Handleiding innoveren met WZSW 5

Inhoud
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Inleiding
WZSW concept
Aanbevelingen bij innoveren met WZSW
Informatie over Woonzorgservice
Innovatie netwerk
Digitale werkplaats
Gebruiksaanwijzing
 U kunt deze handleiding opslaan en afdrukken als info-boekje
 Voor gebruik van deze handleiding online, klik hier!
1. Inleiding
Deze handleiding is bedoeld voor iedereen die meer wil weten over het concept Wonen,
Zorg en Service in de Wijk. Dat kunnen zijn beleidsmedewerkers van gemeenten,
wethouders, projectleiders, dienstverleningsorganisaties en professionals in vernieuwing.
In deel 2 vindt u beknopte informatie over het WZSW concept. Op de site wordt dieper
ingegaan op de verschillende onderwerpen, bovendien wordt de site steeds aangevuld
met actuele informatie.
Op basis van de eindverslagen van de tien projectgemeenten worden aanbevelingen bij
innoveren met WZSW geformuleerd in deel 3
Deze handleiding wordt ondersteund door de site www.wzsw.nl; De plaats waar alle
informatie, kennis en discussie over WZSW en haar lokale toepassingen gecombineerd
worden.
Delen 4 tot en met 6 geven korte toelichting op de structuur en gebruik van de site
www.wzsw.nl . Met de online-versie kunt u uitgebreide informatie krijgen naar eigen
keuze.
2. WZSW - concept
1. Persoonlijke dienstverlening aan huis
Woonzorgservice in de buurt
Vergrijzing en vermaatschappelijking zijn urgente vraagstukken die leiden tot een grote
toename van de vraag naar ondersteuning in de directe woonomgeving. Als mensen met
een beperking, waaronder veel ouderen, een beroep kunnen doen op betaalbare
ondersteunende diensten kunnen zij langer zelfstandig blijven wonen. De vraag van
ouderen en andere wijkbewoners met een beperking en de plaatselijke omstandigheden
zijn maatgevend voor de aard van dienstverlening. WZSW experimenteert met een
financieringsmix en reguleert een eigen bijdrage met dienstencheques. Daarmee kan
zowel het probleem van personele als financiële tekorten in de zorg worden
teruggedrongen.
2. Ontwikkeling van arbeids- en sociale participatie
Vraag om de hoek, werk om de hoek
Persoonlijke dienstverlening op het terrein van wonen, zorg en welzijn vraagt om nieuwe
dienstverleners. Het ligt voor de hand om die te zoeken in de wijk waar de afnemers van
de diensten wonen. Dat kunnen vrijwilligers zijn of mensen met een uitkering vanwege
werkloosheid of (gedeeltelijke) arbeidsongeschiktheid; mensen die moeilijk een plek op
de arbeidsmarkt kunnen verwerven. WZSW ondersteunt de ontwikkeling van eigen
competenties. Door zo de ‘vraag om de hoek’ op te lossen met ‘werk om de hoek’
worden meerdere doelen gelijktijdig bereikt.
Sociale Participatie en reïntegratie
De burger met een beperking kan met adequate dienstverlening rond wonen, zorg en
welzijn zelfstandig blijven wonen en participeren in de wijk. Dat is de essentie van
succesvolle vermaatschappelijking. Woonzorgservice biedt kansen voor
arbeidsongeschikten, werklozen of mensen met een bijstandsuitkering. Niet hun
beperkingen maar competenties staan centraal. Met WZSW kunnen ze een gevarieerde
ervaring opdoen middels leer-werktrajecten in de persoonlijke dienstverlening. Dat biedt
in ieder geval de kans om zelf weer tot sociale participatie te komen. Voor een aantal is
het de opstap naar nieuwe betaalde arbeid.
3. Vernieuwing van lokaal sociaal beleid
Gemeenten maken een zoektocht door naar hun nieuwe rol in de samenleving.
Van uitvoerder naar regisseur,
van controleur naar adviseur,
van allesdoener naar uitbesteder.
Het zoeken naar nieuwe rollen door de lokale overheid houdt verband met een
veranderende visie op:
• besturen van de samenleving (decentraal);
• betrekken van burgers bij beleid en samenleving (participatie);
• het aanspreken van burgers op hun eigen verantwoordelijkheid (mondigheid).
Daarbij zijn schijnbaar tegenstrijdige eisen aan de orde als:
regie voeren--------------------- zaken realiseren
adviseren ·¨¨¨¨¨≠≠≠≠≠≠≠≠≠≠≠¨¨¨¨¨‚ stelling nemen
dienstbaar zijn ·¨¨¨¨¨≠≠≠≠≠≠≠≠≠≠≠handhaven
uitbesteden ·¨¨¨¨¨≠≠≠≠≠≠≠≠≠≠≠≠≠¨aansprakelijk gesteld worden
Aan de ene kant vraagt de samenleving dat de overheid dingen voor elkaar krijgt. Dat
kan niet (meer) alleen via wetten en regels, maar vergt zaken doen, onderhandelen en
zoeken naar oplossingen waar iedereen mee uit de voeten kan. Dat is mensenwerk, dat
valt niet alleen in regels of voorschriften te vatten.
Het vraagt van mensen bij de overheid dat zij creatief nadenken, zich inleven en zoeken
naar oplossingen.
Aan de andere kant eist de samenleving dat de overheid rechtmatig werkt, objectief is,
niemand bevoordeelt en uitgaven verantwoordt (………….). Daar horen precieze regels
bij die de ruimte inperken van de overheid om zaken te doen en belangenafwegingen te
maken. Het ontwikkelen en benoemen van nieuwe rollen voor gemeenten gaat samen
met het vinden van bijpassende nieuwe manieren van werken en competenties. Een
standaard antwoord of nieuwe blauwdruk om zo'n verandering vorm te geven werkt niet.
Het is een participatieve zoektocht, die de buitenwereld binnenhaalt, om te leren over de
gewenste verandering en de nieuwe antwoorden.
Met de WMO wordt de nieuwe rol van gemeente bij het ondersteunen en 'laten
meedoen' van kwetsbare groepen wettelijk geregeld. Dat er sprake is van een
structurele verandering wordt nog eens onderstreept door nieuwe wetten als WWB,
Wmo, Wi, Wsw, die gemeenten bevoegdheden en verantwoordelijkheden geven. Het
ontwikkelen van een rol in de maatschappelijke vernieuwing is een kwestie van langere
adem en vraagt nieuwe methoden, zeker als het niet meer alleen gaat over handhaven,
maar middels draagvlak verantwoordelijkheid te stimuleren.
Door de nieuwe taken staan gemeenten voor de opdracht om, aansluitend op bestaande
dienstverlening en 'couleur locale', passende oplossingen te stimuleren.
Met WZSW kunnen gemeenten praktische mogelijkheden onderzoeken die de koppeling
van de uitvoering van WWB en WMO biedt. Daarbij blijkt ook belangrijk de verbinding
met de nieuwe Wet Inburgering en de WSW. Met een integrale aanpak kunnen
meerdere doelgroepen bij de samenleving worden betrokken.
WZSW in beeld
Voor een visuele impressie van het WZSW concept kunt u gebruik maken van een
drietal DVD’s die te bestellen zijn op www.prvmz.nl
3. Aanbevelingen bij innoveren met WZSW.
In hun eindverslag beschrijven de tien IPW projectgemeenten ervaringen met innovatie
en implementatie van WZSW op lokaal niveau.
Op basis van deze eindrapportages werden onderstaande aanbevelingen geformuleerd.
Het experiment WZSW heeft een schat aan ervaringen opgeleverd. Hieronder volgen de
meest in het oog springende ervaringen en aanbevelingen van de tien gemeenten die
hebben samengewerkt in het IPW-project ‘Vraag om de hoek, werk om de hoek’.
WZSW leert ons lessen op het gebied van:
- regievoeren
- integraal werken
- aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt
- ketensamenwerking
- cultuuromslag
Het leggen van de verbinding tussen de beleidsterreinen van de WWB en de Wmo
werkt.
Op klantniveau vermindert isolement, zowel voor dienstvragers als dienstverleners.
Op beleidsniveau wordt aangetoond hoe afzonderlijke budgetten aan elkaar gekoppeld
kunnen worden: WZSW levert de aanzet om diverse budgetten integraal te gebruiken,
voor elkaar te laten werken en loopt hiermee vooruit op de inwerkingtreding van het
Participatiefonds.
Persoonlijke dienstverlening schept werkgelegenheid.
De projecten tonen duidelijk aan dat er sprake is van een (toenemende) vraag van
mensen naar persoonlijke dienstverlening aan huis.
Het gaat hierbij om dienstverlening die ligt in het gebied tussen de geïndiceerde
voorzieningen (Wmo) en de vrijwillige dienstverlening. Het laagdrempelige karakter van
WZSW past precies in dit tussengebied. Inzet van WZSW-diensten kan een beroep op
dure geïndiceerde voorzieningen uitstellen, misschien zelfs voorkomen en aan de
andere kant het (tanende) vrijwilligerswerk ondersteunen.
Activering als tussendoel bij uitstroom naar werk.
Voor een aantal WWB-klanten is instroom in een WZSW-traject (nog) te hoog gegrepen.
De instroom vanuit het WWB-klantenbestand bleef dan ook achter bij onze verwachting.
Directe uitstroom naar de reguliere arbeidsmarkt blijkt voor deze doelgroep nog vaak
een stap te ver. Een grote afstand tot de arbeidsmarkt gaat vaak gepaard met de
aanwezigheid van complexe problematieken. Met name voor deze groep kan WZSW
worden ingezet als activeringsinstrument dat mensen in hun kracht zet.
Participatie als ‘werk op maat’ levert maatschappelijk rendement
Uit bovenstaande volgt dat gemeenten naast het uitvoeren van wetten moeten gaan
zoeken naar nieuwe, creatieve mogelijkheden die het mensen mogelijk maken mee te
doen in de samenleving. Participatie betekent dat niet uitsluitend ‘betaald werk’ voor
ogen moet staan als het gaat om volwaardig meedoen, maar ook ‘werken op maat door
activering’ als doel moet worden benoemd. Voor een aantal mensen uit onze bestanden
zal dit het hoogst haalbare zijn.
Doelgroepbenadering vraagt omslag naar individuele klantbenadering
Als naast uitstroom naar werk ook ‘meedoen’ als doel wordt gezien dan kan WZSW
zonder twijfel een succes genoemd worden. Het haalt mensen uit hun isolement, laat
hen ondervinden dat ze iets kunnen en brengt hen in contact met andere mensen. En
dat allemaal ’om de hoek’, waardoor versteviging van de sociale cohesie in de directe
woonomgeving op gang komt. Door WZSW ook te richten op UWV-klanten en
vrijwilligers wordt duidelijk dat wij onze aandacht niet moeten focussen op één bepaalde
doelgroep. Het vertrekpunt moet zijn de individuele vraag naar ondersteuning en een
daarbij passend maatwerktraject ongeacht welke uitkering iemand ontvangt.
Transparante werkprocessen en drempel verlagen
Het vraagt een brede blik van gemeenten, om instrumenten als minimabeleid, Wmovoorzieningen en activeringsinstrumenten op elkaar af te stemmen. Zo kan een relatief
eenvoudige keuze voor huisbezoeken, in plaats van de administratieve benadering die
we vaak zien, een kanteling in de benadering van klanten betekenen. In plaats van de
risico’s in beeld te brengen (rechtmatigheid) maken we een ‘kansenprofiel’
(doelmatigheid) van een persoon. Met een laagdrempelige werkwijze komen we letterlijk
binnen bij mensen en kunnen situaties in kaart brengen die de ‘menselijk maat’ tussen
wetten, professionele dienstverleners en mensen mogelijk maakt.
Samenwerking tussen gemeenten
De samenwerking met collega’s van andere projectgemeenten werkt in voorbereidende
en ontwikkelende zin inspirerend om de implementatie van WZSW vorm en inhoud te
geven. Door het uitwisselen van ervaringen kunnen oplossingen worden gevonden voor
lokale (communicatie) knelpunten. Waar werkterreinen van project ontwikkelpartners de
gemeentegrenzen overschrijden kunnen gezamenlijke afspraken worden gemaakt. Bij de
lokale uitwerking gaan vaak de verschillen tussen de gemeenten belemmeringen vormen
om de samenwerking verder gestalte te geven. Volgafspraken over samenwerking
bevelen wij dan ook niet aan. De boodschap is: op het juiste moment de lokale kleur in te
vullen. Bestuurlijk overleg tussen samenwerkende gemeenten is een must. Politiek
draagvlak en een visie op WZSW zijn van wezenlijk belang wil WZSW komen tot een
effectieve aanpak. Een duidelijke keuze door het lokaal bestuur voor implementatie van
het project beschouwen wij dan ook als een van de belangrijke succesfactoren.
Samenwerking tussen gemeente en aanbieders
Bij het ontwikkelen van lokaal sociaal beleid kan de gemeente niet zonder externe
partners. De komst van de Wmo en meer specifiek, het experimenteren met WZSW
heeft ons de noodzaak tot samenwerken duidelijk gemaakt. Ook hier is de boodschap
maak de verbinding, breng partners bij elkaar. Moeilijkheid hierbij is dat deze partners
ook elkaars concurrenten worden als de gemeente een aanbesteding uitschrijft op een
zorgproduct als ‘hulp bij het huishouden’. Binnen WZSW hebben we externe partners
hierop een zéér terughoudende houding zien aannemen. Met WZSW als flexibel en
laagdrempelig product is het mogelijk een brug te slaan en te stimuleren tot
samenwerking.
Samenwerken met externe partners of dit nu zorginstellingen, wooncorporaties, UWV’s
of het CWI zijn, vraagt erom achter je eigen façade vandaan te komen en op het
overlappinggebied iets meer te doen dan je als organisatie gewend bent. Juist op dit
gebied wordt de meerwaarde aangetroffen die voor de klant kan werken.
Aansluiting onderwijs-en arbeidsmarktbeleid
Het WZSW concept heeft in een eerder stadium de ontwikkeling van een nieuwe
opleiding WZS-verlener opgeleverd. De doorontwikkeling binnen ons project heeft laten
zien, dat voor sommige deelnemers de instroom in deze opleiding te hoog gegrepen is.
Dit heeft ertoe geleid voorafgaand aan de opleiding een individueel traject van Eerder
Verworven Competenties (EVC) te koppelen. De nieuwe functie zal zich een plaats
moeten verwerven binnen de arbeidsmarkt. Dit vraagt om ruimte maken binnen de
bestaande structuren in de functiegebouwen van bestaande (zorg)instellingen. Instroom
aan de onderkant van de arbeidsmarkt gaat niet vanzelf. We hebben hierdoor
goedbedoelde initiatieven eerder zien stranden. Het project laat zien, dat de huidige
(zorg) werkgevers daadwerkelijk ruimte zullen moeten maken binnen de gevestigde
structuren van hun functiegebouw. Dit gaat niet zonder slag of stoot en het vraagt tijd. In
ieder geval meer tijd voor doorontwikkeling dan ons binnen de projectperiode gegeven
is.
Rendement investering in WZSW
Alle tien gemeenten geven aan dat het WZSW project waardevolle inzichten heeft
opgeleverd over ontwikkeling van dienstverlening en participatie. Alle tien gemeenten
hebben aangegeven op enigerlei wijze activiteiten rondom WZSW voort te zetten.
Daarmee staat vast dat WZSW een praktische bijdrage levert aan sociale vernieuwing.
Dat er op verschillende manieren wordt verder gebouwd is niet erg, maar geeft de
invulling aan de lokale kleur van een gemeente.
Uit onderzoek van TNO komt naar voren dat de sociale meerwaarde zeker aanwezig is.
In het onderzoek benoemt TNO indicatoren die deze meerwaarde meetbaar maken.
Dat betekent echter nog niet dat bij alle projectpartners voldoende overtuiging aanwezig
is dat deze ‘ervaren’ meerwaarde ook sociaal economische meerwaarde betekent.
Innoveren op maat met WZSW oftewel ‘neem de tijd’
We hebben ondervonden dat veranderen langzaam gaat. Twaalf maanden om te
experimenteren was veel te kort. We hebben als gemeenten dan ook onze conclusies
getrokken en besloten door te gaan met WZSW. En het mooie aan WZSW is dat het een
flexibel veranderingsinstrument is dat de kleur van de lokale situatie kan aannemen.
WZSW verdringt niet maar kan haar plaats vinden in het bestaande spectrum van
voorzieningen.
4. Informatie over Woonzorgservice
www.woonzorgservice.nl
.
De startpagina biedt de bezoeker naast het innovatienetwerk en de digitale werkplaats
toegang tot de site van die gemeenten die WZSW toepassen. Wanneer een gemeente
wordt geselecteerd, bijvoorbeeld Dongen, dan kan men vervolgens uit drie opties kiezen:
Ik wil ondersteuning aanvragen
Mensen die overwegen ondersteuning aan te vragen kunnen hier terecht voor verdere
informatie. Dit gedeelte verschaft bezoekers informatie over de diensten. Naar eigen
keuze kan een projectleider hier informatie geven over wanneer iemand voor diensten in
aanmerking komt, welke diensten er worden verleend, hoe de diensten kunnen worden
aangevraagd, wat de kosten zijn. Met behulp van een aanvraagformulier kunnen
bezoekers direct diensten aanvragen.
Informatie over Woonzorgservice
Dit gedeelte is bedoeld voor achterliggende informatie over Woonzorgservice in een
bepaalde gemeente. Wie zijn bij het project betrokken, wat kan ik wel en niet
verwachten. Kortom uiteenlopende onderwerpen waarover u met projectpartners,
dienstverleners en dienstvragers wilt communiceren.
Ik wil ondersteuning aanbieden
Mensen die ondersteuning willen aanbieden kunnen hier informatie vinden die een
projectleider onder de aandacht wil brengen. De informatie kan betrekking hebben op de
aan te bieden diensten, de leer- en werktrajecten, de opleiding en de mogelijkheden die
er binnen de gemeente zijn. Er kan ook verwezen worden naar brochures en middels
een aanmeldformulier kan contact worden gelegd.
5. Innovatienetwerk
www.wzsw.nl
.
Door op de startpagina op het linker ‘pootje i ’ te klikken komt u op het innovatienetwerk
wat bestaat uit vier menu’s.
Voor informatie over lokaal implementeren van WZSW klikt u op de bovenste balk
Door aan te klikken op: Handleiding: innoveren met WZSW , kunt u lezen hoe u gebruik
kunt maken van alle mogelijkheden die www.wzsw.nl biedt
Als inleiding op het WZSW concept kunt u kiezen uit vier onderwerpen, door te klikken
op de onderstreepte tekst
Aanleiding en ontstaan van WZSW
Doelen en beoogde resultaten
Doelgroepen
Uitwerking plan van aanpak
Vanuit onderstaande drie invalshoeken wordt per onderwerp informatie gegeven die bij
implementatie van WZSW van dienst kan zijn.
Bestuur en beleid
Hier vindt u informatie over de relatie van WZSW met beleid en welke randvoorwaarden
er spelen om implementatie tot een succes te maken.
Organisatie en management
In dit gedeelte krijgt u informatie over de uitvoering van een WZSW - project. De manier
waarop een project kan worden opgezet, het profiel van een projectleider en hoe een
projectaanpak te ontwikkelen.
Communicatie en samenwerking
Hier vindt u informatie over de samenwerking met de verschillende partners in het
project en hoe met deze partners gecommuniceerd wordt. Zaken die het belang van
samenwerking in de buurt aangaan komen hier aan de orde.
Opleiden van Woonzorgserviceverleners
Dit deel van het innovatie netwerk biedt informatie over de opleiding Woonzorgserviceverlener, betrokken werkveld en gemeenten. Er wordt uitgebreid informatie
gegeven over de functie van Woonzorg Serviceverlener, de uit te voeren diensten, de
opleiding, het didactisch concept en de cursusplaatsen.



Opleiding en docent
Beroep en student
Werkveld en gemeenten
Projecten, publicaties en uitvoering
Dit deel brengt in beeld welke activiteiten rondom WZSW plaatsvinden.
Onder drie rubrieken vindt u informatie over alle lopende projecten en publicaties die
verband houden met nieuwe ontwikkelingen rond WZSW. Ook heeft u hier toegang tot
het interactieve gedeelte. De toegangscode wordt verstrekt aan diegene die in een
projectgroep samenwerken.



Projecten
Publicaties / Actueel
Uitvoering
Innoveren en lokaal sociaal beleid
Dit onderdeel is experimenteel van aard. Doel is om kennis te verrijken rondom
inhoudelijke vernieuwing van lokaal sociaal beleid. Het moet blijken wat WZSW kan
betekenen, hoe het bijdraagt aan maatschappelijk verantwoord ondernemen, wat de
meerwaarde ervan is.



Participatie en beleid
Maatschappelijk verantwoord ondernemen
Innovleren
6. Digitale werkplaats
www.wzsw.nl
.
Als u naar www.wzsw.nl gaat en u klikt op het rechter ‘pootje’, dan komt u op de digitale
werkplaats. Als u een wachtwoord en gebruikersnaam heeft aangevraagd, kunt u door
in te loggen, op het beschermde gedeelte van de werkplaats komen. Afhankelijk van uw
inlogcode heeft u vervolgens toegang tot het onderwerp wat u aanklikt in het menu.
Digitale werkplaats
Op de besloten digitale werkplaats kan in het linker menu gekozen worden uit:




Ondersteuning uitvoering projecten
Beheer lokale website
Financieel en administratief beheer lokale projecten
Besloten forum