Systeem aarde: windsystemen en orkanen De zon als stromingsbron • Stromen van energie – Hoge luchtdruk en lage luchtdruk – Luchtstromen • windsystemen • passaten • moessons • orkanen Herverdeling van energie • In welke klimaatzone vind je een positieve energiebalans op aarde? • In welke richting moet de transportpijl worden getekend? • Twee transporteurs: – Luchtstromen – Zeestromen Hoe ontstaan lagedrukgebieden en hogedrukgebieden? • Op plek b wordt de atmosfeer verwarmd • De lucht in kolom B zet uit, wordt lichter en stijgt • Bij plek b is er daardoor een beetje tekort aan lucht: Lagedrukgebied of minimum • De extra hoeveelheid lucht bij d is erg koud (zo’n -40° C) Luchtcirculatie • De koude lucht bij d in kolom B stroomt weg naar c in kolom A • Deze droge, zware lucht daalt naar plek a • De dalende lucht drukt op de bij a al aanwezige lucht: Hoge drukgebied of maximum • Door verwarming ontstaat luchtcirculatie: b>d>c>a – Welke fout zie je in de tekening? Welke van de twee is het lagedrukgebied? Stijgende lucht staat voor neerslag • Sterke verwarming in de loop van de dag leidt tot zwaar weer in de woestijn van Arizona • Leg uit door welke processen de stijgingsregen ontstaat Een lagedrukgebied • De spiraal staat voor regen en wind • De wetten van Buys Ballot: – 1. lucht stroomt van Hoog naar Laag – 2. op het noordelijk halfrond krijgt de wind een afwijking naar rechts – 3. op het zuidelijk halfrond krijgt de wind een afwijking naar links Ballot in beeld • Drukgebieden van bovenaf gezien – Wat is het hogedrukgebied, wat het lagedrukgebied? – In welke van de twee daalt de lucht? De grote windsystemen op aarde • In de tropische zone stroomt de lucht vanaf de keerkringen terug naar de evenaar: de passaatwinden. • InterTropische Convergentiezone (ITC): de passaten komen samen in het equatoriaal minimum. Een denkbeeldige situatie • Het windpatroon bij een homogene aarde die met een hoek van 90o op het planetaire vlak zou staan. De wèrkelijke verdeling van luchtdruk en winden *Een scheefstaande aarde (23,5 o)? Waarom loopt de ITC-lijn zo ongelijkmatig? Geeft deze kaart de situatie in juli of in januari weer? Rare kronkels… De lucht stroomt van het Australisch Hoog naar het Indiaas Laag * Waarom maken de omcirkelde pijlen zo’n vreemde draai? Verschuiving ICT • Hogedrukgebied in Zuid-China in januari – Droge moesson in India: • Aflandige winden • Lagedrukgebied in Noord-India in juli – Natte moesson in India: • Aanlandige winden • Moesson = land- of zeewind die elk jaar ongeveer 180° van richting verandert Orkanen: superdepressies windkracht 12 Bevindt deze orkaan zich op het noordelijk of zuidelijk halfrond? Orkaan, hurricane, tyfoon, cycloon: wat? • Windsnelheid meer dan 117 km/u • Extreme regenval • Stormvloed in kustgebied • Levensduur maximaal 5 dagen • Dooft uit boven land De trekrichting van orkaan Ivan 2004 Orkanen / hurricanes: wanneer? – Een bestaand lagedrukgebied – Zeewater warmer dan 27° – Aanwezigheid van vochtige lucht – Vooral in de nazomer Orkaan, hurricane, tyfoon, cycloon: waar? • In tropische gebieden • Tussen de 5e en 20e breedtegraad • Niet te dicht bij de evenaar vanwege het geringe Coriolis-effect • Boven zee Orkaan, hurricane, tyfoon, cycloon: hoe? • Opstijgende vochtig-warme lucht koelt af • Krimpende lucht kan minder waterdamp bevatten • Er treedt condensatie op waarbij veel warmte vrij komt • De opgewarmde lucht stijgt weer, koelt weer af, enzovoort • Het ontstane minimum wordt opgevuld door toestromende warme vochtige lucht • De stijgende luchtstroom gaat steeds sneller ronddraaien tegen de wijzers van de klok in • In het oog van de orkaan is het windstil: dalende, droge lucht Orkaan Frances, september 2004 Kracht en schade van orkanen • Elke tropische depressie met ten minste windkracht 8 krijgt een eigen naam. • Om orkanen naar hun kracht in te delen wordt de schaal van Saffir en Simpson gebruikt. • Klasse S-5 bijvoorbeeld: – Stormvloed hoger dan 5 meter – vrijwel alle daken weggeblazen – kleinere lichtere bouwsels vernield – grote schade aan gebouwen Klasse Windsnelheid: Km/u Benaming Schade TD < 62 Depressie - TS 63-118 Storm - S-1 119-154 Orkaan Licht S-2 155-178 Orkaan Matig S-3 179-210 Orkaan Uitgebreid S-4 211-250 Orkaan Extreem S-5 > 250 Orkaan Catastrofaal