erfelijk h eid en dna

Introductie
eigenschappen erven van onze ouders? Wat is DNA? Wat voor
soort eigenschappen liggen er vast in ons DNA? Waar kun je
deze kennis voor gebruiken? Waar vind je DNA, waar zit het
allemaal in?
centraal op het gebied van DNA en erfelijkheid:
1. Bouw een DNA streng na met draad en kralen en laat aan
de hand daarvan zien wat DNA is, hoe overerven werkt en
wat er gebeurt wanneer er een erfelijke fout op treedt (hoe
bekijken en nagaan hoe uniek ieder mens is. Noem bepaalde
eigenschappen en laat kinderen die over die betreffende
eigenschap beschikken zich telkens van de groep afsplitsen
genetische manipulatie worden op dit moment toegepast?
Wat vindt jij van genetische manipulatie? Bedenk minstens
drie argumenten voor en argumenten tegen.
combinatie van eigenschappen.
1. Je kunt minimaal de termen DNA, genen en chromosomen
een ziekte werkt.
1
uitleggen en je kunt globaal vertellen hoe overerven van
kind alleen te staan, kortom ieder mens bezit een unieke
Eisen
waar ze op dat moment bij staan. Uiteindelijk komt ieder
Laat de kinderen in een kring staan zodat ze elkaar kunnen
tegenwoordig gemanipuleerd? Welke vormen van
2. Op welke wijze worden genen (stukjes van DNA)
Startactiviteit
Centraal doel van dit thema is: Hoe komt het dat we sommige
In deze les staan de volgende hogere- orde denkvragen
je een ziekte erft).
Introduceren thema ‘Het menselijk lichaam’
Wat doe je als leerkracht?
Thema: DNA
Omschrijving van de opdracht:
Erfelijkheid en dna
Natuur & Techniek
Verkennen
Oorlelletje -> vast / los?
Kleur ogen -> blauw/groen of bruin?
•
•
en nadelen van vindt.
Handen verstrengeld (in elkaar vouwen)-> linker-/
•
•
2
Haarvorm -> krullend / steil?
•
die goed bij hen en bij de gekozen vraag past.
Aanrommelen
Kuiltje in wangen -> wel / niet?
•
zelf kiezen. Laat de kinderen een vorm van presenteren kiezen
Schrijfhand -> links / rechts?
•
DNA)?
anders uit zien? Wat weten kinderen al van erfelijkheid (en
kringgesprek met kinderen. Hoe kan het dat we er allemaal
internet) het onderwerp verkennen. Voer vervolgens een
Laat de kinderen in verschillende bronnen (boeken, filmpjes,
Aanrommelen
Kuiltje in kin -> ja / nee?
•
rechterduim boven?
Sproeten -> wel / niet?
Oorspronkelijke haarkleur -> licht / donker?
•
presentatie. De vorm (Prezi, PowerPoint, muurkrant) mogen ze
Vingers spreiden -> wel / niet?
•
De kinderen werken hun uitgekozen vraag uit in een
Tongrol maken -> ja / nee?
•
wijze dit tegenwoordig gebeurt en wat je daar zelf de voor-
Armen over elkaar-> rechts / links boven?
•
Eigenschappen die genoemd kunnen worden:
gemanipuleerd kunnen worden door de mens, op welke
2. Je kunt vertellen wat DNA is, wat genen zijn en hoe deze
Maken van de planning en opstellen deelvragen
3
bedenken van deelvragen.
de kinderen bij het invullen van het planningsdocument en het
orde denkvraag passen. De leerkracht loopt rond en begeleid
‘onderzoek’ in. Ze bedenken deelvragen die bij hun hogere
De kinderen vullen het planningsdocument van hun
deelvragen
2. Invullen planningsdocument (zie bijlage) en opstellen
gaan werken.
uitwerken en
selecteren
kunnen er voor kiezen om in tweetallen of in een groepje te
Concepten
1. Kiezen hogere orde denkvraag
De kinderen kiezen een hogere orde denkvraag. De kinderen
Kiezen hogere orde denkvraag
kijken of deze vragen onderzoekbaar zijn.
worden deze gehonoreerd. Wel moet de leerkracht kritisch
Als kinderen goede eigen hogere orde denkvragen stellen,
omcirkelen die te maken hebben met een van beide vragen.
orde denkvragen. Laat hen die onderdelen uit de mindmap
De leerkracht helpt de kinderen zich te richten op de hogere
Trechteren
verwerken.
bedoeling dat ze de informatie uit de aanrommelfase hierin
Laat de kinderen een mindmap maken over ‘DNA’. Het is de
Voorkennis activeren
‘onderzoek’/
Opzetten
Trechteren
Voorkennis activeren
4
Wat is DNA precies, hoe ziet het er uit en waar zit het in je
•
Wat is genetische manipulatie?
Waarvoor wordt genetische manipulatie gebruikt?
•
hoeveel heeft een mens van ieder?
Wat zijn genen en chromosomen? Wat is het verschil en
terug in je DNA?
Hoe komt het dat je ziektes kunt erven en hoe zie je dat
er meerdere?
Hoe werkt het overerven precies? Is er één manier of zijn
•
•
•
•
Zijn alle ziektes erfelijk?
•
lichaam?
Hoe zit het met het erven van de kleur van je ogen?
eigenschappen zijn terug te vinden in je DNA?
Wat kun je allemaal van je ouders erven, welke
•
•
ziekte erft).
er gebeurt wanneer er een erfelijke fout op treedt (hoe je een
hand daarvan zien wat DNA is, hoe overerven werkt en wat
Bouw een DNA streng na met draad en kralen en laat aan de
beantwoorden zijn:
Mogelijke deelvragen om de hogere orde denkvraag te
kunnen ze aan de slag met hun ‘onderzoek’.
Zoeken naar antwoorden op de deelvragen
Deelvragen beantwoorden
Werken aan de presentatie
•
•
•
‘onderzoek’/
Prototype maken
Wat zijn de voor- en nadelen van genetische manipulatie?
•
Filmpjes en websites over DNA en erfelijkheid (naar keuze
van de leerkracht één of meerdere, eventueel verspreid
•
http://bit.ly/1rNRyED
http://ikhebdat.nl/
http://bit.ly/Z7ZJyS
http://bit.ly/1t2Rf4T
http://bit.ly/1nZVNWr
5
zich aan de planning? Waar lopen ze tegenaan?
Bezoek DNA Centrum van een (academisch) ziekenhuis
•
over de onderzoeksperiode):
kinderen. Spreek af wat de kinderen laten zien. Houden ze
Arts uitnodigen/bezoeken (ouder?)
•
Een optie is om vaste momenten in te plannen voor de
regelmatig het werk wil zien om feedback te kunnen geven.
Methoden, internet, boeken uit de bibliotheek
De leerkracht spreekt met de kinderen af dat hij tussentijds
onderzoeken en uit te voeren zijn.
laat kinderen samen nadenken en discussiëren of ideeën te
gerichte vragen te stellen. Hij geeft tussentijds feedback en
begeleidt de kinderen door regelmatig langs te lopen en door
kunnen ze aan de slag met hun ‘onderzoek’. De leerkracht
Nadat de ‘kinderen’ hun planningsdocument hebben ingevuld
Waarvoor wordt genetische manipulatie gebruikt?
•
•
Mogelijke bronnen:
Nadat de groepjes hun planningsdocument hebben ingevuld
Uitvoeren
Wat is genetische manipulatie?
hoeveel heeft een mens van ieder?
Wat zijn genen en chromosomen? Wat is het verschil en
•
•
gemanipuleerd?
Op welke wijze worden genen (stukjes van DNA) tegenwoordig
Presenteren
Het beantwoorden van de hogere orde denkvraag
De samenwerking
Het presenteren en beantwoorden van de vragen van
•
•
•
6
Het maken van een haalbare planning
•
Kinderen stellen vragen en geven tips en tops aan elkaar.
Als kinderen hebben samengewerkt moet de input van
•
de kinderen tips en tops.
de andere kinderen nog vragen stellen. Vervolgens geven ze
maximaal 5 á 10 minuten duren. Na de presentatie kunnen
opgedane kennis wordt gedeeld. De presentatie mag
De presentatie wordt aan de hele klas gegeven, zodat
beide zichtbaar zijn tijdens de presentatie.
Doorzetten en omgaan met iets wat moeilijk of lastig was.
•
andere kinderen
Bij de presentatie wordt beoordeeld op:
Presentatie geven aan de klas
deelvragen).
klas (met onderbouwing vanuit de beantwoording van de
Dit antwoord wordt uitgewerkt in een presentatie voor de
het antwoord op de overkoepelende hogere orde denkvraag.
Vanuit de beantwoording van de deelvragen zoeken ze naar
optimaliseren
Aan het einde van het onderzoeksproces verwerken de
kinderen hun bevindingen en antwoorden op hun deelvragen.
Samenvatten en uitwerken van de hogere orde denkvraag
Testen en
Concluderen/
http://bit.ly/1unoGAU
http://bit.ly/1qf8rWz
www.erfelijkheid.nl
verbreden
Verdiepen
Invullen evaluatieformulier
7
Wat vind je leuk?
Wat vind je goed gelukt/ ben je trots op?
Wat zou je anders hebben gedaan?
•
•
•
en product. Eventueel een beoordeling/cijfer.
een korte reflectie vanuit zijn/haar perspectief op het proces
Het evaluatieformulier wordt ingeleverd en de leerkracht geeft
Wat heb je geleerd?
•
bijlage).
De kinderen vullen hun eigen evaluatieformulier in (zie