Goden en godinnen als stoorzender in relaties

Goden en godinnen als stoorzender in relaties
Chrisina Moormann
‘Als flirten met je collega’s je zo gelukkig maakt, als dàt het enige is waar je aan
denkt en mij niet meer ziet staan dan kap ik ermee. Ik heb er genoeg van, altijd
hetzelfde gelazer. Zorg maar dat je een goede advocaat vindt want die zul je nodig
hebben,’ krijste ze buiten zichzelf. Ze sloeg de deur met een smak achter zich
dicht en scheurde met haar auto in de derde versnelling de stad door. Bij deze
vrouw was de godin Hera rancuneus aan het werk.
Wij hebben allemaal goden en godinnen in ons. Zonder dat we het weten kunnen
enkelen zeer actief of zelfs storend zijn. Maar er zijn er ook die onderontwikkeld
in ons binnenste sluimeren. De activiteit of de onderdrukking van een bepaalde
godheid kan behoorlijke problemen en misverstanden in een relatie veroorzaken.
Mythen en zelfkennis
Vroeger had ik niet zoveel op met mythen en goden. Al dat gedoe uit de oudheid, zo
dramatisch en ingewikkeld. Niets voor mij, dacht ik.
Totdat ik het volgende stukje las:
‘Lang geleden was er een tijd dat alle mensen nog goden waren. Maar helaas waren deze
goden niet altijd even eerlijk en maakten ze misbruik van hun godheid. Brahma, de
meester van alle goden was boos en diep teleurgesteld. Hij trok zich terug in zijn
residentie hoog in de bergen. Daar hield hij lang beraad met zijn ondergoden en samen
met hen smeedde hij een vernuftig plan. Zij besloten de mensen hun goddelijke macht
te ontnemen en die te verstoppen op een plaats waar ze die nooit zouden terugvinden.
Brahma vroeg zich af: 'zal ik de godheid van de mens diep in de aarde begraven, haar
verbergen in onderaardse spelonken of grotten?' of 'zal ik de godheid in het
allerdiepste van de oceaan gooien?' Hij dacht lang na om een oplossing te vinden voor dit
probleem: 'Neen, dat alles voldoet niet. De mens zal er naar zoeken, er naar graven en
ze uiteindelijk vinden'. Brahma had een veel betere oplossing en sprak tot zijn
ondergoden: 'Ik verstop de godheid van de mens in het diepste van hemzelf, want dat is
de enige plaats waar hij nooit aan denken zal om er te zoeken'. En zo gebeurde het.
Sindsdien is de mens op zoek naar iets... Naar iets dat zich in zijn binnenste bevindt.’
(een oude Hindoe legende)
De belangstelling in mij was aangewakkerd en het boek ‘Amor en Psyche’ van de
jungiaanse analyticus Erich Neumann maakte me nieuwsgierig. Het boek ‘Oedipus’ van
Thorwald Dethlefsen gaf mij inzicht in de ‘Oedipus-mythe’ en de grote symbolische
rijkdom die in mythen te vinden is. Oedipus is niet een mens, maar dé mens. Oedipus is
de mens bij uitstek, die het op zich neemt de weg van zelfkennis te gaan. Oedipus is
onze spiegel en als wij begrijpen dat wij in hem onszelf zien kan dat ons diep raken.
Sophocles verwoordde het in ‘Oedipus te Kolonos’ als volgt: ‘Niet geboren te zijn is het
beste wat men zich kan denken. Maar eenmaal geboren, is de beste tweede keuze snel
terug te keren naar zijn oorsprong.’
Het gedonder van goden in relaties
Het valt mij regelmatig op dat veel paren die ik krijg voor relatietherapie moeite
hebben met het accepteren van tegenslag en problemen in de relatie. Men wil dat de
relatie foutloos en efficiënt verloopt. Helaas is dit verlangen niet reëel. Een relatie kun
je dan ook beter zien als een onderneming of een reis met onverwachte wendingen die
de nodige inspanning vereist. Een gezamenlijke reis waarop beide partners individueel
tot hun recht komen en waarop men elkaar de mogelijkheid biedt zich volledig te
ontplooien.
De mythe of tragedie laat ons de waarheid over het leven zien, neemt de mens bij de
hand en leidt hem dwars door alle verschrikkingen, angsten en problemen heen. Zo wordt
de mens gereinigd en gelouterd. De filosoof Nietsche zei in: ‘Die Geburt der Tragödie’
‘Wij mensen vermijden het tragische en razen de afgrond tegemoet.’ Volgens hem zou
de tragedie een heilzaam heelmiddel kunnen zijn.
Meestal leg ik mensen in de therapiekamer uit dat het hebben van problemen niet het
probleem hoeft te zijn. Problemen tegenkomen op je levenspad en in je relatie is
normaal. De kwestie is veelmeer; hoe ga je er mee om? Vaak laten problemen zien waar
het evenwicht verstoord is, wat er veranderen moet en hoe je in een relatie meer tot
recht, tot jezelf en tot elkaar kunt komen.
Soms komen paren na een aantal sessies wat bedremmeld de therapiekamer binnen en
zeggen: ‘Het is weer helemaal mis, we hebben een verschrikkelijke scène gehad.’ ‘Ooh,
da’s mooi, weer een nieuwe kans,’ zeg ik en stroop mijn mouwen op. Ik vergelijk
uitbarstingen en scènes in een relatie wel eens met vuurwerk. Er is een enorme knal
maar daarna zie je de mooiste kleuren. Na de uitbarsting moet je kijken waardoor ze
ontstaan is en je afvragen wat er veranderen moet. Daarna wordt je beloond met de
kleurenpracht van het vuurwerk.
De jonge vrouw uit bovenstaand stukje vlucht woedend weg en lijkt te willen scheiden.
Door te scheiden loopt ze de mogelijkheid tot persoonlijke groei mis. Op dat moment is
er voor het paar gewoon werk aan de winkel. Relatietherapie kan verheldering en
uitkomst bieden.
De uitdaging in relaties
In een goede relatie kom je als individu naast elkaar tot bloei. De tegenstellingen en
problemen die je in je relatie tegenkomt bieden vaak de mogelijkheid om aan elkaar te
groeien. De man wordt uitgedaagd om zich te ontwikkelen in verschillende vrouwelijke
eigenschappen zoals omgaan met gevoel, intuïtie, sociale contacten en zorgzaamheid. Een
vrouw kan leren van haar man en zich ontwikkelen aan zijn daadkracht, zijn
denkvermogen, analytische blik en pragmatisme. In een bepaalde kritieke situatie
bijvoorbeeld zou een vrouw misschien haar gevoel wat mogen beteugelen door haar ratio
in te schakelen. De man zou zich mogen realiseren dat hij een bepaalde situatie met
meer gevoel zou kunnen bejegenen. De vier psychische basisfuncties: waarnemen,
denken, voelen en intuïtie vragen van beide partners om gezond samenspel.
De problemen in een relatie laten vaak zien dat een zeker evenwicht verstoord is, dat er
te weinig tijd, aandacht, gesprekken en intimiteit is.
Zo kun je je afvragen of goden dus een stoorzender in relaties zijn of juist de uitdaging
vormen. Wat mij betreft is het gedonder van goden niet meer dan een teken dat de
relatie nodig aan verandering en vernieuwing toe is.
De hulp van goden in de therapiekamer
Eerlijkheidshalve moet ik zeggen dat ik tijdens relatie therapieën niet werk met mythen
en goden. De mensen hebben hun handen al vol aan zichzelf en aan elkaar. Wel herken ik
de archetypische werking van sommige goden en die eigenschap kan dan uitgewerkt of
aangepakt worden. Bij Jan en Sophie liep het anders. Ze zagen in mijn boekenkast de
boeken van Jean S. Bolen, ‘Goden in elke man’ en ‘ Godinnen in elke vrouw’ staan en
vroegen wat ik ervan vond. Ze raakten geboeid en wilden de boeken in hun vakantie
bestuderen.
Jean S. Bolen is een Amerikaans psychiater in de traditie van C.G.Jung. Ze werkt als
hoogleraar klinische psychologie aan de universiteit van Californië. In haar boeken maakt
Bolen duidelijk dat goden en godinnen personificaties van bepaalde archetypische
krachten in een mens zijn. Ze omschrijft helder wat de sterke en zwakke kanten van
een godheid zijn en ook wat voor psychische problemen hij kan veroorzaken. Daarnaast
reikt ze mogelijkheden aan om de zwakke kanten met behulp van een andere godin of
god te transformeren. Uiteindelijk is het de bedoeling dat alle verschillende aspecten
van de goden in de mens werkzaam mogen zijn, dat maakt hem veelzijdig en boeiend.
Jan en Sophie verkeerden in een heftige relatiecrisis. Ze waren net iets boven de
veertig, aan het begin van de tweede levenshelft. In deze overgangsperiode komen veel
problemen voor bij zowel individuen als paren. De problemen nodigen uit om te
veranderen, meer te verinnerlijken en meer authentiek te worden.
Sophie had het initiatief genomen om met behulp van relatietherapie aan de relatie te
werken. Ze hadden drie jonge kinderen en zij vond dat ze het verplicht waren naar de
kinderen toe om samen te knokken. Jan zag het allemaal niet meer zitten, hij was
verliefd op een vrouwelijke zakenrelatie en was zelfs al een paar keer bij haar blijven
slapen. Deze verliefdheid was niet de eerste maar wel de heftigste en in gedachte was
hij dag en nacht bij haar. Verliefd worden op een ander komt in deze levensfase veel
voor en helaas loopt dat vaak op een scheiding uit. Toch is een scheiding meestal niet
nodig mits men maar bereid is om te kijken naar het verstoorde evenwicht in de relatie.
De liefdesaffaires van Zeus
Jan was geen prater maar wel een harde werker. Zestig uur in de week was normaal en
dan maakte hij nog voor de zaak de nodige reizen naar het buitenland. Hij vond het al
jaren niet meer leuk thuis. Sophie was altijd aan het klagen en jaloers op zijn werk en
alle vrouwen die hij ontmoette. Het enige wat hem nog naar huis voerde waren de
kinderen. Ze omhelsden hem wanneer hij thuiskwam, ze hielden van hem, hadden hem
nodig, anders was hij allang weggeweest. Maar deze liefde nu was wel heel bijzonder, ze
leken wel tweelingzielen, misschien was dit wel de echte Grote liefde?
Toch heb ik Jan uit zijn droom wakker geschud en uitgelegd dat de verliefdheid veel
meer een uitnodiging is om innerlijke arbeid te verrichten. Ten eerste moest het deel
‘projectie’ uitgewerkt worden en ik vroeg aan Jan: ‘Jan, wat was het in die vrouw waar je
zo verliefd op geworden bent?’ Hij dacht na en ik zag hem glunderen. ‘Ze is origineel, zo
helemaal zichzelf, vrij, en doet alleen die dingen die ze vol overtuiging doen wil.’ ‘Juist
Jan, dit zijn mooie eigenschappen en het zijn de eigenschappen die jij in jezelf zou
mogen ontwikkelen.’ Dit was nieuw voor hem. Uiteindelijk bleek dat Jan best heel
anders zou willen leven maar het kwam er nooit van om het roer eens om te gooien. Nu
werd hij genoodzaakt door de situatie.
Jan en Sophie hebben een paar maanden hard gewerkt aan zichzelf en aan de relatie. Nu
was het tijd voor een vakantie zonder kinderen. Bij terugkomst had Jan het boek ‘Goden
in elke man’ gelezen en Sophie ‘Godinnen in elke vrouw’. Ik vroeg Jan in welke godheid hij
zich het meest herkende. Hij zei: ‘Ik herkende mezelf in Zeus die verschillende
echtgenotes gehad had en daarnaast nog de nodige liefdesaffaires.’ Zeus mocht in Jan
tot rust komen en de verliefdheid op zijn tweelingziel mocht hij loslaten. Jan
realiseerde zich dat het van Sophie teveel gevraagd was om nog contact te onderhouden
met zijn vriendin. Hij zou de relatie verbreken maar het voelde wel als een groot verlies.
De tweede levenshelft kenmerkt zich door verliezen die men lijdt. Daar horen gevoelens
van verdriet, gemis en pijn bij die doorleefd mogen worden.
Tevens kwam Jan tot het besef dat hij veel te eenzijdig geleefd heeft en Sophie
daarbij veel te kort gedaan heeft.
De jaloerse rancuneuze Hera
Sophie herkende zichzelf in de godin Hera. Hera heeft het vermogen om een
levenslange verbintenis aan te gaan en is zeer trouw. Voor een Hera-vrouw is de relatie
met haar man en de kinderen het belangrijkste dat er is. Zij groeit met haar man mee in
zijn carrière, vindt het ook geen probleem om vaak te verhuizen. Of een Hera-vrouw
gelukkig is, wordt bepaald door de mate van waardering die haar man voor haar heeft als
echtgenote. Een huwelijk zal voor een Hera-vrouw onbevredigend zijn als ze merkt dat
de relatie in het leven van haar man een ondergeschikte rol speelt, zij kan zich dan zeer
gekwetst voelen door zijn gebrek aan betrokkenheid. Als een Hera-vrouw vermoedt dat
haar man een verhouding heeft met een andere vrouw, kan ze overdreven wraakzuchtig
en jaloers reageren. Daardoor loopt ze het risico dat ze grote schade aanricht in de
relatie die voor haar juist het belangrijkste is.
Sophie herkende zichzelf in al deze Hera-aspecten. Ze besefte, dat vooral de kinderen
het slachtoffer van haar jaloezie en woede aanvallen waren geworden. Om te kunnen
groeien moest ze zich tegen Hera verzetten en haar best doen om geleidelijk aan
opnieuw haar vertrouwen aan Jan te geven. Daarnaast was het nodig dat ze meer
zelfvertrouwen kreeg. Ze kon de steun gebruiken van de god Hephaistos, die innerlijke
kracht symboliseert.
Een jaar later waren Jan en Sophie een heel ander stel geworden. Jan was beduidend
minder gaan werken en nam een dag in de week de zorg voor de kinderen op zich. Sophie
was begonnen met een studie kunstgeschiedenis en bezocht zelfs af en toe met een
vriendin een museum. Ze voelde zich veel sterker en haalde voldoening uit haar studie.
Samen hadden ze het ook veel fijner, maakten beduidend meer tijd voor elkaar vrij,
gingen eens naar een film of concert en elk half jaar wilden ze toch wel een lang
weekend met elkaar op stap. De relatie van Jan en Sophie was weer zinvol geworden en
ze hadden er zelf ook weer zin in.
Afbeeldingen: www.flickr.com