Meer licht op stemming en slaap bij de ziekte van Parkinson
advertisement
Meer licht op stemming en slaap bij de ziekte van Parkinson Chris Vriend, neurowetenschapper Sonja Rutten, psychiater in opleiding Inhoud • Verschijnselen van de ziekte van Parkinson • Slaapproblemen • Stemmingsproblemen • Mogelijke oorzaken • Behandeling • Onderzoek • Vragen Verschijnselen van de ZvP Kenmerkende verschijnselen Andere verschijnselen • Stijfheid • Reukverlies • Traagheid van bewegingen • Autonome stoornissen • Minder bewegingen • Houdingsinstabiliteit • Beven • Vermoeidheid / pijn • Angststoornissen • Impulscontrolestoornissen • Cognitieve problemen • Hallucinaties / psychose • Slaapproblemen • Stemmingsproblemen Slaapproblemen (I) • Komen voor bij 70-90% van de Parkinsonpatiënten • Variëren van niet kunnen slapen tot overmatige slaperigheid overdag Slaapproblemen (II) • Oorzaken? – Motorische klachten – Vaak moeten plassen – Nachtelijke verwarring/hallucinaties – Parkinson-gerelateerde slaapstoornissen –… Slaapproblemen (III) • Behandelmogelijkheden – Afhankelijk van soort klachten • Medicatie – Bijwerkingen – Interacties – Teveel medicatie • Alternatief is gewenst! Stemmingsproblemen (I) • Stemmingsproblemen komen voor bij 35 – 50% van de Parkinsonpatiënten • Kenmerken? Kenmerken • • • • • • • • • Sombere stemming Niet kunnen genieten, geen interesse Slaapproblemen Verminderde eetlust Gejaagd / geremd Minder energie Schuldgevoelens, slecht zelfbeeld Concentratieproblemen, besluiteloosheid Gedachten aan de dood Stemmingsproblemen (II) • Oorzaken? – Chronisch ziek zijn – Beperkingen – Slechte nachtrust – Sociale problemen –… Stemmingsproblemen (III) • Behandelmogelijkheden – Gesprekstherapie – Medicatie • Bijwerkingen • Interacties • Teveel medicatie • Alternatief gewenst! Alternatief? • Slaap- en stemmingsproblemen komen vaak samen voor • Gemeenschappelijke oorzaak van deze aandoeningen? Biologische klok De biologische klok (I) Input Pacemaker Biologische klok Output Ontregeling van de biologische klok Input Pacemaker Biologische klok Output Ontregeling van de biologische klok bij Parkinson • Verschuiving slaap/waak ritme • Ernst Parkinsonsymptomen wisselt gedurende de dag • Effect van medicatie is tijdsafhankelijk • Verschuiving ritme ‘slaaphormonen’ Lichttherapie als alternatief? (I) • Lichttherapie herstelt het ritme van de biologische klok • Effectief bij het behandelen van depressie en slaapstoornissen Lichttherapie als alternatief? (II) • Maar: onvoldoende onderzocht bij de ziekte van Parkinson • Drie kleine, matig gecontroleerde studies – Verbetering van stemming – Verbetering van slaap – Verbetering van motoriek – Afbouw van medicatie – Bijwerkingen mild en tijdelijk En toen was er licht Onderzoek naar het effect van licht op stemming en slaap bij de ziekte van Parkinson Lichtstudie (I) • 80 patiënten met Parkinson en stemmingsproblemen • 3 maanden lichttherapie – Vergelijking van twee soorten licht – Twee maal daags 30 minuten • 6 maanden follow-up Lichtstudie (III) Tijdslijn therapie Tijdslijn Lichttherapie Lichttherapie Lichttherapie Innemen Parkinson medicatie Gaan slapen Opstaan 0:00 1:00 2:00 3:00 4:00 5:00 6:00 7:00 8:00 9:00 10:00 11:00 12:00 13:00 14:00 15:00 16:00 17:00 18:00 19:00 20:00 21:00 22:00 23:00 1e ochtend wattenstaafje kauwen 2e ochtend wattenstaafje kauwen 3e ochtend wattenstaafje kauwen 4e ochtend wattenstaafje kauwen 1e avond attenstaafje kauwen 2e avond wattenstaafje kauwen 3e avond wattenstaafje kauwen 4e avond wattenstaafje kauwen Lichtstudie (II) • Metingen – Stemming – Slaap – Cognitief functioneren – Motoriek – Kwaliteit van leven – Biologische maten Synopsis Verwachtingen • Verbeterde stemming en slaap maten; ‘resetten’ van biologische klok. • Mogelijke verbetering van motor symptomen (verlaging Parkinson medicatie) • Hoge waardering voor therapie: weinig bijwerkingen, thuistherapie • Verbetering van levenskwaliteit Waarom meedoen? • Behandeling voor stemming- en slaapproblemen met licht: weinig bijwerkingen. • Bijdrage aan wetenschappelijk onderzoek naar deze problematiek in de ziekte van Parkinson. Onderzoekers en financiering Sonja Rutten & Chris Vriend Prof. Dr. H.W. Berendse, neuroloog Prof. J. Smit, methodoloog Dr. Y. D. van der Werf, neurowetenschapper Dr. O. A. van den Heuvel, psychiater Dr. E.F. Foncke, neuroloog Prof. E.J.W. van Someren, slaapwetenschapper Financieel mogelijk gemaakt door • Meer weten of deelnemen? • Neem contact op via: – Telefoon: 020 444 9683 – E-mail: [email protected]
