Psychotische stoornissen bij kind en jeugd Waar staan

Psychotische stoornissen bij kind
en jeugd
Waar staan we?
Floortje Scheepers, UMC Utrecht
Geschiedenis
1905 Binet IQ test
1906 Sante de Sanctis, dementia
praecocissima en psychose bij mentale
retardatie
1933 schizofrenie bij kinderen, Potter
1967 “insanity of early life”, Maudsley
1971 childhood psychosis Kanner
Autisme en psychose als overlappende
fenomenen
1971 Kanner: autisme als vroege manifestatie van
schizofrenie (< 2 jaar)
1971-72 Rutter en Kolvin: autisme en schizofrenie als twee
aparte entiteiten
Vanaf DSM III (1980) apart geclassificeerd
Review Wood 2017; meer overlap dan obv kans
(genetisch, social exclusion? Selten 2015)
< Presentatietitel invullen >
22-5-2017 - # 3
Normale ontwikkeling en psychose
(very) early onset schizophrenia valt onder dezelfde
categorie als schizofrenie op volwassen leeftijd in de
DSM
Echter: “hallucinaties” en “wanen” ook normaal
verschijnsel in vroege ontwikkeling
En
Psychose in normale populatie zonder dat sprake is
van stoornis
< Presentatietitel invullen >
22-5-2017 - # 4
Normaal of afwijkend
9% 7-8 jarigen hoort stemmen, 15% daarvan heeft er last
van, 24% gaat niet vanzelf over (Bartels Velthuis, 2010, 2011)
7,5-17% 9-18 jarigen psychotische verschijnselen mn
wanen (Kelleher 2012)
11 jaar hallucinaties  risico psychose 5-16 x groter
Subklinische psychotische symptomen  brede
psychopathologie (Leede-Smith 2013, de Wit 2014, Downs 2013)
UHR 30% transitie naar Psychose (Fusar-Poli 2012)
< Presentatietitel invullen >
22-5-2017 - # 5
onderzoek
Lage prevalentie: moeilijk prospectief longitudinaal
onderzoek (Dynamics of Youth)
Onderzoek bij hoogrisicogroepen (kinderen van), 72%
as I diagnose op lft 28 jaar (Mesman 2013)
(subklin sympt)16% psychotische stoornis (Ziermans
2010)
Ernstigere subklinische sympt en lage intelligentie
hoger risico (Ziermans 2014)
Ontwikkelingspsychologie en psychiatrie
Brein bij geboorte: 350 gram,
2500 synapsen per neuron, na 3 jr 15.000,
tot ver na 18 levensjaar
4mnd-10 jaar pruning niet functionele
banen/verbindingen (volume piek
prefrontale cortex en associatiegebieden 68 jr)
Interactie aanleg +
omgevingsstimulatie/deprivatie +
hormonen (Koenis 2015)
< Presentatietitel invullen >
22-5-2017 - # 7
Ontwikkelperspectief vlgs Piaget
•
•
•
•
•
•
Coördinatie beweging (10-12 maanden):
doelgericht gedrag
Tertiaire circulaire reacties (12-18 mnd): effectief
gedrag
Eerste denken (18 mnd-2 jaar): object constante
Pre-operationele periode (2-7 jr): fantasiespel (rol
taal), realiteitstoetsing nog niet autonoom
Concreet-operationele fase (7-11 Jr): logisch
redeneren
Formeel operationele fase (vanaf 11 jaar): abstract
logisch redeneren vaak samen met preoccupatie
abstracte thema's en ontwikkeling identiteit
< Presentatietitel invullen >
22-5-2017 - # 8
Programma stemmenhoren voor kinderen (6-15
jaar)
6% psychotische stoornis, 19% autisme, 19% angst, 17%
ADHD, 13% stemming, 13% persoonlijkheid, 6% OCD
(Mayer 2017)
1/10.000 schizofrenie op kinderleeftijd (Remschmidt 2005) < 13
jaar
Hoog risico: > 10 jaar, eerstegraads familielid (schizofrenie
10x, bipolair 8x, Gottesman 1967, Craddock 2013), genetische
afwijkingen (oa 22Q11 deletie, 25% hoger risico, Rees 2014)
< Presentatietitel invullen >
22-5-2017 - # 9
Natuurlijke selectie
Spontane mutaties en deleties
Positief effect op voortplanting of
overleving  verspreiding in
genenpool
Negatief effect  verdwijnen door
selectie
Waarom dragen we “zieke” genen mee?
Rare copy number variants met
grote effect size (verschillende
penetrantie) blijven bestaan als in
onalledaagse context opeens in je
voordeel
hemochromatose: overleving
tijdens pest, geen ijzer in
lymfocyten- geen groei bacterie
diabetes type 1: overleving tijdens
ijstijd, lager vriespunt bloed door
suiker
Common variants met small
effect size draagt iedereen in
meer/mindere mate met zich
mee omdat je ze in
alledaagse context nodig kunt
hebben om te overleven
psychiatrische ziekten
diabetes type 2
Epigentica hier heel erg van
belang
Epigenetica
2003 Duke University Agouti muizen dik en blond.
Aanpassing voeding tijdens zwangerschap: klein en bruin
(DNA methylering aan/uit zetten)
2004 M Meaney Ratjes veel aandacht van moeder na
geboorte (ook als verwisseld)  goed omgaan met
stress. Ratjes die dit niet waren  ‘psychotisch’/angstig
Onderzoek invloed trauma op DNA methylering (Boks 2015)
Psychiatrische ziekten
ontsporing van een normaal evolutionair
fenomeen (common genes)
Ontsporing door buitensporige
prikkel (trauma)
Te heftige reactie op normale
prikkel (overgevoelig systeem)
of chronische prikkel
Te weinig rem op het systeem
Vroeg kinderlijk trauma (te heftige prikkel)
Verhoogd kans op psychose (Varese
2012, Janssen 2004, Larkin & Read 2008, McGrath
2017, Lincoln 2017)
Door;
1. cognitieve biases: niemand is te
vertrouwen, de wereld is gevaarlijk
(Klewchuk 2007).
2. beperktere hechtingsstijlen (Berry
2007, Read 2008).
3. dissociatie/vervreemding (Ross 2004)
4. Over-reactiviteit van de HPA as (Read
2001)
Immigratie (te heftige prikkel)
Verhoogd kans op psychose
(Bourque 2011, Cantor-Graae & Selten 2005)
Vooral als je niet bij mensen uit
je oorspronkelijke cultuur in de
wijk woont (Veling 2008)
Door ultieme
onveilige/onoverzichtelijke
situatie en social exclusion
Lagere cognitieve vaardigheden (te gevoelig
systeem)
Verhogen kans op psychose
Vooral verminderde sociale
vaardigheden (Brune 2005, Lo Cascio 2017)
Laag performaal IQ/executieve
functies/totaal IQ (Zammit 2004, Barnett 2012,
Doreh 1995, Keefe 2006, Agnew-Blais 2016)
Door; minder overzicht, minder
herkennen patronen, minder vrienden
maken en ook minder adaptief
vermogen
Opgroeien in de stad (minder adaptief vermogen)
Verhoogd kans op psychose (van
Os 2001, Pedersen & Mortensen 2001)
Door minder ontwikkelen van
adaptief vermogen in
onoverzichtelijke, onvoorspelbare,
drukke stad versus rustige
bekende platte land
Andere risicofactoren
Slaapproblemen (Meyhofer 2017)
Motore dysfunctie (Burton 2017)
Kritiek vanuit familie vooral in ontwikkelingslanden
(Wusten 2017)
Cannabis (Addington 2017)
< Presentatietitel invullen >
22-5-2017 - # 20
Dimensional vs dichotomy
< Presentatietitel invullen >
22-5-2017 - # 21
< Presentatietitel invullen >
22-5-2017 - # 22
< Presentatietitel invullen >
22-5-2017 - # 23
Behandeling kind en jeugd
Opname voorkomen of waar mogelijk met rooming in
Farmacotherapie , psychoeducatie, psychotherapie
(CGT, EMDR, trauma behandeling), psychosociale
interventies, hervatten school …
Intensief ouders betrekken, gezinsbehandeling
(multidisciplinaire richtlijn 2012)
(F)ACT, VIP teams
Preventie richten op social exclusion
Headspace
Nieuwe inzichten
< Presentatietitel invullen >
22-5-2017 - # 24
Nieuwe inzichten
Medicatie weigeraars > 30% herstel (Conus, 2017)
Te lang medicatie  overgevoeligheid dopamine
receptoren  daarmee verhoogde kans relapse
(Murray, 2017)
Psychose game, virtual reality
ESM (PsyMate, Goalie …)
eHealth apps (TemStem...)
Big data risicoprofielen
Medicatie additie (visolie, immuun supressiva)
DNA Biomarkers om effect te voorspellen
< Presentatietitel invullen >
22-5-2017 - # 25
Hoe train je je brein?
Leren
Muziek maken
Fantaseren
Puzzelen
Mediteren
Een game die je met je denken aanstuurt
Ontspan maar focus ook (mediteer)
Stress en ontspanning geven meer psychose
Meditatie trainen helpt stress en ontspanning te
vermijden
Kijk naar het scherm
https://www.youtube.com/watch?v=nrZZKN
zB5Zk
Psychose als complex model
Systeembiologie (interactie binnen en tussen genen, cellen,
social exclusion als
kernfenomeen
organen, omgeving),
Dank voor uw aandacht
22-5-2017
30