1 Conservatisme en liberalisme Politieke strijd en

Hoofdstuk 10
Politieke strijd en emancipatie
1
Conservatisme en liberalisme
Casus
Hoofdstuk 10
Politieke strijd en emancipatie
Topoverleg
in Europa
226
514667_Memo_vwo_H10.indd 226-227
In 1822 kwamen vooraanstaande
Europese diplomaten samen
in het Oostenrijkse Verona (nu
Italië). De Oostenrijkse kanselier
Klemens von Metternich had hen
uitgenodigd voor een congres
over de onrust in de wereld, onder
andere in Spanje.
Daar was in 1820 een opstand
tegen de koning uitgebroken. De
opstandelingen grepen de macht
en bepaalden dat Ferdinand
VII alleen mocht aanblijven
als voortaan niet hij, maar het
parlement de hoogste macht
zou hebben. Verder moest hij
akkoord gaan met stemrecht
voor alle volwassen mannen en
persvrijheid. Voor de zekerheid
Bron 1 Spotprent uit de tijd van het Congres van
Verona. De maker waarschuwt de onderhandelaars: het
zetten de opstandelingen hem vast
vertrappen van de rechten van het volk is gevaarlijk,
in zijn paleis. Dat was begrijpelijk,
maar Europese verdeeldheid ten opzichte van de Russische beer nog gevaarlijker ...
want niet alle Spanjaarden
steunden de opstand. In feite was
er in Spanje een burgeroorlog gaande tussen aanhangers van de koning (monarchisten) en zijn
tegenstanders (‘liberales’).
De diplomaten in Verona vonden de Spaanse opstand erg gevaarlijk. Met name buurland
Frankrijk was bang dat de ‘liberales’ de Spaanse koning zouden afzetten en Frankrijk zouden
aanvallen. De Fransen wilden daarom militair ingrijpen in Spanje. Maar eerst wilden ze weten
of de andere landen zo’n inval zouden steunen. De Britten weigerden daaraan mee te werken.
Zij waren bang dat Frankrijk dan te machtig zou worden. Oostenrijk, Pruisen en Rusland gaven
wel toestemming voor een Franse inval, maar alleen als de Spaanse regering koning Ferdinand
daadwerkelijk zou afzetten of wanneer Spanje Frankrijk zou aanvallen.
Hoewel dit geen van tweeën gebeurde, marcheerde het Franse leger in 1823 toch Spanje
binnen. Het verjoeg de ‘liberales’ en gaf de Spaanse koning zijn absolute macht terug. De
andere Europese landen vonden het Franse optreden wel best. Ze waren allang blij dat de oude
orde in Spanje was hersteld.
Vragen
1
2
3
Welke twee partijen streden in de jaren 1820-1823 in Spanje tegen elkaar?
Leg voor beide partijen uit aan wie zij de meeste macht wilden toekennen.
a Aan welke kant stonden de meeste deelnemers van het Congres van Verona? Licht
je antwoord toe.
b Bedenk een reden voor deze opstelling.
Restauratie en liberale revoluties
De opstelling van het Congres van Verona is kenmerkend voor de periode die we aanduiden
Restauratie als de Restauratie (‘herstel’). Deze periode tussen 1814 en 1830 was een logische reactie op
de democratische revoluties van de 18e eeuw en de Napoleontische tijd.
De Franse Revolutie had Europa immers diep geschokt. Sommige bestuurders wisten zich
te herinneren dat de Ierse politicus Edmund Burke in zijn Reflections on the revolution in
France (1790) de aanhangers van de Franse Revolutie had gewaarschuwd. Hij voorspelde dat
in het revolutionaire Frankrijk de macht op straat zou komen te liggen en dat op korte termijn
een of andere populaire generaal een poging zou doen deze macht te grijpen. Volgens Burke
was van revolutionair fanatisme weinig goeds te verwachten en moest de chaos wel uitlopen
op een dictatuur die erger was dan die van de wankelmoedige koning in 1789.
In zijn pamflet vergeleek Burke de revolutie in Frankrijk met het op traditie gefundeerde
politieke systeem van Engeland. Volgens hem had de geschiedenis laten zien dat het
strak vasthouden aan (eeuwen)oude rechten en wetten als de Magna Carta van 1215 een
goede basis was geweest voor een geleidelijk groeiende inspraak van burgers en parlement.
De gebeurtenissen in Frankrijk lieten zien dat piepjonge, abstracte begrippen als ‘vrijheid’ en
‘mensenrechten’ die stabiliteit niet konden bieden. Ze werden door opstandige heethoofden
misbruikt om het volk op te stoken. Zo werd het gezag van de staat ingeruild voor het gezag van
de straat. Burke voorspelde dat de vrijheid van de burgers het eerste slachtoffer zou worden van
het onherroepelijke ingrijpen van Franse militairen.
De gebeurtenissen gaven hem postuum gelijk. In 1792 was het revolutionaire Frankrijk in
oorlog geraakt met de omringende staten en in de jaren daarna had het verscheidene gebieden
veroverd. Dit proces kwam in een stroomversnelling nadat in Frankrijk een sterke man was
opgestaan, Napoleon Bonaparte. Deze veldheer onderwierp vrijwel heel Europa. Hij liep zich
evenwel stuk op de verovering van Rusland en in het voorjaar van 1814 werd Napoleon verslagen.
Vijftien jaar Napoleontisch bewind had Europa behoorlijk overhoop gegooid. Napoleon
stond een mengeling voor van revolutionaire idealen en autoritair bestuur. Zo had hij in
de veroverde staten een einde gemaakt aan allerlei eeuwenoude privileges van de adel.
Bijna overal waren de traditionele vorsten vervangen door nieuwe staatshoofden (veelal
familieleden van Napoleon zelf). Er waren nieuwe grenzen getrokken, nieuwe wetten
uitgevaardigd en nieuwe
bestuursfuncties ingevoerd.
Nu Napoleon was verslagen,
vonden de oude koningen,
keizers en prinsen dat alles zo
veel mogelijk moest worden
teruggedraaid (gerestaureerd).
Ook probeerden zij nieuwe
revoluties te voorkomen.
Aanvankelijk had de
Restauratie succes. Tijdens
het Congres van Wenen (18141815) werden de Europese
landen het erover eens dat
vorsten die door Napoleon
waren verdreven, in hun oude
rechten moesten worden
hersteld. Bovendien moest er
een machtsevenwicht tussen
Bron 2 Engelse spotprent van James Gillray uit 1790. De Engelse dominee
de grote staten komen. Om
Price werkt aan zijn preek waarin hij de Franse Revolutie en zelfs de moord
op de koning verheerlijkt. Maar plotseling ruikt hij een conservatieve rat die
die reden werd Frankrijk
verdacht veel op Edmund Burke lijkt. Met zijn Reflections on the revolution
omringd met enkele nieuwe,
in France in de hand draagt Burke hem op kerk en koning te stellen boven de
zegeningen van de revolutie.
sterke staten.
227
13/01/15 15:21