Rechtenvrij interview Serge van Veggel – OPERA2DAY Door

Rechtenvrij interview Serge van Veggel – OPERA2DAY
Door Rinske Wels
Oeroud verhaal met de kracht van nu
Het relatief jonge operagezelschap OPERA2DAY wist in de afgelopen jaren te verrassen met
voorstellingen waarin opera op een nieuwe manier voor het voetlicht werd gebracht. Bijvoorbeeld
op bijzondere locaties, zoals in de 'rondloopvoorstelling' Dolhuys Kermis vol melancholische
klaagzangen uit de barok, en La troupe d'Orphée, waarin het Orpheusverhaal op een nieuwe en
ontroerende wijze werd verteld en die tot 'Opera van het jaar 2014' werd verkozen. Maar ook ín het
theater betreedt het gezelschap bijzondere paden. Zo is dit seizoen de nieuwe opera Mariken in de
tuin der lusten te zien, met actrice (!) Hannah Hoekstra als Mariken.
Rauw verhaal met loverboy-randje
De allereerste vraag die zich aandient is waarom er gekozen is voor een 500 jaar oude tekst als basis
voor een nieuwe opera. Artistiek leider en regisseur van OPERA2DAY Serge van Veggel legt uit:
“Omdat ‘ie geweldig is! Mariken van Nieumeghen is inderdaad 500 jaar geleden voor het eerst
uitgegeven, maar is tegelijkertijd echt tijdloos.” Mariken is een meisje dat beschermd is opgegroeid,
maar blijkbaar geen ouders meer heeft, want ze woont bij haar oom. Als ze na een dag op de
Nijmeegse markt niet meer naar huis kan omdat het te donker is, klopt ze bij een tante aan die haar
zonder pardon wegstuurt. Mariken blijft alleen achter op straat en krijgt gezelschap van de duivel die
haar gouden bergen belooft. Ze gaat met hem mee en leeft zeven jaar ‘in zonde’ in Antwerpen. Dan
ziet ze een wagenspel, krijgt spijt en doet boete in een klooster. Van Veggel: “Echt een prachtig
verhaal, heel rauw en beeldend in opzet, maar ook intiem en ontroerend. We zien een meisje in een
harde, donkere wereld, zowel naïef als nieuwsgierig dat beschadigd uit de strijd komt, waarna ze het
kwaad ongedaan wil maken. Het is een soort oerverhaal, een Neerlandse mythe, waarin alles
uitvergroot is weergegeven. Daarmee toont het Marikenverhaal meteen de link naar het genre
opera, dat het ook van de uitvergroting moet hebben. Het is niet zomaar een meneer die Mariken
verleidt, het is de duivel. Het is niet een pastoor die haar ontvangt, maar de paus zelf. En haar tante
is geen gewone, maar juist een hysterische vrouw. Alles is groter dan het leven.”
De thematiek zou je volgens Van Veggel zo in een hedendaagse Hollywoodfilm kunnen tegenkomen,
die ook vaak over goed en kwaad en verleiding gaan. “Je kunt in de geschiedenis van Mariken een
hedendaags loverboy-verhaal zien. Een meisje met een ontwrichte familiesituatie die iemand
ontmoet die de oplossing lijkt voor al haar problemen. Hij toont 'oprechte' interesse in het meisje
maar maakt misbruik van haar.” Lachend: “Nou, dat verhaal is dus heel lang geleden al een keer
opgeschreven.” Dan serieus: “Maar het bestaat in werkelijkheid helaas ook nog steeds, dat patroon.”
Actrice in wonderland
De Middeleeuws Nederlandse tekst van Mariken blijft voor de opera grotendeels overeind en zal,
voor de duidelijkheid, in het Nederlands van nu worden boventiteld. Van Veggel wilde voor deze
opera graag een drieluik maken naar de Tuin der Lusten van schilder Jeroen Bosch. “De ontwikkeling
van Mariken kent drie grote fasen: de naïeve tijd vóór haar ontmoeting met de duivel, haar zondige
tijd mét hem in Antwerpen en de fase erna van geketende boetedoening. Daarbij leek het mij
geweldig als Mariken binnen die vertelling een actrice zou zijn, waarbij al die anderen zouden zingen,
zodat je, als publiek, meeleeft met dat meisje. Samen met haar kom je in de vervreemdende
muzikale wereld van de opera terecht met zowel betoverende als afschrikwekkende karakters en
wonderbaarlijke gebeurtenissen. Een actrice in wonderland dus. Ik denk dat je daardoor het verhaal
maximaal meebeleeft.” Hij vond Hannah Hoekstra, een jonge actrice van het Nationale Toneel die al
een Gouden Kalf won voor haar rol in Hemel. “Die film heeft hier wel iets mee te maken, want daarin
speelde ze ook een jonge vrouw op de grens van volwassenheid die tegelijk wél en géén grip heeft op
het leven.”
Muziek uit het hart die raakt
Dé hoofdrolspeler bij het creëren van een nieuwe opera is natuurlijk de componist. Ook daarvoor
hoefde Van Veggel niet lang te zoeken, hij kwam al snel uit bij de Griekse componiste Calliope
Tsoupaki, die al jaren in Nederland woont. Ze werd door de pers wel ‘de Monteverdi van de 20e
eeuw’ genoemd. “Ik kende haar werk en dat vond ik prachtig. Haar muzikale ‘taal’ is die van het hart:
ze weet mensen te raken. Ze is een intuïtief iemand, zowel uitbundig als introvert, en haar muziek is
dat ook.” Ook Tsoupaki kwam tot de conclusie dat Mariken een actrice moest zijn, niet per sé voor de
hand liggend voor een opera. "Maar het maakt de confrontaties tussen de karakters heel
fascinerend, want naast een sprekende Mariken, worden de zingende figuren natuurlijk nog
kleurrijker en 'sprekender'. Zeker in de muziek die Calliope nu voor ze schrijft. De duivel zingt
bijvoorbeeld absoluut charmant en palmt haar echt in. Zij valt daar voor, maar kan het niet
teruggeven. In die zin is zij ook een nog 'gewoner' meisje, dan een sopraan was geweest.” Dat
iedereen in het middeleeuws Nederlands zingt en spreekt – zoals men in de Middeleeuwen echt
praatte in ons land – geeft een soort 'oerexpressie', vindt Van Veggel: “Het sprak heel erg tot onze
verbeelding, het is zowel rauw en plat als zangerig zuidelijk. Medelibrettist Karim Ameur en ik
worden geadviseerd door een hoogleraar uit Groningen die ons de tekst helemaal heeft voorgelezen.
Al snel klonk het oud-Nederlands als een soort dialect. We konden bijna alles verstaan, zo ver weg
bleek het niet.”
Opera voor bijna alle zintuigen
Serge van Veggel is een pionier binnen de operawereld en probeert met OPERA2DAY aansprekende
voorstellingen te maken voor een groot publiek. “Operazang voelt en klinkt misschien niet zo bekend
voor jonge mensen. Ik heb dat zelf ook gehad. Toen ik 17 was, dacht ik: ik ga eens een keer naar een
opera, kan ik dat ook van mijn lijstje afvinken, hoef ik daar nooit meer naartoe. Het tegendeel
gebeurde: ik vond het geweldig! Vanaf de eerste klanken vanuit de orkestbak was het totaal raak.
Daarom geloof ik nog steeds dat mensen die niet met opera opgevoed zijn, gepakt kunnen worden
door dit genre. Dat is nu ook mijn streven, omdat het voor mij het mooiste moment uit mijn leven
werd.” OPERA2DAY richt zich daarom op zowel artistiek zo hoog mogelijke kwaliteit als het bereiken
van een zo breed mogelijk publiek. 'Juist voor een nieuw publiek moet het écht heel goed zijn om te
overtuigen' aldus Van Veggel. Hij merkt dat mensen die eenmaal geweest zijn, ook juist niet fervente
operagangers, terugkomen. "Natuurlijk omdat de basisingrediënten op zichzelf al verstillend of
overdonderend zijn: live musici, zangers en theatrale beelden die tegelijk alle zintuigen raken. Maar
daarnaast hebben we denk ik altijd nog bezoekers kunnen verrassen met een bijzondere aanpak of
extra ingrediënten. Ook bij Mariken hebben we nog wel een plannetje...'