Verslag regio Overijssel, Gelderland en Oostelijk Utrecht

Verslag bijeenkomst Toekomst beschermd wonen en opvang in de regio Overijssel,
Gelderland en Oostelijk Utrecht
dd. 11 februari 2016
Eind november 2015 presenteerde de Commissie Dannenberg in opdracht van de Vereniging van
Nederlandse Gemeenten het rapport Van beschermd wonen naar beschermd thuis, over de toekomst
van het beschermd wonen. De kernvraag van dit rapport is: “Hoe creëren we een plek voor mensen
met ernstige psychische aandoeningen in de samenleving?”. Vrijwel alle centrumgemeenten maken
nu plannen over de toekomst van het beschermd wonen en maatschappelijke opvang.
Om te zorgen dat de regionale cliënten- en familieorganisaties samen met de Wmo-raden een
actieve rol in deze discussie kunnen innemen organiseerde het LPGGz vanuit het programma Regie in
de regio samen met Erik Dannenberg, Gert de Haan (beide uit de commissie Dannenberg), Per Saldo
en Aandacht voor Iedereen een tour door Nederland. De bijeenkomsten waren expliciet bedoeld
voor cliënten- en familieraden uit de ggz en maatschappelijke opvang, Wmo-raden en cliënten- en
familieorganisaties uit de verschillende (centrum) gemeenten. Daarnaast nodigden we betrokken
ambtenaren en politici als toehoorder uit. In dit document doen we kort verslag van de belangrijkste
uitkomsten van de bijeenkomst in Deventer, voor de regio’s Overijssel, Gelderland en Oostelijk
Utrecht. Hieronder vallen de centrumgemeenten: Almelo, Amersfoort, Apeldoorn, Arnhem,
Deventer, Doetinchem, Ede, Enschede, Nijmegen en Zwolle.
De aftrap van de tour over de toekomst van beschermd wonen vond plaats in het net gerestaureerde
stadhuis van Deventer. Er waren 110 deelnemers, waarvan bijna 90% afkomstig uit een cliëntenraad,
familieraad- of vertegenwoordiging, Wmo-raad en regionale cliëntenorganisatie.
De bijeenkomst
De bijeenkomst werd geleid door Mieke Biemond, consulent van Aandacht voor Iedereen, en startte
met een inleiding van Erik Dannenberg over de transformatie in de zorg. Hij zette uiteen waarom het
veranderingsproces in de zorg noodzakelijk is, naar welk perspectief toegewerkt wordt en wat de
kansen en mogelijkheden hiervoor zijn.
Vervolgens verzorgde Gert de Haan (lid van de commissie Dannenberg, tevens werkzaam bij de
Coöperatieve Herstelgroep Nederland) een inleiding vanuit cliëntenperspectief, waarin hij
deelnemers meenam in het veranderingsperspectief en hen actief uitnodigde hierin een eigen
actieve rol in te nemen. Bijvoorbeeld door kansen te benutten om zelf invulling te geven aan het
veranderingsproces.
Daarna sprak Heico Klumpen (cliëntbelangenbehartiger Deventer) over de kansen en zorgen die hij
vanuit cliëntenperspectief voor de toekomst van het beschermd wonen en opvang ziet en waar wat
hem betreft de prioriteit moet liggen. Zijn hoofdboodschap: zorg voor voldoende
participatiemogelijkheden in de samenleving, de opbouw van de ambulantisering is nog lang niet ver
1
genoeg. Eén bed in een psychiatrische instelling staat financieel gezien gelijk aan 100 maatjes in de
samenleving. Voor het afbouwen van 30% van de bedden kun je met andere woorden heel veel
ambulante ondersteuningsmogelijkheden realiseren. Investeer daarom in mogelijkheden en
voorzieningen die participatie van mensen met psychische kwetsbaarheid en andere burgers
bevorderen. In voorzieningen die toegankelijk zijn en participatie bevorderen, dus geen eigen
bijdrage heffen voor bijvoorbeeld dagbesteding.
De powerpointpresentaties van de drie sprekers kunt u vinden via bijgevoegde link:
http://www.platformggz.nl/lpggz/regie_in_de_regio/discussies_in_de_regios_over_de_toekomst_va
n_beschermd_wonen_en_opvang
In het tweede deel van de bijeenkomst gingen de deelnemers uiteen in workshops van maximaal 12
personen. In deze workshops werkte men vanuit de klaag- en jubelmuur uit wat de belangrijkste
kansen en zorgen zijn bij de toekomst van beschermd wonen en maatschappelijke opvang.’ Op
gebied van wonen; begeleiding; herstel, participatie en zingeving; PGB; stigma, meedoen en
eenzaamheid; dagbesteding en werk; en financiën. Elk thema eindigde met een aantal speerpunten
voor de regionale agenda voor de komende drie jaar. Deze staan hieronder per thema weergegeven:
Speerpunten Innovatie in wonen
 Creëer diversiteit in wonen, zodat er keuzemogelijkheden zijn in betaalbare woningen. Geef
ruimte aan nieuwe wooninitiatieven.
 Goede woningen, levensbestendig, veilig, goede geluidsisolatie in een goede leefomgeving
zonder ongewenste verleidingen.
 Ga (betaalbare) huizen bouwen. Nu zit de doorstroom op slot.
 Maak beleid met bewoners en ga daarbij uit van eigen regie.
 Zorg voor een antistigma programma en samenleef-ondersteuningsprogramma. Integratie
gaat niet vanzelf.
 Regel eerst de basis in de samenleving goed, voordat de plaatsen voor beschermd wonen
worden afgebouwd (stigma, onrust, stapeling maatregelen, ondoorzichtig, recht op
bescherming).
Speerpunten Flexibiliteit
 Eigen regie vraagt om flexibiliteit in begeleiding.
 Als familie en sociale omgeving is betrokken dan maakt dat borging in de buurt en
buurtbetrokkenheid makkelijker
 Het is belangrijk dat flexibele zorg op maat geboden wordt: ook vanuit de deskundigen in de
ggz, flexibel inzetbaar 24 uur per dag, 7 dagen per week; met verschillende vormen van
ondersteuning (psychisch, maatschappelijk, hulp bij administratie, budgetteren) op basis van
gelijkwaardigheid
 De transitie vraagt om grote inzet op gebied van beeldvorming en stigmabestrijding. De
samenleving is er nu nog niet klaar voor.
2
Speerpunten persoonsgebonden budget (PGB)
 Beschouw het PGB als serieuze optie; neem het mee bij de mogelijkheden voor zorgvragers
om de benodigde zorg en ondersteuning te realiseren.
 Het PGB zorgt voor vernieuwing in de zorg.
 Realiseer het integraal PGB waarbij je uitgaat van de mens en levensbrede behoeften. Haal
dus de schotten weg tussen Jeugdwet, Participatiewet en WMO.
Speerpunten participatie, herstel en zingeving
 Meer samenwerking tussen cliënt en hulpverlener, op basis van gelijkwaardigheid, eigen
keus cliënt.
 Speciale aandacht is nodig voor de gehospitaliseerde bewoners van beschermde
woonvormen.
 Denk in mogelijkheden en macht; benut ervaringsdeskundigheid en lotgenotencontact.
 Meer zelfregiecentra, herstelcursussen en antistigma-activiteiten zijn nodig.
 Meer samenwerking tussen verschillende partijen: cliënten- en familieorganisaties,
gemeente en zorginstellingen.
Speerpunten dagbesteding en werk
 Maak van dagbesteding een algemene voorziening zodat er geen eigen bijdrage geldt en er
geen indicatie nodig is.
 Pas dagbesteding aan de behoeften van mensen aan.
 Maatwerk bieden naar dagbesteding en werk op alle levensterreinen.
 Neem tijd voor het ‘kantelen’ en versterk de deskundigheid bij gemeenten.
 Maak meer ruimte voor preventie.
Speerpunten financiën
 Schaf de eigen bijdrage voor dagbesteding af. Het is contraproductief, onduidelijk en werpt
te hoge drempels op om te participeren. Voor sommige mensen is het niet mogelijk om die
kosten te betalen, bovenop openbaar vervoer en andere zaken.
 Hou rekening met 18+-problematiek. Als jongeren 18 worden krijgen zij te maken met fors
meer kosten en regelingen. Hierdoor neemt de kans om schulden op te bouwen toe. Goede
begeleiding hierbij is belangrijk.
 Er is een directe relatie tussen armoede en het hebben van psychische klachten. Daarom is
het belangrijk dat in de hulpverlening aandacht is voor armoede en schulden en mensen hier
adequate begeleiding bij ontvangen indien nodig.
Aanzet tot vervolg
De actie- en aandachtspunten vragen om een concrete invulling in de beleid- en actieprogramma’s in
de verschillende centrumgemeenten. Het is belangrijk dat cliënten- en familie-organisaties hier
3
samen met Wmo-raden (of adviesraden Sociaal Domein), gemeenten, zorginstellingen, verzekeraar
en woningcorporatie invulling aangeven.
Vanuit Regie in de regio kunnen we hiervoor de volgende ondersteuningstrajecten uitzetten:
1
Ondersteuning lokale/regionale initiatieven in samenwerking met Aandacht voor Iedereen en
Taskforce-leden door mensen bij elkaar te brengen die zich hiervoor hebben opgegeven bij
de Dannenberg bijeenkomsten, en hen middels meedenken en producten te ondersteunen.
2
Ondersteuning lokale/regionale cliënten- en familieorganisaties bij het vervullen van een
innovatieve rol in de veranderingsprocessen in de regio. Bijvoorbeeld door:
o
o
o
ondersteuning bieden bij gebruik maken van right to challenge (invulling geven aan je
eigen rol op diverse niveau’s als uitvoerder /alternatieve aanbieder / rol in sociale
domein en ggz-domein op gebied van empowerment).
regionale zaken doen conferenties organiseren in het najaar. Conferenties waar
cliënten- en familievertegenwoordigers onderling en met gemeenten,
woningcorporaties, welzijnsorganisaties, zorginstellingen en anderen afspraken
maken.
ontwikkelbijeenkomsten: wat kun je van elkaar leren (in de belangenbehartiging, in
agenda-zettend zijn en in de operationele fase)
3
Zorgen dat in opleidings/scholingsbeleid richting sociaal domein / gemeenten voldoende
ervaringskennis zit, bijvoorbeeld via opleidings- en scholingsaanbod VNG.
4
Nadenken over wat nodig is op gebied van:
o
o
o
o
o
o
Wonen
Pgb
Beeldvorming (in samenwerking met Samen Sterk Zonder Stigma)
Dagbesteding en werk
Zekerheden voor cliënten omtrent wonen en begeleiding (en de verbinding tussen
zorg en wonen, de toegang en de verhouding tussen wijkteam/factteam/huisarts)
Ondersteuning van informele zorg /mantelzorg. Dat kan dan individueel zijn, maar
ook collectief: zoals ontmoetingen organiseren, herstelgroepen, enz.
Mocht u als cliënten-, familieorganisatie of Wmo-raad vragen hebben dan zijn wij graag bereid om
ondersteuning op maat te bieden, bij voorkeur samen met de andere in de regio actieve organisaties.
Mocht u als gemeente niet weten welke vertegenwoordigers actief zijn in uw regio, wij helpen u
graag om u in contact te brengen met de regionale sleutelpersonen.
Voor meer informatie en vragen, neem contact op met Marry Mos, via: [email protected]
4