Verslag regio Noord-Holland en Flevoland

Verslag bijeenkomst Toekomst beschermd wonen en opvang in de regio Noord-Holland en
Flevoland
dd. 17 februari 2016
Eind november 2015 presenteerde de Commissie Dannenberg in opdracht van de Vereniging van
Nederlandse Gemeenten het rapport Van beschermd wonen naar beschermd thuis, over de toekomst
van het beschermd wonen. De kernvraag van dit rapport is: “Hoe creëren we een plek voor mensen
met ernstige psychische aandoeningen in de samenleving?”. Vrijwel alle centrumgemeenten maken
nu plannen over de toekomst van het beschermd wonen en maatschappelijke opvang.
Om te zorgen dat de regionale cliënten- en familieorganisaties samen met de Wmo-raden een
actieve rol in deze discussie kunnen innemen organiseerde het LPGGz vanuit het programma Regie in
de regio samen met Erik Dannenberg, Gert de Haan (beide uit de commissie Dannenberg), Per Saldo
en Aandacht voor Iedereen een tour door Nederland. De bijeenkomsten waren expliciet bedoeld
voor cliënten- en familieraden uit de ggz en maatschappelijke opvang, Wmo-raden en cliënten- en
familieorganisaties uit de verschillende (centrum) gemeenten. Daarnaast nodigden we betrokken
ambtenaren en politici als toehoorder uit. In dit document doen we kort verslag van de belangrijkste
uitkomsten van de bijeenkomst in Zaandam, voor de regio’s Noord-Holland en Flevoland. Hieronder
vallen de centrumgemeenten:
Er waren ruim 80 deelnemers, waarvan 85% afkomstig uit een cliëntenraad, familieraad- of
vertegenwoordiging, Wmo-raad en regionale cliëntenorganisatie.
De bijeenkomst
De bijeenkomst werd geleid door Ineke Smidt, ambassadeur van de Taskforce GGz van Zorg naar
Zelfregie, en startte met een inleiding van Erik Dannenberg over de transformatie in de zorg. Hij zette
uiteen waarom het veranderingsproces in de zorg noodzakelijk is, naar welk perspectief toegewerkt
wordt en wat de kansen en mogelijkheden hiervoor zijn.
Vervolgens verzorgde Nic Vos de Wael (LPGGz) een inleiding vanuit cliëntenperspectief, waarin hij
inging op de voorwaarden om een inclusieve samenleving te kunnen realiseren. Zoals:
> Het respecteren van rechten, te beginnen bij het accepteren van mensen als inwoner van een
gemeente, geen regio-indeling en geen uitsluiting van mensen met een ggz-achtergrond bij het pgb.
> Het realiseren van voldoende, betaalde, beschikbare en diverse vormen van huisvesting, met
aandacht voor het welkom zijn in de wijk.
> Een integraal en flexibel zorg- en ondersteuningsaanbod; maatschappelijke participatie; aandacht
voor armoede en uitsluiting
> en voldoende ruimte voor zelfmanagement, ervaringsdeskundigheid en informele zorg.
Daarna sprak Michael Klok (voorzitter Cliëntenraad RIBW ZWWF) over de kansen en zorgen die hij
vanuit cliëntenperspectief voor de toekomst van het beschermd wonen en opvang ziet en waar wat
1
hem betreft de prioriteit moet liggen. Zijn hoofdboodschap: heb niet alleen oog voor de begeleiding
van cliënten, maar ook voor het werken, opleiden en netwerkcirkels van de cliënt. Anders heeft
reintegreren geen zin. Zorg daarom dat er een participatietraject komt vanuit het beschermd wonen,
waarin aandacht is voor alle levensgebieden. Daarnaast vroeg Michael aandacht voor de vicieuze
cirkel waarin mensen terecht komen die wisselend belastbaar zijn. Immers als je wisselend
belastbaar bent verlies je in tijden dat je minder aankunt sneller je baan, waardoor je ook je vorige
uitkering kwijt raakt, minder geld hebt en misschien wel je huis kwijt raakt. Voor mensen met een
grote afstand tot de arbeidsmarkt kan het aannemen van een baan op korte termijn lijken op
inclusie, maar kan op de langere termijn juist betekenen dat zij buiten de maatschappij komen te
staan.(Door het kwijtraken van hun inkomsten, oude opvang, en huis). Daarom is het noodzakelijk
om een vangnet te creëren voor mensen met afstand tot de arbeidsmarkt.
De powerpointpresentaties van de drie sprekers kunt u vinden via bijgevoegde link:
http://www.platformggz.nl/lpggz/regie_in_de_regio/toekomst_beschermd_wonen.
In het tweede deel van de bijeenkomst gingen de deelnemers uiteen in workshops van maximaal 12
personen. In deze workshops werkte men vanuit de klaag- en jubelmuur uit wat de belangrijkste
kansen en zorgen zijn bij de toekomst van beschermd wonen en maatschappelijke opvang.’ Op
gebied van wonen; begeleiding; herstel, participatie en zingeving; PGB; stigma, meedoen en
eenzaamheid; dagbesteding en werk. Elk thema eindigde met een aantal speerpunten voor de
regionale agenda voor de komende drie jaar. Deze staan hieronder per thema weergegeven:
Speerpunten Innovatie in wonen
 Een belangrijke voorwaarde voor het kunnen realiseren van een transformatie bij BW is de
beschikbaarheid van een grote variatie aan betaalbare woonruimte.
 Bij die variatie moet vooral gedacht worden aan verschillende vormen van semi-individueel
wonen met gezamenlijke ruimtes tot groepswonen voor specifieke doelgroepen zoals
mensen met autisme. Het gaat niet alleen om een eigen individuele woning, dat is voor veel
cliënten geen goede oplossing.
 Maak gebruik van de ervaringen van de kleinschalige woonvormen ontstaan uit
ouderinitiatieven. Dan gaat het om inhoudelijke vormgeving van wonen, zorg en
ondersteuning; en om financieringsvormen, zoals het PGB.
 Geef nadrukkelijk aandacht voor het creëren van draagvlak in de wijk voor huisvesting van
‘bijzondere’ groepen.
Speerpunten Flexibiliteit
 Maak de cliënt opdrachtgever: dan staat de vraag van de cliënt centraal en wordt eigen regie
uitgangspunt.
 Bij zelfregie en zelfredzaamheid gaat het niet alleen om immateriële zaken. Materiele
voorwaarden zoals voldoende financiële middelen en goede huisvesting, zijn ook
aandachtspunt.
 Zet ervaringsdeskundigen in. In de wijkteams zelf én laat alle leden van de wijkteams leren
van ervaringsdeskundigen door workshop of trainingen.
2
Speerpunten persoonsgebonden budget (PGB)
 PGB zorgt voor zorgvernieuwing.
 Er is weinig te kennis bij gemeenten over het PGB. Daardoor is het PGB vaak geen serieuze
optie. Ervaringsdeskundigen kunnen Wmo consulenten en gemeente informatie geven.
 Vereenvoudig PGB regelingen en verantwoording van het PGB.
Speerpunten participatie, herstel en zingeving
 Ga niet pamperen. Het is belangrijk om eigen mogelijkheden en eigen kracht meer te
stimuleren. Daarvoor moeten eigen tempo, richting, mogelijkheden, plannen en wensen van
cliënten leidend zijn. Immers: herstel kun je niet afdwingen.
 Overdracht van informatie en kennis aan de omgeving leidt tot meer acceptatie en
uiteindelijk ook tot meer steun vanuit die omgeving. Laat mensen elkaar ontmoeten; en hun
netwerk vergroten. De rol van familie, naastbetrokkenen en vrijwilligers kan hier heel
belangrijk in zijn.
 Meer coördinatie en samenwerking tussen instanties: GGz, cliënten- en familieorganisaties,
gemeenten, welzijnsorganisaties en woningcorporaties. Pas kan kunnen flexibele overgangen
in het systeem gerealiseerd worden.
 Zorg voor meer dagbesteding en werk op maat. Zinvolle dagbesteding – en dat is niet alleen
betaald werk! – en herstel gaan hand in hand.
Speerpunten stigma, meedoen en eenzaamheid
 Geef voorlichting voordat mensen met psychische beperkingen gaan wonen in de wijk. Zowel
aan buurtbewoners als aan professionals. Stigma komt vaak voort uit onwetendheid.
 Laat middelbare scholieren laten kennismaken met beschermd wonen projecten.
 Stigma en zelfstigma aanpakken door antistigma bestrijding. Daarbij is gezamenlijke aanpak
noodzakelijk: van in ieder geval: GGz, cliëntenorganisaties, gemeenten, sociale wijkteams en
welzijnsorganisaties.
Speerpunten dagbesteding en werk
 Ook bij dagbesteding geldt dat er maatwerk nodig is: pas dagbesteding aan de behoeften en
mogelijkheden van mensen aan. Het is vooral ook belangrijk dat er ontwikkeling in
dagbesteding mogelijk is.
 Werk op verschillende werk terreinen en niveaus is gewenst. Niet alleen in één sector,
bijvoorbeeld de groenvoorziening.
 Inspraak bij vormgeving en uitvoering van de dagbesteding van ervaringsdeskundigen zorgt
voor kwaliteitsverbetering ervan.
3
Aanzet tot vervolg
De actie- en aandachtspunten vragen om een concrete invulling in de beleid- en actieprogramma’s in
de verschillende centrumgemeenten. Het is belangrijk dat cliënten- en familie-organisaties hier
samen met Wmo-raden (of adviesraden Sociaal Domein), gemeenten, zorginstellingen, verzekeraar
en woningcorporatie invulling aangeven.
Vanuit Regie in de regio kunnen we hiervoor de volgende ondersteuningstrajecten uitzetten:
1
Ondersteuning lokale/regionale initiatieven in samenwerking met Aandacht voor Iedereen en
Taskforce-leden door mensen bij elkaar te brengen die zich hiervoor hebben opgegeven bij
de Dannenberg bijeenkomsten, en hen middels meedenken en producten te ondersteunen.
2
Ondersteuning lokale/regionale cliënten- en familieorganisaties bij het vervullen van een
innovatieve rol in de veranderingsprocessen in de regio. Bijvoorbeeld door:
o
o
o
ondersteuning bieden bij gebruik maken van right to challenge (invulling geven aan je
eigen rol op diverse niveau’s als uitvoerder /alternatieve aanbieder / rol in sociale
domein en ggz-domein op gebied van empowerment).
regionale zaken doen conferenties organiseren in het najaar. Conferenties waar
cliënten- en familievertegenwoordigers onderling en met gemeenten,
woningcorporaties, welzijnsorganisaties, zorginstellingen en anderen afspraken
maken.
ontwikkelbijeenkomsten: wat kun je van elkaar leren (in de belangenbehartiging, in
agenda-zettend zijn en in de operationele fase)
3
Zorgen dat in opleidings/scholingsbeleid richting sociaal domein / gemeenten voldoende
ervaringskennis zit, bijvoorbeeld via opleidings- en scholingsaanbod VNG.
4
Nadenken over wat nodig is op gebied van:
o
o
o
o
o
o
Wonen
Pgb
Beeldvorming (in samenwerking met Samen Sterk Zonder Stigma)
Dagbesteding en werk
Zekerheden voor cliënten omtrent wonen en begeleiding (en de verbinding tussen
zorg en wonen, de toegang en de verhouding tussen wijkteam/factteam/huisarts)
Ondersteuning van informele zorg /mantelzorg. Dat kan dan individueel zijn, maar
ook collectief: zoals ontmoetingen organiseren, herstelgroepen, enz.
Mocht u als cliënten-, familieorganisatie of Wmo-raad vragen hebben dan zijn wij graag bereid om
ondersteuning op maat te bieden, bij voorkeur samen met de andere in de regio actieve organisaties.
Mocht u als gemeente niet weten welke vertegenwoordigers actief zijn in uw regio, wij helpen u
graag om u in contact te brengen met de regionale sleutelpersonen.
Voor meer informatie en vragen, neem contact op met Marry Mos, via: [email protected]
4