Brochure Onzichtbare Ouderen

Onzichtbare
Ouderen
"Nee, ik ken geen homo's,
alleen van tv"
2
Het Nationaal Ouderenfonds
Wie zijn ‘onzichtbare
ouderen’?
Het Nationaal Ouderenfonds en Het Blauwe Fonds inventariseren sinds
2012 of woonzorginstellingen homoseksuele en lesbische ouderen
­kennen en erkennen. Uit onze ervaring weten we dat homoseksuele en
lesbische ouderen vaak een leven vol discriminatie, vooroordelen en
sociale stigma’s achter zich hebben. Door hun verleden durfden zij in
sommige gevallen niet "uit de kast" te komen.
Veel ouderen kiezen ervoor niet voor hun geaardheid uit te komen als
ze thuiszorg ontvangen of naar een woonzorginstelling verhuizen. Men is
bang voor discriminatie en pesterijen als ze hun geaardheid naar buiten
zouden brengen.
“Ik heb er nooit bij stil gestaan dat er homo­seksuele of lesbische
ouderen bij ons in huis wonen… Ik vind het eigenlijk een vreselijk idee
dat zij zich ­blijkbaar niet veilig genoeg voelen om hun geaardheid te
tonen. Hier wil ik iets mee. Ik wil er voor zorgen dat ook deze groep
ouderen zich welkom voelt bij ons!”
Coördinator activiteiten
Onzichtbare Ouderen
3
Angst
Dergelijke ervaringen zorgen ervoor dat veel homoseksuele en lesbische ouderen angstig zijn om contact op te nemen met thuiszorg. Of; ze
moeten er vaak niet aan denken om naar een woonzorginstelling te verhuizen. Een leven waarin discriminatie, afwijzing en pesterijen aan de
orde van de dag zijn, is een zwaar leven. Hun fysieke en geestelijke gezondheid is altijd op de proef gesteld.
Veel homoseksuele en lesbische ouderen ervaren:
- sociaal isolement;
- depressies en angststoornissen;
- chronische ziekten;
- psychosomatische klachten en;
- angst om hulp te zoeken.
“Wij behandelen
iedereen gelijk en
iedereen is welkom
in onze woonzorg­
instelling.”
> Vaak komt ‘iedereen gelijk behandelen’ er op
neer dat iedereen als heteroseksueel wordt
benaderd. Hierdoor worden de specifieke uitdagin­
gen die homoseksuele en lesbische ouderen tegen
zijn gekomen in hun leven (zoals discriminatie,
stress en geweld) over het hoofd gezien.
4
Het Nationaal Ouderenfonds
Waarom aandacht
voor homo­seksuele en
lesbische ouderen?
1.Ja, ook in úw woonzorginstelling wonen homoseksuele en lesbische
ouderen. Ook als u zich hier niet van bewust bent. Eén op de 10 mensen behoort tot een seksuele minderheid. En in de toekomst zal dit
ook zo zijn.
2.U heeft ook homoseksuele en lesbische medewerkers in dienst. Ook
voor deze medewerkers is het prettig om te weten dat u open staat
voor alle geaardheden.
3.Vooroordelen en intolerantie bestaan helaas nog steeds. Door hier
sámen aan te werken, kunt u sámen echt een verschil maken.
4.Belevingsgerichte en vraaggestuurde zorg worden steeds belangrijker.
Veel organisaties die we spraken, gaven aan dat het individu voorop
staat. Aandacht voor het specifieke levensverhaal en de ervaringen
van homoseksuele en lesbische ouderen, vergroot het mentaal welbevinden van de bewoner.
5.Homoseksueel of lesbisch zijn gaat niet alleen om het seksuele leven,
net zoals dat bij heteroseksuelen ook niet het geval is. Je geaardheid
vormt de manier waarop je het leven ervaart, waar je interesses liggen,
waar je van houdt en waarvan niet, je humor en vriendschappen.
6.Om fijn te wonen is het essentieel dat ouderen zich veilig voelen in
hun eigen woonzorginstelling, hun thuis. Mentale veiligheid is hierbij net zo belangrijk als de fysieke veiligheid van een goed slot op de
deur. Vooral ouderen die in hun leven te maken hebben gehad met
vooroordelen of discriminatie zijn bang voor negatieve reacties uit
hun omgeving.
“It is the organisation that needs to ‘come out’
as gay or lesbian friendly rather than depending upon
clients to ‘come out’ in order to get their needs met”.
Opening Doors, Age Concern
Onzichtbare Ouderen
5
Wat is de hetero norm?
Het grootste deel van de Nederlandse bevolking is heteroseksueel. Zij
denken en handelen van uit een heteroseksueel referentiekader. Zonder het te beseffen gaat men er vanuit dat ‘iedereen heteroseksueel is’.
Hierdoor zijn mensen minder gevoelig voor mensen met een andere
geaardheid.
Gedachten experiment
>Vraag aan een collega om
zich vier mensen aan tafel in
een kamer voor te stellen.
>Vraag uw collega om de
personen te beschrijven, zo
gedetailleerd mogelijk.
>Vraag door: hoe leven deze
mensen? Wat voor werk
hebben ze? Wat is hun
burgerlijke status? Kinderen?
En?
Hoeveel vrouwen
beschrijft uw collega?
Hoeveel mannen?
Hoeveel ­homoseksuele en
lesbische mensen worden
beschreven?
Hoeveel ouderen?
Bij het woord ‘mens’ stellen de meeste mensen zich een ‘blanke man
met een middeninkomen voor, waarschijnlijk is hij getrouwd met een
vrouw en heeft hij twee kinderen’. Men gaat er vanuit dat dit de norm is,
maar de gezinssituatie kan anders zijn.
Buiten de groep vallen
Door deze ‘heteronorm’ voelen homoseksuele en lesbische ouderen zich
vaak minder welkom in bijvoorbeeld woonzorginstellingen. Managers
en medewerkers in de zorg zijn niet op de hoogte van de specifieke achter­
6
Het Nationaal Ouderenfonds
grond en vaak heftige levensverhalen van homoseksuele en lesbische
ouderen. Gesprekken met medebewoners gaan over kinderen en kleinkinderen. Homoseksuele en lesbische ouderen hebben vaak geen kinderen en kleinkinderen. Ze vinden daardoor mogelijk weinig aansluiting
bij hun medebewoners en voelen zich buitengesloten en alleen.
Meer oog voor seksuele minderheden?
Alleen al door het lezen van deze brochure zou het kunnen dat u meer
oog krijgt voor homoseksuele en lesbische ouderen. En u kunt nog
meer doen.
Kleine aanpassingen in uw beleid, bijvoorbeeld de invoering van een
gedragscode kunnen het mentaal welbevinden van deze onzichtbare
groep ouderen al positief beïnvloeden. Gebruik hiervoor ook de tiplijst.
“Er wonen hier geen
homoseksuele of
­lesbische ouderen,
dus het is voor ons
geen onderwerp.”
> Volgens de statistieken is vijf à tien procent
van de Nederlandse bevolking, dus ook van de
van de ­ouderen, homoseksueel, lesbisch,
­biseksueel of transgender. De kans dat er een
homo­seksuele of lesbische bewoner in uw
huis woont, is dus zeer groot.
Onzichtbare Ouderen
7
Gesprekken op de werkvloer
Om inzicht te krijgen in de acceptatie van homoseksuele en lesbische
ouderen in woonzorginstellingen hebben we vertegenwoordigers van
woonzorginstellingen gevraagd of ze op een of andere manier aandacht
hebben voor deze groep ouderen. Hiervoor hebben we in de periode
2012 tot en met 2014 woonzorginstellingen in heel Neder­land bezocht.
Van Oost-Groningen tot Zuid-Limburg en van Noord-­Holland tot Zuidwest-Zeeland.
Onzichtbaar
Uit onze inventarisatie blijkt dat men in de meeste woonzorginstellingen
geen homoseksuele en lesbische ouderen kent, of door de jaren heen
hebben gekend. Homoseksuele en lesbische ouderen zijn blijkbaar vaak
onzichtbaar.
Woonzorginstellingen die we bezocht hebben, geven aan graag iets voor
deze ‘onzichtbare’ bewoners te willen doen. Maar de zorgmanagers die wij
spraken lopen tegen vragen aan: ‘hoe stel je je gastvrij en ­homosensitief
op?’ en ‘hoe maak je homoseksualiteit bespreekbaar met medewerkers
en bewoners?’.
“Dit gesprek heeft mijn ogen geopend! Ik wil hier graag
aandacht aan gaan geven in mijn volgende nieuwsbrief voor
bewoners. Ik vind het heel belangrijk dat we een organisatie zijn
die ook daadwerkelijk open staat voor iedereen.”
Manager zorg
Taboe
Uit onze inventarisatie blijkt ook dat er in woonzorginstellingen op het
onderwerp homoseksualiteit (en seksualiteit in het algemeen) een groot
taboe rust. Managers in de zorg geven aan vaak niet stil te hebben gestaan
bij het feit dat er homoseksuele en lesbische ouderen in hun huis wonen.
8
Het Nationaal Ouderenfonds
“Ik hoef niet te
weten wat voor
geaardheid iemand
heeft. Ik zeg toch ook
niet tegen iedereen
dat ik hetero ben.”
> De houding dat seksuele geaardheid een
privéaangelegenheid is, is vaak een excuus
om het niet als een belangrijk onderwerp te
beschouwen. Als u op de hoogte bent van de
geaardheid van een bewoner, kunt u hem of
haar helpen bij specifieke (zorg) vragen.
Praktische tiplijst
Tijdens de gesprekken hebben we gevraagd wat er nodig is om het gesprek over homoseksualiteit op gang te brengen en met welk materiaal
managers geholpen zouden zijn:
- Het materiaal moet praktisch zijn.
- De te nemen maatregelen mogen niet veel geld kosten.
- Acties of veranderingen moeten door gevoerd kunnen worden in
bestaande werkprocessen.
Deze voorwaarden hebben we ter harte genomen. Deze brochure, is
één van de resultaten hiervan. We geven u achtergrondinformatie en
­argumenten, zodat u aan de slag kunt met dit onderwerp. Naast deze
brochure hebben we een tiplijst ontwikkeld, die handvatten biedt om
homovriendelijker te kunnen werken. Deze kunt u downloaden van
onze website: www.ouderenfonds.nl/onzichtbare-ouderen
Onzichtbare Ouderen
9
Aanvullingen? Graag!
Bij het samenstellen van deze brochure en de tiplijst zijn wij zo zorgvuldig
mogelijk te werk gegaan. We hebben managers in de zorg gevraagd ons te
helpen dit materiaal zo praktisch mogelijk in te steken. U kunt meteen met
de tiplijst aan de slag, het kost maar één punaise om deze op te hangen.
Bedankt!
Speciale dank aan:
Marja de Meijer, locatiemanager, De Volckaert
Peter Mingels, coördinator sociale alarmering, Mosae Zorggroep
Joke Hilhorst, teamleider, Viattence
Peter Kamsma, regiomanager Care, De Friese Wouden
Karin Bruns, teamleider zorg, Franciscus Zorggroep
Meer informatie
Nationaal Ouderenfonds
Tel: 030 656 7774
E-mail: [email protected]
www.ouderenfonds.nl
Deze brochure is mede mogelijk gemaakt door:
10
Het Nationaal Ouderenfonds
Onzichtbare Ouderen
11
Contact
Nationaal Ouderenfonds
Postbus 11, 3980 CA Bunnik
Tel 030 656 77 74
[email protected]
Rekening 25.05.05 www.ouderenfonds.nl
IBAN NL36 INGB 0000250505 KvK 41150459