogkoeien premies (voor- en nadelen)
32
23/11/2011
Levende verkoop
Opbrengsten / inkomsten
- beheersubsidie ... euro per ha per jaar
- levende verkoop paarden en runderen *
- vleesopbrengst runderen + paarden
- zoogkoeien premies (voor- en nadelen)
33