Voeding bij de ziekte van Parkinson

Voeding bij de ziekte van Parkinson
Parkinsoncafe Harderwijk
22 maart 2017
Saskia van Os, diëtist Eet-Wijzer
Programma
– Inname levodopa en relatie met eiwit
– Eiwit verminderen – zin of onzin
– Onder- of overgewicht
– Maagledigingsproblemen
– Obstipatie
– Kauw en slikproblemen
Voedingswetenschap/richtlijn
• Richtlijn Voeding bij de ziekte van Parkinson
(multidisciplinair) 2012
• Patiëntenversie richtlijn Voeding bij de ziekte
van Parkinson
• Richtlijn Diëtetiek bij de ziekte van Parkinson
(monodisciplinair)
• www.parkinsonnet.nl  Parkinson 
Behandelrichtlijnen  Richtlijn voeding en
diëtetiek
Bekende ziekte
Voeding en levodopa
• Inname medicatie
• Invloed eiwit uit de voeding
• Andere beinvloedende factoren
Inname medicatie
• 1/2 uur voor een hoofdmaaltijd of 1 uur na een
hoofdmaaltijd
– Met water, vruchtensap (geen grapefruitsap) of
appelmoes
– Nooit met product dat eiwit bevat!
Eiwit
Medicatie /voeding
• De medicatie wordt van de darm naar het bloed en naar
de hersenen getransporteerd door dezelfde cellen als de
aminozuren (eiwitten) uit de voeding en kunnen dus
elkaar verdringen.
• Gevolgen: verminderde afgifte Dopamine >>verminderde
werking >> responsfluctuaties
Let op: persoonlijke gevoeligheid ; niet iedereen is hier
gevoelig voor!
• Moet iedereen met Parkinson dus eiwitarm
eten?
Eiwitten zomaar schrappen: nee !
• Eiwitten zijn hard nodig voor opbouw
spierweefsel en immuunsysteem, m.n als er (ook)
sprake is van (onbedoeld) afvallen
• Afstemming eiwitten op innametijden en
aktiviteiten (meer eiwit bij rust en minder/geen
medicatie nodig; bv eiwitrijke bedtimesnack)
• Verdeling over de dag , pieken/dalen voorkomen
(ook eiwitten in de tussendoortjes, niet alles in 1
maaltijd stoppen)
Wanneer eiwit beperken
• met ernstige responsfluctuaties (veel on/off)
• Klachten/idee dat medicatie niet werkt
• Raadpleeg altijd een dietist, ga niet zelf eiwitten schrappen
Eiwitbeperking maximaal 1 week uitproberen
om te kijken of het effect heeft (persoonlijke gevoeligheid)
Algemeen bij responsfluctuaties
• Inname medicatie:
– op tijd
– ruim voor de maaltijd en
– met water/sap
• Maaglediging goed ??
• Geen obstipatie ??
• Zijn de eiwitten goed over de dag verdeeld (niet
te grote pieken) ??
Medicatie Effect Registratie
Vertraagde maaglediging
Klachten:
• Vol gevoel
• Misselijkheid
• Slechte eetlust
Gevolg: vertraagde afgifte van de Levodopa !!
Behandeling:
• Gebruik van Domperidon
• Kleine frequente maaltijden met minder vet
• Evt meer vloeibare voeding
Obstipatie
Mogelijke oorzaken:
• Verminderde darmwerking door ZvP;
• Spieren kunnen zich niet goed ontspannen;
• Voeding;
• Minder beweging.
Obstipatie
Gevolgen van obstipatie:
• Meer onvoorspelbare opname van medicatie
• Meer kans op responsfluctuaties (Bloem 2010)
• Invloed op kwaliteit van leven
Behandeling obstipatie
Stapsgewijze behandeling
Niet medicamenteus:
•
•
•
•
•
Vocht 1.5-2.0 liter per dag (incl koffie/thee melkprodukten)
Vezelrijke voeding 30-40 g per dag
Ontbijt gebruiken, regelmatig eten
Voldoende beweging
Gebruik van vezelpreparaten alleen indien met normale voeding een
voldoende vezelinname niet haalbaar is
• Evt probiotica (weinig wetenschappelijk bewijs, effect is persoonlijk)
Indien na twee weken van niet medicamenteuze therapie geen verbetering optreedt of
de patiënt ervaart veel hinder van de obstipatie, dan kan worden gestart met
medicamenteuze therapie
Vezelrijke produkten
Medicamenteuze behandeling
• Psylliumvezels (Metamucil)
• Macrogol/Lactulose
• Contactlaxantia of andere osmotisch werkende
laxantia (bv bisacodyl, magnesium oxide)
• Klysma bij fecale impactie
Gewichtsverlies door verminderde inname
Factoren die meespelen bij een verminderde energie-inname:
• Verminderde eetlust:
̵ Verminderde smaak en reuk
̵ Bijwerkingen medicatie
̵ Misselijkheid
̵ Vertraagde maaglediging/snel vol gevoel
̵ Obstipatie
• Depressie/cognitieve stoornissen
• Verslechterde hand-mondcoördinatie
• Moeite met kauwen en slikken
• Moeite met bereiden van eten en doen van boodschappen
• Zorgafhankelijkheid
Gewichtsverlies door verhoogde
energie behoefte
• Tremoren
• Dyskinesieën
• Spierrigiditeit
Gevolgen gewichtsverlies
• Verhoogde kans op ondervoeding (verlaagde
weerstand/langer herstel )
• Laag BMI – verhoogd risico op botfracturen en
meer valrisico
• Afname kwaliteit van leven (niet fit/vermoeid)
Risico op ondervoeding
• Gewichtsverlies van 5% (3-4 kg) in 1 maand
• Gewichtsverlies van 10% (6-8 kg) in 6
maanden
• Blijvende onbedoelde gewichtsafname over
een periode van 1-2 jaar
Afname gewicht
en
spiermassa
Verminderde
wondgenezing/
toename kans
decubitus
Meer kans op infecties
(verminderde darmwerking
en verlaagde weerstand)
Langere opnameduur
Hogere
mortaliteit
Ondervoeding
Meer kans op complicaties
Afname kwaliteit van leven
Hogere behandelingskosten
Voeding aanpassen
• Energie- eiwitverrijkt dieet
– 3 hoofdmaaltijden
– 3 tussenmaaltijden/ eiwitrijke tussendoortjes
– Volle producten
– Water/koffie/thee vervangen door dranken met
energie
– Evt aanvullende dieetpreparaten (io met diëtist)
Laag BMI – verhoogd risico op
botfracturen
• Botbreuken(heup) komen meer voor bij de
ZvP
(Sato,2000)
- Vanwege groter valgevaar
- Vooral bij oudere patiënten/vrouwelijke patiënten
- Vooral bij patiënten met een lage BMI
• Bij de ZvP – extra aandacht voor Calcium en
Vitamine D
Andere voedingsgerelateerde
problemen
• Gewichtstoename
– Na DBS : 5-10 kg aankomen
– Veranderde leefstijl
– Medicatie die eetlust of
vetopslag bevorderen
Ongewenste gewichtstoename
Doel:
• Afvallen of
• Voorkomen van verdere gewichtsstijging
Adviezen:
• Energiebeperkt dieet o.b.v. Richtlijnen
goede voeding
• Bewegingsadvies eventueel i.c.m.
fysiotherapie en/of beweeggroepen
Kauw- en slikproblemen
• nauwe samenwerking tussen logopedist
en diëtist
• Logopedist bepaalt welke consistenties
van eten en drinken de cliënt veilig kan
slikken
Aandachtspunten
• Portiegrootte – 6 maaltijden per dag
• Afwisseling
- Koud- warm
- Zoet-hartig
- Recepten en tips bereiding
• Gebruik verdikkingsmiddelen
• In overleg met de dietist dieetproducten
zoals vruchtenmoes, pudding, drinkvoeding
Nieuwe website
• www.moeilijkslikken.nl
Informatieve website
http://www.parkiskookatelier.be/
Kookboek
www.bol.com
Boodschap
1. Zorg voor een goeie inname van de medicatie
–
–
–
Op tijd
Half uur voor de maaltijd of uur erna
Met water, vruchtensap of appelmoes
2. Zorg voor een goede en regelmatige ontlasting
3. Let op de maaglediging, eet frequent en kleine porties,
evt. starten met domperidon
4. Weeg uzelf regelmatig (1x 2-3 weken) en voorkom
onder/overgewicht
5. Bij responsfluctuaties
–
–
Zorg voor een goede eiwitverdeling
Probeer zo nodig een voeding met minder eiwitten voor 1 week
• Ga bij vragen over uw voeding of gewicht en
individueel dieetadvies naar een diëtist
aangesloten bij Parkinsonnet
• 3 uur vergoeding uit de basisverzekering; in
sommige aanvullende verzekeringen extra
• Multidisciplinaire samenwerking met oa fysio,
ergo, logo en psycholoog
Vragen