Verslag regio Zeeland - Landelijk Platform GGz

Verslag bijeenkomst Toekomst beschermd wonen en opvang in de regio Zeeland
dd. 8 maart 2016
Eind november 2015 presenteerde de Commissie Dannenberg in opdracht van de Vereniging van
Nederlandse Gemeenten het rapport Van beschermd wonen naar beschermd thuis, over de toekomst
van het beschermd wonen. De kernvraag van dit rapport is: “Hoe creëren we een plek voor mensen
met ernstige psychische aandoeningen in de samenleving?”. Vrijwel alle centrumgemeenten maken
nu plannen over de toekomst van het beschermd wonen en maatschappelijke opvang.
Om te zorgen dat de regionale cliënten- en familieorganisaties samen met de Wmo-raden een
actieve rol in deze discussie kunnen innemen organiseerde het LPGGz vanuit het programma Regie in
de regio samen met Erik Dannenberg, Gert de Haan (beide uit de commissie Dannenberg), Per Saldo
en Aandacht voor Iedereen een tour door Nederland. De bijeenkomsten waren expliciet bedoeld
voor cliënten- en familieraden uit de ggz en maatschappelijke opvang, Wmo-raden en cliënten- en
familieorganisaties uit de verschillende (centrum) gemeenten. Daarnaast nodigden we betrokken
ambtenaren en politici als toehoorder uit. In dit document doen we kort verslag van de belangrijkste
uitkomsten van de bijeenkomst in Middelburg voor de regio Zeeland.
Er waren 53 deelnemers, waarvan ruim 70% afkomstig uit een cliëntenraad, familieraad- of
vertegenwoordiging, Wmo-raad en regionale cliëntenorganisatie.
De bijeenkomst
De bijeenkomst werd geleid door Petra van Buren, lid ‘Taskforce GGz, van zorg naar zelfregie’, en
startte met een inleiding van Erik Dannenberg over de transformatie in de zorg. Hij zette uiteen
waarom het veranderingsproces in de zorg noodzakelijk is, naar welk perspectief toegewerkt wordt
en wat de kansen en mogelijkheden hiervoor zijn.
Vervolgens verzorgde Gert de Haan (lid van de commissie Dannenberg, tevens werkzaam bij de
Coöperatieve Herstelgroep Nederland) een inleiding vanuit cliëntenperspectief, waarin hij
deelnemers meenam in het veranderingsperspectief en hen actief uitnodigde hierin een eigen
actieve rol in te nemen. Bijvoorbeeld door kansen te benutten om zelf invulling te geven aan het
veranderingsproces.
Daarna spraken Irene van de Giessen en André Hoek (ervaringsdeskundigen HerstelTalent) over de
kansen en zorgen die zij vanuit cliëntenperspectief voor de toekomst van het beschermd wonen en
opvang zien en waar wat hen betreft de prioriteit moet liggen. Hun hoofdboodschap was: het advies
van de commissie Dannenberg is een kans om uitsluiting tegen te gaan. Maar het vraagt wel wat. Het
begint met luisteren naar wat mensen met psychische kwetsbaarheid zelf willen en ervaren, en met
hen samen te werken aan hun wens/behoefte/vraag om mens te mogen zijn en daadwerkelijk deel
te nemen aan de samenleving. Het vraagt ook om voldoende beschikbare betaalbare woningen. En
om zorg en ondersteuning die zich aanpast aan de fasen waarin de hulpgebruiker zich bevindt.
1
De presentaties van de sprekers kunt u vinden via bijgevoegde link:
http://www.platformggz.nl/lpggz/regie_in_de_regio/toekomst_beschermd_wonen.
In het tweede deel van de bijeenkomst gingen de deelnemers uiteen in workshops van maximaal 12
personen. In deze workshops werkte men vanuit de klaag- en jubelmuur uit wat de belangrijkste
kansen en zorgen zijn bij ‘de toekomst van beschermd wonen en maatschappelijke opvang.’ Op
gebied van wonen; begeleiding; herstel, participatie en zingeving; PGB; stigma, meedoen en
eenzaamheid; dagbesteding en werk; en financiën. Elk thema eindigde met een aantal speerpunten
voor de regionale agenda voor de komende drie jaar. Deze staan hieronder per thema weergegeven:
Innovatie in Wonen
 Zorg dat goede, betaalbare woningen beschikbaar zijn. Let daarbij op diversiteit in
huisvestingsmogelijkheden.
 Er zijn meer individuele woningen en appartementen nodig in Zeeland voor mensen met een
psychische kwetsbaarheid.
 In Zeeland zijn er gaten in het zorgaanbod, bijvoorbeeld na een opname is er geen goed
aanbod. Daardoor dreigt terugval. Dit komt ook door naast elkaar werkende instanties.
Cliëntenorganisaties kunnen aandringen op betere samenwerking.
Flexibiliteit in begeleiding
 In Zeeland zijn er gaten in het zorgaanbod, bijvoorbeeld na een opname is er geen goed
aanbod. Daardoor dreigt terugval. Dit komt ook door naast elkaar werkende instanties.
Cliëntenorganisaties kunnen aandringen op betere samenwerking.
 Er is te weinig GGz begeleiding. Mensen dreigen tussen wal en schip in te vallen.
 Bij de welzijnsorganisatie is te weinig kennis over de GGz en veel bureaucratie. Dat moet
veranderen voordat mensen met psychische kwetsbaarheid kunnen gaan wonen in de wijk.
Herstel, participatie en zingeving
 Een betere verbinding tussen de leefwereld en de systeemwereld is dringend gewenst.
Hierbij is het van belang om mensen met een psychische kwetsbaarheid een rol te geven.
Praat met elkaar, overleg en leer elkaar kennen.
 Eén gemeente Zeeland. Nu zijn er 13 verschillende gemeentes, wat zorgt voor veel
versnippering. Er zijn verschillen tussen de bestaande gemeentes. Verschillen op het niveau
van uitvoering en interpretatie van regels met betrekking tot bijvoorbeeld de WMO. Hierbij
werd door een meneer van het College voor Zorg en Welzijn wel aangeven dat er al met de
verschillende gemeentes wordt gepraat bijvoorbeeld over een gezamenlijk standpunt m.b.t.
de WMO en PGB. Een ander punt wat dit onderwerp betreft is dat er aan de achterkant van
de lokale toegang tot zorg (bv. Porthos) al wel overlegd wordt.
2
 Zet bejegening in de zorg de komende jaren structureel op de agenda en durf elkaar aan te
spreken. Laat mensen meedenken en meepraten over bejegening en de uitvoering van het
beleid.
 Zorg dat mensen met een psychische kwetsbaarheid en hun familie op de hoogte zijn van het
alternatieve aanbod en innovaties in zorg die er in Zeeland zijn. Op die manier wordt de kans
groter dat mensen optimaal van het zorgaanbod gebruik kunnen maken.
 Faciliteer de mogelijkheid tot ontmoeting tussen mensen mét en zonder psychische of
lichamelijke kwetsbaarheid. Dit om stigma te voorkomen en te verminderen en op den duur
te laten verdwijnen. Dat heeft als positief gevolg dat mensen met een kwetsbaarheid beter
kunnen participeren in de maatschappij en bijvoorbeeld bestaande verenigingen.
 De grens tussen de formele en informele zorg moet duidelijker. Nu krijgen vrijwilligers soms
taken waarbij eigenlijk expertise nodig is van een professional. Dit kan tot onverantwoorde
situaties leiden. Daarom is het gewenst dat er meer duidelijk wordt over taken voor
bijvoorbeeld een vrijwilliger.
Persoons Gebonden Budget
 Mensen weten de weg naar het PGB slecht te vinden. Gemeenten zijn niet goed bekend met
het PGB. Dat betekent ook dat ze beter geïnformeerd moeten worden over de voordelen van
het PBG. Bijvoorbeeld dat het goedkoop is, dat er zorgondersteuners zijn die het vertrouwen
van mensen hebben (dus minder problemen) en dat het uitgaat van de eigen regie.
 De regelingen voor PGB zijn te ingewikkeld en de rompslomp rond PGB is groot. De opdracht
aan de gemeente is de PGB regeling te vereenvoudigen, verantwoording te vergemakkelijken
en de bureaucratie te verminderen.
 Met PGB kunnen mensen heel goed zorg op maat regelen, gericht op de eigen
kwetsbaarheid. Door gemeentelijke beleidsvrijheid is het PGB niet in alle gemeenten
mogelijk. Dit geeft onduidelijkheid voor gebruikers en maakt dat zij afhankelijk zijn van waar
ze wonen of zij kunnen kiezen voor het PGB.
Stigma, dagbesteding en werk
 Er is weinig tot geen samenwerking tussen de verschillende partijen waar cliënten mee te
maken hebben. Organiseer een gezamenlijk overleg tussen mensen met een psychische
kwetsbaarheid, gemeenten, zorgaanbieders en mogelijke andere belanghebbenden. Doel
van het overleg is het verbeteren van het aanbod.
 Nog steeds is er een groot stigma op psychische kwetsbaarheid. Er moet meer ingezet
worden op anti stigma projecten.
 Een aantal instellingen hebben als basisprincipe een holistisch mensbeeld. Zij werken vooral
vanuit de talenten van mensen en niet vanuit de ziekte. Dit is hoopgevend en kan als goed
voorbeeld voor andere instellingen en aanbieders dienen.
3
Financiën
 Systeem van eigen bijdragen is onduidelijk en voor veel mensen niet te begrijpen. Pleit als
cliëntenorganisaties voor meer uniformiteit in de eigen bijdragen en begrijpelijke informatie
hierover.
 Voor bewindvoering is een hoge eigen bijdrage. De begeleiding bij bewindvoering is
daarentegen juist minimaal en dit houdt mensen afhankelijk.
 Rust is in de financiën van mensen met een psychische kwetsbaarheid een belangrijke
voorwaarde voor het goed kunnen functioneren. Als financiën niet op orde zijn, nemen stress
en zorgen toe en verminderen de mogelijkheden voor zelfregie. Zorg voor financiële
ondersteuning indien dat nodig is.
Aanzet tot vervolg
De actie- en aandachtspunten vragen om een concrete invulling in de beleid- en actieprogramma’s in
de verschillende centrumgemeenten. Het is belangrijk dat cliënten- en familie-organisaties hier
samen met Wmo-raden (of adviesraden Sociaal Domein), gemeenten, zorginstellingen, verzekeraar
en woningcorporatie invulling aangeven.
Vanuit Regie in de regio kunnen we hiervoor de volgende ondersteuningstrajecten uitzetten:
1
Ondersteuning lokale/regionale initiatieven in samenwerking met Aandacht voor Iedereen en
Taskforce-leden door mensen bij elkaar te brengen die zich hiervoor hebben opgegeven bij
de Dannenberg bijeenkomsten, en hen middels meedenken en producten te ondersteunen.
2
Ondersteuning lokale/regionale cliënten- en familieorganisaties bij het vervullen van een
innovatieve rol in de veranderingsprocessen in de regio. Bijvoorbeeld door:
o
o
o
ondersteuning bieden bij gebruik maken van right to challenge (invulling geven aan je
eigen rol op diverse niveau’s als uitvoerder /alternatieve aanbieder / rol in sociale
domein en ggz-domein op gebied van empowerment).
regionale zaken doen conferenties organiseren in het najaar. Conferenties waar
cliënten- en familievertegenwoordigers onderling en met gemeenten,
woningcorporaties, welzijnsorganisaties, zorginstellingen en anderen afspraken
maken.
ontwikkelbijeenkomsten: wat kun je van elkaar leren (in de belangenbehartiging, in
agenda-zettend zijn en in de operationele fase)
3
Zorgen dat in opleidings-/scholingsbeleid richting sociaal domein / gemeenten voldoende
ervaringskennis zit, bijvoorbeeld via opleidings- en scholingsaanbod VNG.
4
Nadenken over wat nodig is op gebied van:
o
o
o
o
o
Wonen
Pgb
Beeldvorming (in samenwerking met Samen Sterk Zonder Stigma)
Dagbesteding en werk
Zekerheden voor cliënten omtrent wonen en begeleiding (en de verbinding tussen
zorg en wonen, de toegang en de verhouding tussen wijkteam/factteam/huisarts)
4
o
Ondersteuning van informele zorg /mantelzorg. Dat kan dan individueel zijn, maar
ook collectief: zoals ontmoetingen organiseren, herstelgroepen, enz.
Mocht u als cliënten-, familieorganisatie of Wmo-raad vragen hebben dan zijn wij graag bereid om
ondersteuning op maat te bieden, bij voorkeur samen met de andere in de regio actieve organisaties.
Mocht u als gemeente niet weten welke vertegenwoordigers actief zijn in uw regio, wij helpen u
graag om u in contact te brengen met de regionale sleutelpersonen.
Voor meer informatie en vragen, neem contact op met Marry Mos, via: [email protected]
5