Jaarbericht Wetenschapswinkel

Jaarbericht 1998
Wetenschapswinkel Geneesmiddelen
Rijksuniversiteit Groningen
Universitair Centrum voor Farmacie
Katern bij jaarbericht Wetenschapswinkels 1998
Voorwoord
In 1996 werd voor het eerst een speciaal katern bij het jaarbericht uitgebracht
waarin meer aandacht werd besteed aan feitelijke informatie over de
Wetenschapswinkel Geneesmiddelen. Het bleek een werkbare formule:
Presentatie van de activiteiten van de gezamenlijke winkels is van belang, maar
daarnaast kunnen we nu ook de doelgroep bereiken die ook belangstelling heeft
voor iets meer achtergrond van de Wetenschapswinkel Geneesmiddelen.
Voor vragen of opmerkingen naar aanleiding van dit jaarbericht houden we ons
aanbevolen.
Juni 1999
Evelyn Schaafsma
Coördinator
Algemeen
In 1997 is de samenwerking met Yael Benjamins gecontinueerd in de vorm van
een studentassistentschap (0,2 fte). Benjamins heeft aan het einde van 1997
afscheid genomen van de winkel en is in dienst getreden van het
onderwijsbureau van farmacie. De coördinatie van de winkel ligt nog steeds in
handen van Evelyn Schaafsma (0,8 fte).
In het najaar van 1997 hebben twee studenten van de opleiding Informatie,
Dienstverlening en Management een documentatieplan gemaakt voor de
wetenschapswinkel. Aan de hand van de aanbevelingen is 1997 een start
gemaakt met veranderingen in de administratie en archivering. In 1998 zullen
meer veranderingen doorgevoerd worden die moeten resulteren in een beter
ontsloten documentatiesysteem.
Sinds de invoering van de MUB is de Wetenschapswinkel Geneesmiddelen een
organisatorisch onderdeel geworden van de basiseenheid Sociale Farmacie en
Farmaco-epidemiologie. Verantwoordelijk hoogleraar is mw. Prof. L. de Jong –
van den Berg. De wetenschapswinkel zal echter wel vragen blijven
beantwoorden die het hele gebied van de farmacie kunnen bestrijken. Voor elke
vraag blijft gelden dat een deskundige uit de betreffende basiseenheid benaderd
zal worden voor advies.
Nieuwe vragen
In 1998 zijn er in totaal 46 vragen geregistreerd. Niet meegerekend zijn de
vragen die minder dan een half uur kosten om beantwoord te worden of vragen
die meteen doorverwezen worden naar eigen apotheek, huisarts of
geneesmiddeleninfolijn. Opvallend is dat er dit jaar relatief veel vragen zijn
gesteld door Informatie –en Klachtenbureaus Gezondheidszorg, regionale
initiatieven vanuit patiëntenplatforms. Complexe farmaceutische vragen en
klachten worden aan ons voorgelegd.
In totaal zijn 10 onderzoeksvragen gesteld:
 98-05: Informatievoorziening ten aanzien van gluten in
geneesmiddelen*#
 98-13: Bijwerkingen van jood in röntgencontrastmiddelen*
 98-14: Opzet doctoraalscriptie 'Vrouwen in de Farmacie" *#
 98-17: Reactie artikel over Norplant
 98-22: Voorlichtingsmateriaal psychofarmaca en zwangerschap 
1999
 98-30: Bijwerkingen articaïne *
 98-33: Schadelijkheid anti-hoofdluismiddelen *#



98-40: Brochure HIV-middelen met bijwerkingen  1999
98-43: Medewerking opzet wetenschapswinkel Roemenie *
93-20C: Onderzoek geneesmiddelen aan boord wereldwijd *
Zes van deze vragen zijn in 1998 opgestart (*) en drie daarvan zijn afgerond in
hetzelfde jaar (#). De rest van de projecten loopt door in 1999 of wordt dan pas
opgestart. Een project is niet bemiddeld in 1998. Voor een uitgebreid overzicht
van de vragen verwijzen we naar de bijlage.
Afgeronde projecten 1998
IDA bijsluiterteksten
Homeopathie/zwangerschap
Bromocriptine/lactatieremmers
Lactose-intolerantie
P&O
Ditranol
Maalox
Vrouwen, Geneesmiddelen en Internet
Scheepskisten: medicatie aan boord
97-44
97-25
96-12
97-38
96-31A
97-27
97-15
97-24
93-20 B
Lopende projecten 1998
Bekkeninstabiliteit medio 99
??
Scheepskisten
Als vervolg op de studie van Alexis Hansen naar de situatie omtrent
geneesmiddelengebruik aan boord van schepen is gestart met een onderzoek
naar de situatie op schepen wereldwijd.
Folder Geboorte Informatie Centrum
Begin jaren tachtig heeft de Wetenschapswinkel een folder geschreven voor de
Geboortewinkel over medicijnen tijdens de bevalling. Deze folder voorziet nog in
behoefte, maar was toe aan een update. Nadat drie studenten het
literatuuronderzoek hebben gedaan om te folder te kunnen actualiseren is de
coordinator bezig deze informatie in een nieuwe versie van de folder te
verwerken.
Pharmacie & Ontwikkelingssamenwerking
Voor de Stichting P&O hebben Renate Jurgens en Roel Fijn een methode
ontwikkeld om systematisch literatuur te bestuderen om de behoefte aan een
handleiding voor niet-farmaceutisch geschoolden in de tropen te bepalen. In
1998 zal deze methode door een andere student worden toegepast. ?????
Schriftelijk voorlichtingsmateriaal aan niet-Nederlandstaligen
In het PW is een artikel verschenen naar aanleiding van eerder onderzoek van
de Wetenschapswinkel Geneesmiddelen naar voorlichting aan vluchtelingen. Met
de Stichting Health Base (zie ook niet-project gerelateerde werkzaamheden)
werkt de Wetenschapswinkel aan de ontwikkeling van schriftelijk
voorlichtingsmateriaal. In dat kader hebben twee studenten, respectievelijk
Angela Elsinga en Anita Mol onderzoek gedaan naar de haalbaarheid van een
dergelijk project ?????.
Lumbale anesthesie
Naar aanleiding van een vraag van de NVSMC ovrer de bijwerkingen bij de
toepassing avn lumbale anesthesie, is een litertuurstudie verschenen van Gretha
van der Veen (1996?). Op dit moment wordt dit verslag door de coordinator
geactualiseerd.
Jodiumhoudende contrastmiddelen
Ook naar aanleiding van een vraag van de NVSMC wordt gewerkt aan een
studie over de bijwerkingen van jodiumhoudende contrastmiddelen. Daar een
aantal bijwerkingen overeenkomen met die bij lumbale anesthesie worden deze
projecten parallel uitgevoerd.
Articaine….
Roemenie ….
Niet-project gerelateerde werkzaamheden
PR en publiciteit
Naast de gebruikelijke activiteiten zoals voorlichtingsdagen en ouderdagen, is
het beleid meer gericht op interne publiciteit. Voor studenten en personeel is in
1997 gestart met een nieuwsbrief over de wetenschapswinkel. Deze is twee keer
verschenen. Verder hebben we met hulp van de studenten Marius van der Plas
en Jeroen Londeman een eigen homepage opgestart:
(http://www.farm.rug.nl/wewi ).
Om de wetenschapswinkelprojecten meer onder de aandacht te brengen van
studenten is de aanvraag gedaan voor een eigen keuzevak bij de
opleidingscommissie. Deze aanvraag is gehonoreerd. In de studiegids staat dit
vermeld als wetenschapswinkel vraagstukken (2-6 punten).
Samenwerking met andere winkels
In 1997 is de samenwerking met de Groningse winkels gecontinueerd in het
coördinatorenoverleg. De coördinator van de Wetenschapswinkel
Geneesmiddelen bezet nog steeds de post van duo voorzitter (samen met Henk
Mulder). Schaafsma en Mulder hebben samen de beleidsdag georganiseerd voor
de Groninger Winkels. Zie voor uitgebreidere verslaglegging over deze
activiteiten het gezamenlijke jaarverslag.
Het Landelijk Overleg Gezondheid van wetenschapswinkels in Nederland is in
1997 slechts eenmaal bijeen gekomen. Langzaam maar zeker verdwijnt toch een
deel van de gezondheidsexpertise in wetenschapswinkelland. Mellink van de
Wetenschapswinkel VU is gestopt en daarmee ook de eigen wetenschapswinkel
geneeskunde. Leiden, met veel medische contacten, was al opgeheven.
Groningen blijkt dan een unieke positie in te nemen met een wetenschapswinkel
geneesmiddelen en een wetenschapswinkel geneeskunde. Tijdens een LOG
blijkt dat dergelijke eigen expertise heel belangrijk is om sommige complexe
vraagstellingen aan te kunnen pakken.
Het overleg met de collega’s van de Wetenschapswinkel Geneesmiddelen
Utrecht blijft gecontinueerd om informatie en werkzaamheden uit te wisselen. In
1997 zijn voorbereidingen getroffen om een nieuwe gezamenlijke publiciteitsactie
richting klanten te voeren.
Internationale contacten
Ook in 1997 hebben de Groningse winkels onverminderd veel belangstelling
gehad voor hun werk uit het buitenland. De coördinator heeft de contacten met
de volgende personen voorbereid en begeleid tijdens het bezoek:
 Michael Jorgensen uit Denemarken: vervolgafspraken over samenwerking
naar aanleiding van bezoek Karin Ree en Evelyn Schaafsma aan
Denemarken
 Twee studenten uit Denemarken die een week naar Nederland kwamen om
een aanvraag voor het starten van een letterenwinkel te schrijven en gebruik
wilden maken van onze expertise.
 Nicole Fargas uit USA: Voorbereiding van haar PhD over
wetenschapswinkels (jan-apr.99 in Groningen)
 Maria Patazidou uit USA: Voorbereiding opzetten soort wetenschapslijn.
Naast deze persoonlijke contacten blijft er veel email contact met buitenlandse
initiatieven, vergelijkbaar met de Nederlandse wetenschapswinkels. Australiërs,
Canadezen, Israëliërs, Koreanen en vele anderen vinden het zeer belangrijk
dergelijke instituten gericht op maatschappelijk onderzoek op te starten en
vragen onze hulp.
Congresbezoek
In 1997 heeft de coördinator de voorjaarsdag van de KNMP bijgewoond over het
thema zelfzorg. Daarnaast werd een bezoek gebracht aan de ESCP
(Amsterdam). Voor dit congres is een voordracht voorbereid door de collega’s uit
Utrecht, waaraan is meegewerkt door de Groningse Wetenschapswinkel
Geneesmiddelen. Door ziekte kon de conferentie Women and Health
(Amsterdam) helaas niet bezocht worden.
Andere activiteiten van de coördinator
Naast de aanstelling voor coördinator is Evelyn Schaafsma ook betrokken bij het
onderwijs aan aankomende apothekers bij de vakken communicatie I en II (0,1
fte). In het verlengde van deze functie geeft de coördinator ook post academisch
onderwijs aan registratieapothekers over planmatige voorlichting. Verder is de
coördinator ook ingeschakeld als auditor bij certificering van apotheken (Bouman
& Van Spaendonck).
De inkomsten van de laatste buiten-universitaire activiteiten komen ten goede
aan het budget van de wetenschapswinkel.
Publicaties 1998
Externe publicaties
Vos L., Slikken of stuwen, het gebruik van lactatieremmers in Nederland.
Rapport. September 1998, 62 pp.
Artikelen
Vries de S., Schaafsma E.S., Lactose in farmaca geeft geen problemen.
Pharmaceutisch Weekblad, 1998 (133) 16: 650.
Meyer W., Schaafsma E.S., Homeopathie bij zwangerschap, baadt het niet dan
schaadt het ook niet? DES nieuws, 1998 (12) 48:1-2.
Studentenverslagen
Hillaert, Tessa. Gluten in geneesmiddelen. April 1998.
Sijbers, Ineke. Stageverslag Stichting IDA. April 1998.
Muntendam, Alex. Paarskleuring van Ditranol. Maart 1998.
Vleer. Astrid. Lactatieremmers: Bromocriptine en Cabergoline in
ziekenhuisformularia. Juni 1998.
Veldema. Jakob. Aluminiumhypothese en Aluminiumverbindingen. Een link met
de ziekte van Alzheimer? Oktober 1998.
Naafs, Narda. Handleiding voor apotheekwerkzaamheden in
ontwikkelingslanden. November 1998.
Hansen, Alexis. The ship’s medicine chest. December 1998.
Plas van der, Marius. Vrouwen, Geneesmiddelen en Internet. December 1998.
Vragen 1998
98/01 (7/1)
Vraag om referenties met een fysiologische component omtrent het onverantwoord extrapoleren
van onderzoeksresultaten mbt mannelijke proefpersonen naar mensen in het algemeen. Dit
zowel op het gebied van de psychologie als de geneeskunde.
Klant: RUG-Faculteit der Wijsbegeerte.
Benatwoord met brief. Doorverwezen naar Nicolien Wieringa
98/02 (9/1)
Vraag om hulp bij het aanvragen van een patent op een mogelijk interessante uitvinding voor de
farmaceutische industrie.
Klant: RUG-Faculteit Technische Scheikunde
Mondeling toegelicht. Lijst met registratiehouders in Nederland opgestuurd.
98/03 (16/1)
Zijn er publicaties bekend over de ziekte van Kahler en de effecten hierop van erythropoietine. Dit
in verband met vergoeding door Ziekenfonds.
Klant: IKG Zuid–Holland Noord
Beantwoord met brief en opsturen van artikelen.
98/04 (19/1)
Kan ik meedoen aan een experiment met betrekking tot effecten van Melatonine
Klant: Particulier
Afgewezen, mondeling toegelicht.
98/05 (22/1)
Hoe is het nu gesteld met de schriftelijke informatievoorziening over gluten in geneesmiddelen
(verpakking, bijsluiter etc.).
Klant: Coeliaktievereniging
Studentenproject. Interne rapportage
98/06 (22/1)
Vraag naar brochure "Effecten van geneesmiddelen" in verband met langdurig slikken Xanax.
Klant: Particulier
Niet bekend. Doorverwezen naar wetenschapswinkel Utrecht.
98/07 (27-1)
Wat kan een alternatief middel zijn voor het uit de handel genomen Trancopal, gezien
overgevoeligheid voor benzodiazepinen.
Klant: Particulier
Beantwoord met brief. Doorverwezen naar geneesmiddelen infolijn.
98/08 (5/2)
Informatie over invloed/effect van geneesmiddelen op de refractie. Graag alle geneesmiddelen
alsmede ziektes die van invloed zijn op het oog.
Klant: Gezondsheidswerker
Mondeling toegelicht en artikelen opgestuurd.
98/09 (5/2)
Informatie over vruchtbaarheidsbevorderende middelen/methoden
Klant: Prima Farma (journalist)
Literatuur opgestuurd.
98/10 (23/3)
Moeder van vraagsteller krijgt een zware chemokuur, baby van vraagsteller is 13 week. Kan
uitscheiding van medicijnen door de huid schadelijk zijn voor de baby.
Klant: Particulier
Mondeling toegelicht. Doorverwezen naar geneesmiddelen infolijn.
98/11 (24/3)
Kan ik borstvoeding geven in verband met IVF hormoontherapie.
Klant: Particulier
Mondeling beantwoord. Informatie uit Kompas, Martindale, Inf. Med., USP DI.
98/12 (26/3)
Informatie over geneesmiddelen in eigen beheer (intramuraal; alg. ziekenhuis).
Klant: Student
Mondeling beantwoord. Doorverwezen naar NVZA, Inspectie.
98/13 (2/4)
Waarom krijgen sommige mensen bijwerkingen van jodiumhoudende contrastvloeistoffen . Wat is
het mechanisme en zijn er andere oorzaken dan jodium aan te geven.
Klant: Nederlandse vereniging voor slachtoffers van medische contrastmiddelen
Project in eigen beheer (JH). In behandeling, afronding 1999.
98/14 (1/4)
Begeleiding bij opzetten doctoraalscriptie “Vrouwen in de Farmacie” ten behoeve van lustrum
NOVA.
Klant: student geschiedenis ism NOVA
Project in eigen beheer (ES). Artikel verschenen in lustrumboekje NOVA.
98/15 (22/4)
Mevrouw heeft narcose als lang ervaren. Vraagt zich af of het klopt dat Atenolol als premedicatie
niet kan. Is er iets misgegaan.
Klant: IKG Zwolle
Niet bekend. Mevrouw blijkt verkeerde informatie te hebben gegeven. Geen actie.
98/16 (30/3)
Wat zijn de eventuele bijwerkingen van difencypron bij kinderen.
Klant: Particulier
Literatuur opgestuurd.
98/17 (29/4)
Reactie op artikel over Norplant, waarin te weinig aandacht voor gezondheidsrisico's van de
vrouw.
Klant: Women’s Health Action Foundation
Project in eigen beheer. Later afgewezen.
98/18 (7/6)
Vraagsteller doet mee aan trail betreffende Arimidex, Tamoxifen en een combinatie ter preventie
van uitzaaiingen. Wil graag meer informatie omtrent risico's.
Klant: Particulier
Beantwoord met brief en artikelen opgestuurd.
98/19 (16/4)
Naar aanleiding van de introductie van Implanon: hoe verhoudt het progestageen etonogestrel of
3 keto-desogestrel zich tot levonorgestrel (wat in Norplant zit).
Klant: Women’s Health Action Foundation
Beantwoord met brief. Literatuurrefereties met abstracts opgestuurd.
98/20 (11/6)
Wat zijn de nadelige effecten van het gebruik van middelen tegen kaalheid te weten Furiasteride,
Minoxidil, Aminexil en Tretinoine.
Klant: Media
Mondeling beantwoord. Weinig over bekend.
98/21 (16-6)
Literatuur over arbeidsomstandigheden rondom omgaan met medicijnen.
Klant: Gezondheidswerkers ACZ Maastricht
Beantwoord met brief. Literatuurreferenties opgestuurd.
98/22 (24/6)
Wat is er bekend over het gebruik van antipsychotica in relatie tot zwangerschap.
Klant: Infowinkel GGZ
Studentenproject. Vraag uitgebreid met maken van voorlichtingsmateriaal over psychofarmaca en
zwangerschap. Start zo spoedig mogelijk.
98/23 (6/7)
Hoe is de wetgeving geregeld ten aanzien van het openen/overnemen en runnen van een
apotheek, hoeveel apotheken zijn er in nederland en hoe staat het met de werkloosheid onder
apothekers.
Klant: Particulier buitenland
Beantwoord per email.
98/24 (../..)
(Orphan drugs …??)
Klant: Wetenschapswinkel Economie
98/25 (15/7)
Wat zijn de risico's van het gebruik van Depakine tijdens de zwangerschap en kunnen deze
prenataal worden gediagnostiseerd.
Klant: IKG Zwolle
Beantwoord per brief. Informatie uit Kompas, Martindale, Comm. Med.
98/26 (20/8)
Kan er een verband bestaan tussen het gebruik van een bepaalde cremespoeling en het
optreden van haaruitval, eventueel in combinatie met het gebruik van antibiotica.
Klant: Particulier
Beantwoord per brief.
98/27 (21/8)
Wat zijn de risico's van het gebruik van Bisoprolol tijdens de zwangerschap en borstvoeding.
Wanneer stoppen met de medicatie en wanneer weer hervatten.
Klant: Particulier
Mondeling beantwoord. Informatie uit Kompas.
98/28 (2/9)
Kan Seroxat worden gebruikt in combinatie met alcohol.
Klant: Particulier
Beantwoord per email.
98/29 (9/9)
Is het slikken van 5 mg foliumzuur ipv 0,5 mg foliumzuur aan het begin van de zwangerschap
schadelijk.
Klant: Particulier
Mondeling beantwoord. Informatie uit Kompas, Martindale, Comm. Med.
98/30 (29/10)
Wat is de achtergrond van de bijwerkingen/schadelijke gevolgen die mogelijk optreden na
behandeling met articaine bij de tandarts.
Klant: Bosscherstichting
Project in eigen beheer (ES). Nog in behandeling . Overleg met G. Groothuis mbt metabolisme.
98/31 (1/10)
Informatie over de vluchtige stoffen die gebruikt worden in parfums, met name de schadelijkheid
daarvan.
Klant: Media
Mondeling toegelicht. Doorverwezen naar chemiewinkel Groningen en wetenschapswinkel gnm.
Utrecht.
98/32 (5/9)
Informatie over het produceren van preparaten in de tropen te weten tabletten, siropen,
suspensies, capsules en ampullen.
Klant: Gezondheidswerker buitenland
??
98/33 (15/9)
In hoeverre is de herhaalde toepassing van antiluismiddelen schadelijk op de lange termijn.
Klant: Biologiewinkel
Beantwoord per brief. Literatuurstudie (JH).
98/34 (7/10)
Heeft het griepvaccin bijwerkingen voor iemand die al in een slechte conditie is. Kan het
griepvaccin aanleiding geven tot hoesten, kinkhoest of andere klachten (koude arm).
Klant: IKG Zwolle
Mondeling beantwoord.
98/35 (12-10)
Zijn er voorbeelden van marketingachtige PMS studies bekend.
Klant: Overheid, beleidsmedewerker gezondheidszorg
Mondeling toegelicht. Doorverwezen naar Pharma Selecta, Pharmaceutisch Weekblad,
Geneesmiddelen Bulletin, HAI.
98/36 (22/10)
Kan een aantal cytostatica via ons geleverd worden tbv onderzoek.
Klant: Gezondheidswerker buitenland
Beantwoord per email. Verzoek afgewezen.
98/37 (17/10)
A.
Zijn er contactpersonen bekend die inzicht kunnen geven in de situatie in Nederland
aangaande milieu en reproductiviteit .
B.
Wie kan actie voeren met betrekking tot het onderwerp pseudohormonen en borstkanker.
Klant: Biologiewinkel/vrouwenorganisatie WEDO
Mondeling toegelicht. Doorverwezen naar Nederlands Platform Vrouwen en Gezondheid,
Stichting Freya, WGNRR, Sociale Zaken (ARBO kant).
98/38 (27/10)
Wat zijn de risico's van triclosan in tandpasta.
Klant: Chemiewinkel
Benatwoord per email. Abstracts opgestuurd.
98/39 (30/10)
Informatie over het opzetten van een kruidentuin in Nieuweschans.
Klant: Overheid/Werkvoorziening Winschoten
Mondeling toegelicht. Doorverwezen naar kruidentuin Buitenpost (advies Pras/Woerdenbag).
98/40 (4/11)
Brochure maken met informatie over alle HIV middelen.
Klant: Stichting Middelen
Studentenproject, start 1999.
98/41 (13/11)
Is er een verband tussen het mogelijk hebben van Bilharzia en de aanwezigheid van een
papegaai in huis.
Klant: Particulier
Mondeling beantwoord. Informatie Kompas, Internet.
98/42 (30/11)
Informatie gevraagd over Premenstrueel syndroom en de nieuwste ontwikklingen mbt bestrijding
ervan.
Klant: Stichting Seleste.
Literatuur opgestuurd.
98/43 (10-12)
Vraag om medewerking bij het opzetten van een soort wetenschapswinkel Gezondheid in
Roemenie.
Klant: Particulier
Project in eigen beheer (ES). In behandeling.
98/44 (22/12)
Vraag naar resultaten van een (oud) onderzoek naar Javathee aan onze faculteit.
Mondeling toegelicht. Doorverwezen naar Zwaving.
93/20 C (1/10)
Onderzoek geneesmiddelen aan boord wereldwijd (vervolg).
Klant: FIP
Project in eigen beheer (JH). In behandeling.