Welke antwoorden geeft de voedingswetenschap?

Welke antwoorden geeft de
voedingswetenschap?
“De Hollandse pot, hoe Nederland over (verantwoord) eten
en voedselhypes denkt” - 18 mei 2015
Edith Feskens, [email protected]
Superfoods, detoxen of Paleo?
Voedingsonderzoek is moeilijk!
(ivt. Farma)
 Het gaat niet om 1 stof
tegelijk.
maar om meerdere stoffen
 De nutrienten en bio-actieve stoffen werken samen, of
juist niet.
 De nutrienten en bio-actieve stoffen werken op allerlei
plaatsen in het lichaam, niet alleen op 1 orgaan.
Voedingsonderzoek is moeilijk: bewijslast
Voorbeeld van RCTs: parallel en cross-over
RCT: de controlegroep
 Waarom is een controlegroep nodig?
 Wat zou er gebeurd zijn zonder de interventie?
 Oplossing een controlegroep, of een
controlebehandeling:
een behandeling met een bekend effect, of inactief
(moet hetzelfde eruit zien, zgn. placebo)
RCT: de vergelijking
 Beste vergelijking door:
● Random mensen toedelen aan behandeling/controle
● Zorgt voor gelijke verdeling risicofactoren
● Blinderen van onderzoeksmedewerkers (objectief
meten)
● Blinderen van deelnemers (even grote ‘placebo’
effecten)
● Dan is verschil in uitkomst tussen beide groepen
toe te schrijven aan de behandeling (simpele dataanalyse)
Experimenten versus Observaties
 We kunnen niet eenvoudig experimenteren met voeding
en chronische ziekten zoals kanker en HVZ…
 Daarom bestuderen we het Natuurlijk Beloop in zgn
Cohort Onderzoeken:
Relatieve Risico::
3/5
1/5
Kenmerken Cohort onderzoek:
 Prospectief, dus oorzaak gaat vooraf aan het gevolg
 Maar mensen die meer roken hebben ook andere
karakteristieken (mannen, dunner, meer alcohol, koffie..)
= confounding (verstoring)
 Bij Groente/Fruit mensen vaak gezondere eetgewoonten,
meer lichamelijke activiteit…
 Oplossing: statistische correcties
 Let op: hoe goed is de voedingsinname gemeten?
Voedingsonderzoek is moeilijk: bewijslast
Systematische Reviews en Meta-analyses
 Kan zowel met gegevens
uit observationeel
onderzoek, of uit RCTs
 Belangrijk om te kijken
hoe homogeen de
resultaten zijn
 Let op: ‘Garbage in’ =
‘Garbage out’
Kortom:
 RCTs staan aan de top van de bewijslastpyramide
 Maar voor voeding is een echte RCT lastig
 Dus… observationeel onderzoek ook belangrijk
 Dus… meer tegenstrijdige resultaten
 Dus… verwarring bij pers en consument
Nog meer lastige zaken: dosis
Hoe komen Voedings-aanbevelingen in NL
tot stand?
 Stand van zaken wetenschap: Gezondheidsraad
 Vertaling naar consument: Voedingscentrum
Website GezondheidsRaad
Onderdeel Gezonde Voeding
Voorbeeld advies uit 2012: Vitamine D
Werkwijze GR voorbeeld vitamine D
Vervolg werkwijze GR
 Het effect van vitamine D op de botgezondheid staat dus
centraal
 Een indicator voor de botgezondheid is het gehalte aan
de voornaamste natuurlijke metaboliet van vitamine D in
het serum, serum 25-hydroxyvitamine D-gehalte (serum
25OHD-gehalte), uitgedrukt in nanomol (nmol) per
liter*.
 Op basis van de voedingsnormen gaat de commissie
vervolgens na of er groepen zijn met verhoogd risico op
een vitamine D-tekort die gebaat zijn bij extra vitamine
D (suppletie) (leeftijd, huidskleur, zonlicht)
Samenvating Advies vitamine D (GR)
Website Voedingscentrum
Wat is het Voedingscentrum?
 Het Voedingscentrum is de autoriteit die aan
consumenten wetenschappelijk onderbouwde en
onafhankelijke informatie geeft over een gezonde, veilige
en meer duurzame voedselkeuze
 De Stichting Voedingscentrum Nederland wordt via een
instellingssubsidie gefinancierd van het ministerie van
Economische Zaken, Landbouw en Innovatie en het
ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.
 Hiernaast ontvangt het Voedingscentrum
projectsubsidies van de bovengenoemde ministeries en
van andere subsidieverstrekkers zoals ZonMw.
.
Voorbeeld Vitamine D
Vitamine D folder Voedingscentrum
Er zijn 17 miljoen voedingskundigen in
Nederland.. &…
Wat kan de voedingswetenschap hier aan
doen?
 Relevante vraagstellingen bestuderen
Voorbeeld eigen onderzoek 2008
Wat kan de voedingswetenschap hier aan
doen?
 Relevante vraagstellingen bestuderen
 Helder (beter) communiceren
● Eigen resultaten niet opblazen
● Feiten zijn niet het EINDE van een debat,
maar juist het begin (prof. Hedwig te Molder)
Wetenschapscommunicatie
 Wetenschappelijke zekerheden
worden ingebracht in de
verwachting dat zij de discussie
beëindigen. .... MAAR:
 Een belangrijke taak van wetenschapscommunicatoren is
om gespreksdeelnemers bewust te maken van
interactionele zorgen (bv. dwang, vertrouwen)
 “Wetenschappers moeten niet claimen dat met feiten het
debat met wetenschap ophoudt, maar door te tonen, en
niet alleen te roepen, dat het debat met
wetenschappelijke feiten juist begint. “
Oratie H. Te Molder
Twente/Wageningen
Samenvatting
 Voeding houdt ons allemaal bezig
 Voedingsonderzoek is moeilijk!
 Pers en consument zijn daarom makkelijk in verwarring
 In NL brengt Gezondheidsraad wetenschappelijk advies
uit over normen en richtlijnen
 Het Voedingscentrum maakt de vertaalslag naar het
publiek (professional en consument): dit is de beste bron
voor informatie, is conservatief
 Wij hebben als wetenschappers ook een taak in
communicatie