Samenvatting Systeem aarde

Samenvatting Systeem aarde
1
Samenvatting Systeem aarde
4 Natuurgeweld in de Verenigde Staten
De hoofdvraag van dit hoofdstuk is:
Welke risico’s lopen mensen in gebieden waar natuurlijke gevaren voorkomen en
hoe gaan ze hiermee om?
4.1 San Francisco, stad op een breuklijn
Hoe ontstaan aardbevingen in Californië en wat zijn de kernmerken hiervan?
Welke factoren bepalen de kwetsbaarheid van San Francisco bij een
natuurramp?
Californie; twee
platen schuiven,
grens is San
Adreasbreuk
Gevaar voor
aardbeving
Regelmatig kleine
bevingen
San Francisco is
dichtbevolkte stad,
vanwege klimaat
Trekt ook bedrijven
en toeristen aan
Hoge dichtheid
maakt gebied
kwetsbaar bij
aardbevingen: direct
(instortingen) en
indirect gevaar
(brand, tsumani).
Aardbevingen
►In Californië bewegen de Pacifische plaat en de Noord-Amerikaanse plaat
langs elkaar. De San Andreasbreuk vormt de grens tussen deze platen. Ten
oosten beweegt het land naar het zuiden. Ten westen beweegt het naar het
noorden. De San Andreasbreuk is een voorbeeld van een transforme breuk,
oftewel een breuk waarlangs een horizontale verschuiving plaatsvindt.
●Een zware aardbeving is het belangrijkste natuurlijke gevaar voor Californië. Er
is sprake van een natuurramp bij veel schade en slachtoffers.
●Kleine aardbevingen komen er dagelijks voor (3 op schaal van Richter).
■In 1906 vond de Great Earthquake plaats (7,8) in de omgeving van San
Francisco, waarbij de platen maar liefst zes meter schoven.
■In 1989 was er een krachtige beving bij Loma Prieta (7,1).
Wonen op een transforme breuk
►San Francisco is dichtbevolkt. In 1848 werd er goud gevonden waardoor veel
mensen er naartoe trokken. De aanleg van de spoorverbinding met het oosten in
1868 leidde tot een versnelde bevolkingsgroei.
●Het aangename klimaat en de veelzijdigheid van de stad hebben nog steeds
grote aantrekkingskracht.
●Ten zuiden de stad ligt Silicon Valley, het centrum van de high-tech- en
computerindustrie.
●Vanwege de strakblauwe hemel en het aangename klimaat zit de
ruimtevaartindustrie en de filmindustrie er.
●Verbouw van citrusvruchten, rijst, katoen en noten is belangrijke pijler van de
landbouw en trekt andere industrie aan.
Direct en indirect gevaar
►De hoge bevolkingsdichtheid en het grote aantal bedrijven maakt de regio
sterk, maar kwetsbaar.
●Direct gevaar is het instorten gebouwen en infrastructuur.
●Indirecte gevaren zijn aardverschuivingen en tsunami’s. Ook brand door
verwoesting van gasleidingen en stroomuitval zijn indirecte gevaren.
4.2 Orkaanstaat Florida
Hoe ontstaan orkanen en wat zijn de kenmerken hiervan?
Wat zijn de risico’s van dit natuurgeweld voor mensen die in Florida wonen?
De Geo, tweede fase – havo
©ThiemeMeulenhoff, Utrecht/Zutphen, 2009
Samenvatting Systeem aarde
Kuststeden in
Florida: gevaar
vanwege orkanen
Ontstaan op warme
zeeën: verdampend
water botst met
koude lucht
Proces herhaalt en
versterkt zich.
Het oog van de
orkaan is windstil
Orkaan zwakt af bij
koelere zee of land
Gevolgen:
stormvloeden
overstromingen
aardverschuivingen
grote stormschade
veel slachtoffers
Natuur herstelt zich
Menselijke ingrepen
in Everglades
maken gevaar voor
overstroming groter
2
Orkanen
►De dichtbevolkte steden langs de kust van Florida lopen net als de steden in de
andere landen rondom de Golf van Mexico elk jaar de kans te worden getroffen
door een orkaan of hurricane.
►Brongebieden voor orkanen (hurricanes) in Florida zijn de Caribische zee, de
Golf van Mexico en het Tropische gedeelte van de Atlantische oceaan. Deze
orkanen ontstaan bij de kust van Afrika tussen 10 en 20º NB. Het warme
zeewater verdampt, stijgt op en botst met koudere lucht. De waterdamp
condenseert en er ontstaan hevige buien. Tijdens de condensatie komt energie
vrij waardoor de lucht nog krachtiger kan gaan stijgen. Dit proces van verdamping
en condensatie herhaalt zich keer op keer en zo wordt de orkaan steeds
krachtiger. De roterende beweging rondom het oog ontstaat door de draaiing van
de aarde. Via de passaatwinden verplaatst de orkaan zich westwaarts en buigt
uiteindelijk af in noord(oostelijke) richting.
●In het oog van de orkaan zijn geen wolken, is het windstil en maakt de lucht een
dalende luchtbeweging. In de wolkenrand rondom het oog zijn de hoogste
windsnelheden.
●De orkaan verlies aan kracht wanneer hij (koeler) land bereikt of zeewater met
een temperatuur lager dan of 27ºC.
De gevolgen van orkanen
►Orkanen kunnen veel verwoesten wanneer ze land bereiken.
●Er ontstaan hoge stormvloeden omdat in het oog de luchtdruk laag is en het
zeewater daar dus stijgt.
●Door overvloedige regenval ontstaan overstromingen, modderlawines en
aardverschuivingen. Gebouwen, bomen en leidingen worden door de enorme
windstoten verwoest.
►Orkanen kunnen veel schade en slachtoffers maken in dichtbevolkte gebieden.
●Natuur kan zichzelf goed herstellen, zoals bijvoorbeeld de natuur in de
Everglades.
●Veel mensen vestigen zich in Everglades. Daarvoor wordt in de wetlands
afwatering gemaakt en worden gebieden drooggelegd. Dit verhoogt de kans op
overstromingen omdat het water niet goed weg kan, of geborgen kan worden.
►Door het broeikaseffect zijn er niet méér orkanen, maar er zijn wel aanwijzingen
deze krachtiger worden.
4.3 Omgaan met natuurlijke gevaren
Welke maatregelen worden genomen om het risico op een natuurramp te
beperken?
Omgaan met risico’s
door treffen
maatregelen:
- bouwtechnische
- voorlichting
- waarschuwingssystemen
Risicoperceptie
speelt mee
De Geo, tweede fase – havo
Schade voorkomen
►Het omgaan met risico's door het inschatten van de kans op een natuurramp
en de eventuele schade van zo'n ramp en de maatregelen daarvoor wordt
'Natural hazard risk management' genoemd.
●Bouwtechnische maatregelen kunnen de schade beperken.
●Onderzoek naar de oorzaken helpt voorspellen.
●Voorlichting vertelt mensen als er risico's zijn.
●Waarschuwingssystemen signaleren en waarschuwen de bevolking en
rampenplannen helpen mensen adequaat te handelen. Ten slotte kan men zich
verzekeren tegen schade van natuurrampen.
►Mensen (blijven) wonen in gebieden met natuurlijk gevaar. Dat heeft te maken
met hun risicoperceptie. ‘Het zal mij niet overkomen’ is een hardnekkig positief
©ThiemeMeulenhoff, Utrecht/Zutphen, 2009
Samenvatting Systeem aarde
3
gevoel, dat wordt gevoed door ervaringen bij eerdere rampen, door kennis over
natuurlijk gevaar en door mogelijkheden om een gebied te verlaten.
Voorspellen aardbevingen is lastig
Rampenplannen en
preventie helpen
Satellieten kunnen
route en kracht
orkanen een beetje
voorspellen
Kracht afgemeten
aan windsnelheid
Uit voorzorg: alarm
in groot gebied
Evacuatie vaak
moeilijk: veel
mensen, beperkte
capaciteit
uitvalswegen,
onzekerheid over
route orkaan
De Geo, tweede fase – havo
Aardbevingsgebieden
►Dagelijks worden metingen uitgevoerd, maar voorspellen van tijdstip en
zwaarte is heel moeilijk.
●Met gegevens over eerdere aardbevingen kunnen autoriteiten een programma
van aanpak maken dat de basis is voor een rampenplan en voorlichting.
●Bij de constructie van gebouwen kan rekening gehouden worden met een
mogelijke aardbeving. Ook brandpreventie is belangrijk.
Orkaangebieden
►Met weersatellieten en radarsystemen kunnen voorspellingen worden gedaan
over route van orkanen.
●De kracht van een orkaan wordt gemeten aan de hand van de windsnelheid.
Met een vliegtuig kan het oog van de orkaan gevolgd worden. Hoe hoger de
temperatuur in het oog hoe sterker de orkaan. Zo kan men inschatten wat de
verwachte schade is.
●De exacte route is moeilijk te voorspellen. Daarom worden er bij een naderende
orkaan voorzorgsmaatregelen genomen in een groot gebied.
●Orkanen veroorzaken vaak overstromingen. Dit zorgt voor de meeste
slachtoffers.
●Evacuatie is vaak moeilijk door de hoge bevolkingsdichtheid en de beperkte
capaciteit van uitvalswegen. Ook is het een moeilijke afweging om een gebied te
ontruimen vanwege de hoge kosten tegenover de onzekerheid of een orkaan een
gebied bereikt.
©ThiemeMeulenhoff, Utrecht/Zutphen, 2009