Slide 1
advertisement
Wonen en zorg op maat Ontmoetingsavond Leiedal 22 mei 2012 Prikkels vanuit de praktijk over wonen en zorg in de regio Wonen, zorg en welzijn op de agenda van de ontmoetingsavond van Leiedal Dat “wonen, zorg en welzijn” op de agenda van deze ontmoetingsavond van Leiedal staat is verrassend, verfrissend en tegelijk bijzonder noodzakelijk Verrassend Verrassend omdat dit niet direct een thema is dat je op de traditionele leiedalagenda denkt terug te vinden. Vraag is natuurlijk hoe “traditioneel” die agenda er nog kan uitzien, rekeninghoudend met ook het traject van SBSR dat de laatste 2 jaar onze agenda en die van onze streek (en dus ook van Leiedal) toch wel wat heeft “beroerd”… Verrassend ook omdat de ocmw’s hier een forum krijgen…hoewel niet kan ontkend worden dat de ocmw’s het proces van SBSR intens hebben meebeleefd en meegevoed waardoor het dan misschien toch niet zó verwonderlijk is dat een thema dat ook ocmw’s en welzijnsorganisaties sterk bezighoudt, hier een plaats krijgt. Verfrissend Verfrissend omdat de combinatie van wonen, zorg en welzijn een integraal, multidisiplinair , dwarsverbindend denken suggereert, de grenzen van het inhoudelijk werkingsgebied van Leiedal overstijgend In zijn boek “Wonen voor 200 000 euro all-in” schrijft Filip Canfijn, werkzaam bij de Stad Kortrijk, in zijn inleidend hoofdstuk rond integraal denken over wonen, het volgende (en ik citeer): “Rond wonen en huisvesting, woningen en bewoners,woonvastgoed…wordt veel nagedacht, veel onderzoek gedaan en veel gepubliceerd. Dit is uiteraard een goede zaak, op voorwaarde dat al dat denk-, zoek-en schrijfwerk relevant, nuttig en resultaatsgericht is…en dat is het niet altijd. Er zijn weinig samenlevingsitems als het woonvraagstuk ,die door zoveel actoren en sectoren geclaimd worden zonder dat een of andere vorm van samenwerking tussen de actoren aan de orde is” (einde citaat) Maar bovenal: Noodzakelijk Noodzakelijk omdat de uitdagingen ingegeven vanuit maatschappelijke tendenzen enerzijds en vanuit recente beleidsbeslissingen anderzijds, hierom smeken. Twee evoluties die elkaar ontmoeten, versterken en in het bijzonder onze samenleving en dus ook onze streek voor belangrijke uitdagingen plaatsten. 1 Het feit dat dit thema deze leiedalagenda haalt is sterk! Mi is dit ook een kantelmoment dat met beide handen moet gegrepen worden. Vandaar ook mijn oproep om deze agenda na vanavond concreet en levend te maken voor de streek en dit samen verder op te nemen en te behartigen! Het is trouwens absoluut niet zo dat we in deze vertrekken vanuit het niets: het ondernemend zijn én innovatief zijn in wonen, in zorg en welzijn is al langer een deel van de streekrealiteit. Ik denk hierbij aan de initiatieven -teveel om op te sommen- van Gemeentebesturen ocmw’s woon-zorg -en welzijnsactoren, het middenveld, WZC, Resoc, de recente “Ronde Tafel uitbouw van de zorg” is hiervan het levende bewijs SEL, Logo Provincie Sta me toe eventjes de inspanningen van de Provincie rond dit item extra te belichten. Niet zomaar! Wel omdat de Provincie, sneller dan vele andere spelers de keuze heeft gemaakt om in te zetten op “integraal werken rond wonen, zorg en welzijn voor jong en oud met een zorgvraag” Met haar Provinciaal Zorgreglement was ze stimulator voor innovatieve woonzorg projecten als het Woonzorgkruispunt (met oa. Zohra) in Avelgem Als Woonzorgzone Wervik Dit Provinciaal Zorgreglement was de voorloper van een duidelijke uitgetekende provinciale woonzorgvisie die geleid heeft tot de provinciale beleidslijn woonzorg waarmee de Provincie (via financiele ondersteuning met het reglement projectsubsidie woonzorginitiatieven en via knowhowondersteuning) een betere afstemming over doelgroep en sectorgrenzen heen,probeert te bereiken tussen wonen, zorg en welzijn waardoor mensen met een (toekomstige) zorgbehoefte de mogelijkheid krijgen om zo lang mogelijk te wonen in de door hen gewenste en of gepaste woonvorm en woonomgeving. Projecten als Woon Zorg Saam in Lendelede Wonen en zorg op een kruispunt in Kortrijk Thuis in Welzijn in Ingelmunster Zorgzaam Deerlijk, waar je je thuis voelt zijn maar enkele voorbeelden van initiatieven die een sterke impuls hebben gekregen vanuit de provinciale beleidsvisie in deze materie Het mag duidelijk zijn: de streek werkt innovatief aan wonen én aan zorg én aan welzijn. 2 Het is tijd om nog sterker in te zetten op het maken van verbindingen tussen wonen, zorg en welzijn. Er is nood aan nog meer dwarsverbindingen die de sporen van wonen, van zorg en van welzijn bij elkaar houdt Ik geloof sterk in die verbindingen en ook in de rijpheid van de streek om die verbindingen sterker te maken Mijn geloof hierin is nog versterkt na het beluisteren van de presentatie van Nele vanuit Leiedal waarin uit haar analyse en uit haar opbouw blijkt dat de signalen die doorheen het voorbije jaar en de voorbije maanden vanuit de verschillende kanalen en sectoren zijn gestuurd goed zijn beluisterd, goed zijn opgenomen en ook al verder zijn verfijnd. En “pour la petite histoire”… Als ik terugblik op de voorbije 6 jaar en een mens doet dat wel eens met 14/10 in het vooruitzicht, is één van de opvallende gedachtes die mij besloop… dat de fietsroute ocmw Kortrijk-Leiedal (ik ben een fervente fietser) een bijzonder vertrouwde weg aan het worden is, daar waar ze in de eerste jaren van de legislatuur amper is bereden geweest. Over verbindingen/dwarsverbindingen gesproken… Dwarskijken op wonen, zorg en welzijn vanuit diverse brillen Als ik deze uitdaging van dwarskijken op wonen, zorg en welzijn aanga, dan kan ik dit niet anders dan dit te doen vanuit verschillende brillen Als voorproefje laat ik alvast de foto op de slide over aan uw bril… De bril die ik hier opzet is deze van een ocmw voorzitter die de signalen van nood aan zorg, nood aan wonen, nood aan ondersteuning, nood aan betaalbaarheid, nood aan ontmoeting, nood aan sociale cohesie,… opvangt en dit van kwetsbare mensen, maar niet alleen van kwetsbare mensen, ook van mantelzorgers, van vrijwilligers, van bezorgde burgers een lokale beleidsmaker die met de stad/gemeente vooruitwil en die de stad/gemeente wil maken tot een warme, solidaire stad waar het goed is om wonen en leven voor iedereen die instrumenten en hun onderliggende filosofie, als Vlaamse wooncode, Sociaal Huurbesluit, Lokaal toewijsreglement, Rup’s, decreet Lokaal Sociaal beleid, decreet grond-en pandenbeleid,…maximaal wil kunnen benutten, een actor in het brede zorg- en welzijnsveld die mensen concreet wil vooruithelpen in individuele situaties, geconfronteerd 3 met wachtlijsten in eigen en andere woonzorgcentra (3 tot 6 maanden voor mensen met een zware zorgbehoefte), in de eigen en andere assistentiewoningen (voor sommige aanleunflats tot 5 jaar wachtlijst) en op de sociale huisvestingsmarkt (met ook wachtlijsten tss 2 en 4 jaar), met een niet evidente verhouding tussen de verschillende zorgactoren (een sector waar op “kousevoeten lopen” vaak is aangewezen). Om het met de woorden van Jan Deleu, Algemeen directeur van Az Groeninge te zeggen: “we mogen niet als paters samenzitten met de kaarten onder tafel” (Ronde tafel Zorg van Resoc). Ondanks de grote nood, is er toch een concurrentiegevoel aanwezig dat zeker niet altijd mobiliserend en dynamiserend werkt met de toenemende nood aan zorg in diverse sectoren (ouderenzorg, sector gezondheidszorg en geestelijke gezondheidszorg, sector personen met een handicap,… ) een regionetwerker Die op de diverse regiofora vaak herkenbare signalen en verzuchtingen inzake wonen, welzijn en zorg hoort Zo werd vanuit het regio overleg van de ocmw’s op initiatief van Mentor en het ocmw Kortrijk een ronde van de 13 ocmw’s georganiseerd waarbij gepeild werd naar gemeenschapplijke zorgen en uitdagingen van de diverse kleine, middelgrote en grotere ocmw’s. uit deze Ronde bleek dat aangepast en betaalbaar wonen voor kwetsbare mensen in de ruime betekenis van het woord hoog op de gemeenschappelijke agenda genoteerd stond en nog steeds staat en hieraan gekoppeld ook de vraag om hierin op een of andere manier regionaal in samen te werken om zo slagkracht verhogend te kunnen werken. een inwoner van deze streek die ik zelf ben, op zoek naar mogelijkheden en oplossingen voor eigen buren en familieleden,… Zoals je merkt… een multifocale bril maar nog niet sterk genoeg,… Aan u om mee te kijken vanuit uw eigen bril Aan u dus om er een kijk aan toe te voegen Aan ons om elkaar te zien en zo onszelf te verrassen Realiteiten vinden en ondervinden: ook de streek versneld in beweging We moeten de realiteit kennen en erkennen… We kunnen er niet omheen: Op de VVSG Trefdag van 29/03 met als thema TOEKOMSTEN sprak Mark Suykens over: 4 Moeilijke tijden met maatschappelijke veranderingen en kansen Sta me toe om enkele van die maatschappelijke evoluties te benoemen en samen te brengen: vergrijzing en verzilvering, een evolutie die zich in onze regio en zeker in onze provincie sterk uittekent hogere levensverwachtingen van personen met een handicap, een kruispunt van ouderzorg en gehandicaptenzorg toename van groep mensen met een psychische problematiek, gezinsverdunning en wijzigende familiale- en gezinsnetwerken, verarming en dualisering van de samenleving, een tendens die bovendien versterkt wordt door de vergrijzing en de verkleuring van onze samenleving. Ook verkleuring is de laatste jaren in onze regio aan een sterke opmars bezig. Hier situeert zich bovendien een bijzonder specifieke problematiek:de allochtone bevolking die op een andere manier naar zorg kijkt…maar dit zou ons tever leiden om hier verder op in te gaan Deze demografische cocktail geserveerd in een glas van financieeleconomische crisis als maatschappelijke context die niet alleen voelbaar is in de portemonee van mensen, maar die ook voor budgettaire beperkingen zorgt bij de overheden, stelt ons voor bijzondere uitdagingen Naast de veranderingen en ontwikkelingen op demografisch gebied zijn er ook opvattingen beginselen en dus ook regelgeving in beweging: Wereld van zorg en welzijn in beweging 1.Algemene principes als autonomie, zelfbeschikking, zelfstandigheid en zelfredzaamheid worden vandaag hoog in het vaandel gedragen op verschillende domeinen, inclusief wonen, zorg en welzijn Door de wens van de zorgvragers om in de eerste plaats als volwaardig individu te worden beschouwd en behandeld, is een evolutie van “vermaatschappelijking van de zorg” zichtbaar. Deze vermaatschappelijking van de zorg wordt ondersteund en vooral versterkt en versneld door een aantal belangrijke beleidsbeslissingen vooral op Vlaams Niveau: in de ouderenzorg waarbij in woonzorgcentra enkel nog zwaarzorgbehoevenden vanaf 65 jaar hun stekje kunnen vinden. Dit betekent dat mensen met een lichte zorgbehoefte niet meer in een residentiële setting kunnen terechtkomen en dus aangewezen zijn op een thuissituatie met zorg of op een beschermde en beschutte vorm van zelfstandig wonen in de sector van de geestelijke gezondheidszorg (art 107) waarbij men inzet op een verhoging van de ambulante geestelijke 5 gezondheidszorg ten nadele van de residentiële opvang in de sector voor personen met een handicap. in de sector van personen met een handicap zien we gelijkaardige tendezen Dit betekent oa. dat mensen met een psychische zorgnood en mensen met een handicap op de reguliere en sociale huisvestingsmarkt zullen terechtkomen, veel meer dan vroeger. Grote vraag hierbij is of de sociale, laat staan de reguliere huisvestingsmarkt hiervoor klaar is. Grote vraag is of onze gemeenschap klaar is om die groep van mensen in zich op te nemen. We evolueren naar een nieuw zorgmodel: van een zorgsector van gespecialiseerde, residentiële zorg naar… thuiszorg, mantelzorg en zelfzorg Vermaatschappelijking van de zorg is een term die makkelijk in de mond genomen wordt en die op veel draagvlak kan rekenen om diverse redenen oa: -omdat dit beantwoordt aan de maatschappelijke wens tot meer zelfbeschikking, meer zelfstandigheid -omdat hierbij verondersteld wordt dat de financiele kost lager zal komen te liggen -omdat hierbij verondersteld wordt dat dit een hoger comfort voor de client zal teweegbrengen Sta me toe hierbij toch enkele bezorgdheden te uiten: Het wordt een bijzonder grote uitdaging om een evenwicht te vinden tussen de voordelen van die zorg op maat (men spreek van “goedkoper, “meer comfort voor de client”,…) en de valkuiken ervan: Ik durf hier heel uitdrukkelijk een aantal risico’s te benoemen: risico op vereenzaming: niet iedereen is krachtig genoeg om een netwerk om zich heen te verzamelen dat de zorgnood en de sociale nood kan ondersteunen en ondervangen complexiteit van de organisatie van thuiszorg: niet iedereen is sterk genoeg om wegwijs te geraken in de complexe wereld van de zorg. Bovendien is er de vraag of de bestaande zorgcooridinatie in staat is om de complexiteit te blijven ondervangen de toenemende druk op familie die al verdund is, om als mantelzorger in te springen de individualisering in onze samenleving die ervoor zorgt dat solidair inspringen en bijspringen voor de zorgbehoevende buur of medemens, het zorgebehoevende familielid veel minder een evidentie is geworden Het zijn risico’s waar we als samenleving en waar we vooral als streek, willen we oprecht en kwalitatief inzetten op wonen en zorg op maat, dienen mee om te gaan. 6 Dit ermee omgaan veronderstelt inzetten op solidarisering van onze samenleving, dit veronderstelt inzetten op SAMENredzaamheid ipv op het zó snel in de mond genomen woord “ZELFredzaamheid”! Ik durf dit met heel veel overtuiging te stellen omdat dit zaken zijn die niet alleen het onderwerp zijn van wetenschappelijke studies en analyses maar vooral omdat dit zaken zijn die op het werkveld bijzonder voelbaar zijn: Sociaal verpleegkundigen die werkzaam zijn binnen de lokale dienstencentra melden vanuit de vele huisbezoeken die ze afleggen een steeds meer toenemende eenzaamheid en verwaarlozing. Zo is het verhaal van een oudere man die na het overlijden van zijn echtgenote gedurende 2 jaar amper uit huis is gekomen en daardoor niet alleen zijn hele administratie maar ook zijn hele huishouden en huis en bovenal zichzelf heeft verwaarloosd, jammergenoeg niet een op zich staand verhaal Maatschappelijk werkers van de sociale dienst signaleren hun onmacht tav de toename van het aantal mensen met een psychische problematiek die overal tussen de mazen van het net vallen: ze vinden bijzonder moeilijk hun plaats op de reguliere huisvestingsmarkt, zijn heel moeilijk toe te leiden naar de hulpverlening en kunnen vaak op weinig sympatie en dus hulp rekenen van familiale omgeving en buren De intake van het Sociaal Huis wordt overspoeld met vragen naar betaalbare woningen, naar woningen met een zorgcomponent Het is vooral de voelbaarheid van al deze dingen, het “ondervinden” ervan, veel meer dan de cijfers, dan “het vinden” ervan die mij als beleidsmaker ertoe aanzet om te ondernemen, om op zoek te gaan naar kwaliteitsvolle en oprechte antwoorden voor mensen met nood aan wonen en zorg op maat Sta me toe om hier even een klein zijsprongetje te maken naar de bijzonder actuele discussie van de regiefunctie van de lokale besturen In mij vind je een absolute pleitbezorger van EEN PARTICIPATIEVE REGIE voor de lokale besturen nl. vanuit het zelf actor zijn in zorg, welzijn en wonen voel je heel sterk de pragendheid, de nood aan oplossingen. Vanuit het zelf ploeteren in de modder in de zoektocht naar oplossingen voor individuele situaties, word je als lokaal bestuur gevat, gedynamiseerd en gemobiliseerd om oplossingen te zoeken en kan je je regiefunctie met meer geloofwaardigheiden vanuit een sterke knowhow opnemen! Uiteraard bedoel ik het “actor zijn van een lokaal bestuur” in een evenwichtig samenspel met andere actoren op het terrein, zowel semipriveactoren als zuiver privé actoren, dit niet alleen op vlak van wonen maar op vlak van zorg en welzijn Ik ben er mij van bewust dat dit makkelijk is gezegd maar dat dit op het terrein veel moeilijker te realiseren valt 7 Vanuit de regioocmw’s bijvoorbeeld stellen we vast dat de markt van welzijn en zorg een groeiniche is voor de private en de commerciële sector. Dit is een vrij recente tendens voor onze regio (andere regio’s zoals het Antwerpse worden daar al langer mee geconfronteerd) waartoe wij ons als lokaal bestuur dienen te verhouden maar… en dat moet ik eerlijkheidshalve toegeven waar wij ons niet zo makkelijk een houding weten aan te meten. Het zorgt voor wat onrust, ook politiek Ik durf daarom graag de streek uit te nodigen om hierrond in dieper debat te gaan! Wereld van wonen in beweging Naast de wereld van welzijn en zorg die in evolutie is, vinden en ondervinden we ook dat de wereld van wonen heel sterk evolueert. Ik moet toegeven dat dit minder tot mijn corps behoort als voorzitter van het ocmw en dat ik in deze dus minder spreekrecht heb, ik laat dit dan ook graag aan anderen over… Alleen ben ik er steeds meer van overtuigd dat wie met wonen bezig is in onze streek: Sowieso beïnvloed wordt door de evoluties binnen de wereld van zorg en welzijn Sowieso geconfronteerd wordt met vraagstukken die een gelijkaardig impact hebben als de bewegingen binnen zorg en welzijn. Ik denk hierbij aan de vraagstukken rond betaalbaar wonen, slim ruimtegebruik, levensloopbestendig wonen, woonzorgzones, energiezuinig wonen, wonen aan de onderkant van de woonmarkt, en noem maar op Wereld van wonen en wereld van zorg en welzijn: 2 complexe werelden, beiden in een versnelde evolutie. Misschien ontstaat omwille van de evoluties én omwille van de complexiteit de neiging om elk binnen het eigen veld oplossingen te zoeken. Mijn pleidooi is er echter één om van het momentum gebruik te maken om die neiging te laten verworden tot een uitdaging om samen creatief op zoek te gaan naar maatschappelijk haalbare en vooral integrale oplossingen. Laat ook dit een oproep zijn aan de streek! Drie wensbeelden voor de streek Vanuit het “vinden” en “ondervinden” is het duidelijk dat er in onze streek, op het veld heel wat dynamiek zit op vlak van wonen, zorg en welzijn en ook –en dat vind ik het sterkst- op het kruispunt van wonen, zorg en welzijn 8 Ik wil jullie vandaag ook enkele prikkels vanuit de praktijk meegeven om zo het debat rond wonen en zorg op maat in onze streek aan te zwengelen. Vergeef me maar… Ik geef die prikkels mee vanuit de Kortrijkse situatie omdat deze situatie mij uiteraard het best gekend is de insteek vanuit Kortrijk als stad met verschillende rationaliteiten nl. met een stadskern, met landelijke kern (zuidelijke rand van Kortrijk met oa. Bellegem, Rollegem en Kooigem) en middelgrote deelgemeentes (oa. Marke en Heule) misschien op een of andere manier wel de vertaalslag kan doorstaan naar de andere gemeentes van de Leiedalregio Ik ben er mij terdege van bewust dat andere gemeentes van de Leiedal even waardevolle of zelfs nog sterkere praktijkvoorbeelden kunnen geven waarbij ik dan bijvoorbeeld denk aan Avelgem als koploper met hun woonzorgkruispunt of aan Kuurne met de plannen in de Hoevewijk… Prikkel 1 Sociaal Design: Samen tekenen aan de toekomst Tekenen aan de toekomst betekent vooruitzien, samen vooruit zien voor 15 a 20 jaar ver. Het betreft strategische planning inzake wonen, zorg en welzijn Zo maakten wij met het ocmw van Kortrijk een strategisch plan woonzorg. Dat behelst strategische planning inzake THUISZORG, WOONZORGDIENSTVERLENING, ASSISTENTIEWONEN,WOONZORGCENTRA,WOONZORGNETWERK De opmaak van zo een strategisch plan woonzorg was één van de beleidsintenties opgenomen in ons beleidsplan 2007-2013 Om tot zo een strategisch plan woonzorg te komen, hebben we een heel traject doorlopen. 1.we deelden ons werkingsgebied op in woonzorggebieden, die gealineerd op de opdeling in gebieden vanuit de gebiedswerking van de stad. Zo kwamen we tot 7 woonzorggebieden waarbij we binnen de meeste van de woonzorggebieden reeds een ankerpunt hadden vanuit het Lokaal dienstencentrum. Die opsplitsing in woonzorggebieden was voor ons een noodzakelijke oefening om het hele verhaal beheersbaar te houden 2. binnen elk woonzorggebied zijn we de boer opgetrokken en hebben we de bevolking gepolst naar hun noden en wensen inzake woonzorg (vraagzijde) 3.aanvullend op de bevraging van de bevolking hebben we de aanbodzijde in kaart gebracht: -wat is er aanwezig in het woonzorggebied en 9 -wat staat er op de planning van de diverse actoren aan uitbouw van woonzorgdienstverlening. Hiertoe realiseerden we een bevraging zowel binnen de residentiële zorg als binnen de thuiszorg werkzaam op ons grondgebied 4. de realisaties en de geplande initiatieven per woonzorggebied plaatsen we naast de programmatiecijfers Deze 4 stappen brachten we samen en de bevindingen vormden de onderbouw voor ons strategische plan woonzorg dat geleid heeft tot 8 strategische doelstellingen die we na prioriteitenbepaling aan het omzetten zijn in doelstellingen en actieplannen op korte, middellange en lange termijn. Dat strategisch plan woonzorg is uiteraard een dynamisch plan dat steeds in ontwikkeling moet zijn. Het is een plan met visie dat ons in staat stelt om op gefundeerde wijze in gesprek te gaan met vele andere spelers, partners en actoren en misschien zelfs regie te voeren, hoewel het met schroom is dat ik deze woorden in de mond neem Zo zijn we naar de stad Kortrijk getrokken met dit plan, ook zijn we komen aankloppen bij Leiedal met dit plan Één de concrete gevolgen van dit plan is dat we nu samen het ocmw, de stad en Leiedal aan het zoeken zijn naar de mogelijkheid tot het inplanten van een woonzorgcentrum met assistentiewoningen in Bellegem ifv de noden van de zuidelijke rand van Kortrijk met bijzondere aandacht voor: de gepaste “maat van woonzorgdienstverlening midden in een dorpskern” de betaalbaarheid en de rendabiliteit van die woonzorgdienstverlening in verhouding tot kleinschaligheid een evenwichtige samenwerking tussen private en publieke sector een evenwicht tussen de vragen/noden van de inwoners en de haalbaarheid voor de overheid een aanbod voor een mix van doelgroep van sterke en minder sterke mensen met zorgbehoefte Dit is een oefening waar krachtenbundeling nodig is: bundeling van middelen, bundeling van knowhow én bovenal een bundeling van maatschappelijke verantwoordelijkheid van diverse spelers Vanuit onze strategische planning en vanuit de concrete realisaties die er nu al uit voortkomen stellen we vast dat er nood is aan verbinding van onze expertise die wij als ocmw (als zorg –en welzijnsactor) hebben met andere vormen van expertise. Heel concreet bedoel ik hierbij dan 10 de expertise van ruimtelijke visievorming en planning (vb. snelverkennend onderzoek dat via de stad werd aangevraagd aan Leiedal ifv de ontwikkelingsmogelijkheid van een woonzorgcentrum en assistentieflats in Bellegem), de expertise van IT toepassingen (vb. het fiber to the home verhaal op Overleie, een proeftuin waarbij we ook de mogelijkheden van de digitale snelwegen aftoetsen aan de noden van kwetsbare inwoners en mensen met een zorgbehoefte of het voorbeeld van I-Age een europees project ism Leiedal waarbij we de mogelijkheden van it pogen te matchen met de noden én de mogelijkheden van een vergrijsde samenleving) de expertise van het voeren van onderhandelingen met de private sector (vb. het SOK dat ons helpt bij de verkoop van stukken grond op Kortrijk Weide waarbij private ontwikkelaars willen inzetten op wonen voor ouderen en waarbij wij vanuit onze ervaringen toch enkele kwaliteitseisen inzake zorg en leefbaarheid willen gerealiseerd zien) de expertise inzake privaat-publieke samenwerking De praktijk toont echt die nood aan verbindingen! De nood aan verbinding van Software en Hardware, om het in deze termen uit te drukken is meer dan noodzakelijk Ik ben er mij van bewust dat er in onze regio heel wat structuren bestaan (denkend daarbij aan bijvoorbeeld Leiedal) die dragers zouden kunnen zijn van die verbindingen. Op heden zijn die structuren mi. nog niet echt volwaardige dragers van de noodzakelijke dwarsverbindingen. ik ben er echter wel van overtuigd dat de tijd rijp is om die structuren te laten evolueren tot volwaardige dragers van die verbindingen. Dit vraagt, als je het mij vraagt, veel meer dan een structuur echt een attitude, een houding van verdragen (verdragen dat ook andere sectoren hun “zeg” doen over de zaken waar je vanuit je sector mee bezigt ben) en ver-dragen (in de betekenis van uitdragen)! Ook dit is sterk besturen in een sterke regio Laat ook dit een oproep zijn aan de streek! Prikkel 2 Sociaal ondernemen is Samen ondernemen Dat er de nood is aan het maken van verbindingen, aan integraal werken is duidelijk en dat dit dient te gebeuren in een context van complexiteit en versnelde evoluties, is dat ook! 11 We zien echter in de regio dat die moeilijke oefeningen gemaakt worden in de praktijk, waarbij van de complexiteit een opportuniteit wordt gemaakt. Het sociaal ondernemerschap op dat terrein is groot! Dat wordt ook geïllustreerd door de initiatieven die ingediend worden bij de provincie Ik probeer dit te illustreren aan de hand van enkele Kortrijkse voorbeelden, ook hier overtuigd dat ook in andere gemeentes gelijkaardige verhalen terug te vinden zijn 3 exemplarische casussen Wonen en zorg op een kruispunt We legden zopas de eerste steen voor 36 sociale flats voor mensen met een zorgnood in Heule Vanuit de keuze voor het sociaal wonen opteerden we er als ocmw heel bewust voor om hierin samen te werken met de VMSW. Door de subsidies zijn wij in de mogelijkheid zijn om sociale, betaalbare flats aan te bieden. In onze stad wordt gestreefd naar 11% sociale woongelegenheden om te kunnen voldoen aan de groeiende nood van betaalbaar wonen. We bereiken momenteel net niet de 9% in Kortrijk. Met de Nieuwe Lente wil het ocmw als één van de woonactoren, een bescheiden antwoord bieden op die nood aan sociaal wonen. Een samenwerking dus die loont voor de financieel meer kwetsbare huurders! Vanuit de keuze voor wonen met zorg opteerden we er als ocmw heel bewust voor om hierin samen te werken met de Provincie. Door de provinciale subsidies voor innovatieve woonzorgprojecten (maar niet al maar niet alleen de subsidies, ook de expertise inbreng van de Provincie is van niet te onderschatten belang) krijgen we de mogelijkheid om een project “wonen en zorg op een kruispunt” waarbij we voor de toekomstige bewoners van de Nieuwe Lente ondersteuning willen bieden vanuit een hulpverleningsorganisatie hetzij vanuit ouderenzorg, gehandicaptenzorg, geestelijke gezondheidszorg en algemeen welzijnswerk afhankelijk van de nood van de individuele bewoner Om zo te komen tot een evenwichtig project van sociaal wonen met zorg willen we graag enerzijds 50% van de toewijzingen doen volgens de omschrijving vanuit VMSW én anderzijds willen we 50% van de toewijzingen laten gebeuren via een comité, samengesteld vanuit de welzijnspartners, die hier gericht kunnen toewijzen vanuit hun begeleidingen ifv duurzame sociale huisvesting voor medioren met nood aan zorg. 12 Vanuit de keuze voor een aangename leefomgeving, opteren we ervoor om de sociale flats te bouwen boven het lokaal dienstencentrum De Zevenkamer waardoor dienstverlening zoals maaltijden, thusizorg heel nabij komt Ifv die leefbare omgeving heeft de stad ervoor gekozen om hierin met ons samen te werken daar ook een buitenschoolse kinderopvang te bouwen. We kiezen hier heel expliciet voor de meerwaardes van het intergenerationeel samenwerken ifv solidarisering van de leefgemeenschap Het is belangrijk om vanuit het Agentschap Wonen toestemming te krijgen voor een dergelijk project. Het is belangrijk dat de diverse welzijnsactoren hierin over hun eigen muurtje kijken (wat ze echt ook doen!!) en bovendien niet gehinderd worden door Vlaamse regelgeving om dit concreet te kunnen Dit is echt een project waarbij de nood aan regelluwte groot is. Die regelluwte is nodig om te kunnen komen tot een sterk, integraal, vernieuwend samenwerkingsinitiatief in het belang van kwetsbare mensen met een woonzorgnood! Laat dit ook een oproep zijn aan de streek om onze politieke kracht te gebruiken om ons pleiddooi voor Vlaamse regelluwte ifv lokale dynamiek en creativiteit sterker te laten klinken Centrum voor Herstel en Supportzorg Bovenop de uitbereiding van het lokale RVT aanbod (Biezenheem wordt uitgebreid met 20 RVT eenheden) wilden we een totaal nieuw zorgtype aanbieden. Een zorgtype met de naam kantelzorg Dagelijks ervaren we dat ouderen bij een toename van de zorgbehoefte al te vanzelfsprekend worden doorverwezen voor een definitief verblijf in een verzorgingsinstelling. Met het innovatieve kantelzorg wilden we dit voorkomen. We wilden de oudere op een kantelmoment, nl. een moment van toegenomen zorgbehoefte en onvoldoende draagkracht thuis, ondersteunen en samen- vanuit een tijdelijke residentiele setting- bouwen aan een adequaat thuiszorgvangnet. Ouderen die na een aandoening weinig zelfstandig functioneren en die vanuit het ziekenhuis verwezen worden naar een woonzorgcentrum of weinig mobiele ouderen die hun zorgverlenende partner verliezen, wilden we de ondersteuning bieden die ze nodig hebben om dan later verder opnieuw thuis te kunnen verblijven We wilden dit bereiken in een tijdelijk residentieel verblijf door: • De zorgvrager vertrouwd te maken met de thuiszorg tijdens een kort residentieel verblijf. We integreren thuiszorg en mantelzorg in het WZC. Zo kan een oudere bijvoorbeeld, tijdens zijn verblijf thuisverpleging, huishoudhulp, warme maaltijden,… aan huis krijgen • De mantelzorgers te vormen en te begeleiden. Zo nodig dit netwerk ook uit te breiden om in de thuiszorg een optimaal vangnet uit te bouwen met maximale garanties voor de toekomst. 13 • De zorgcoördinatie opstarten in samenwerking met de zorgfacilitator LST of de sociaal verpleegkundige LDC. • Indien er reeds een basis was van thuiszorg dan willen we die onmiddellijk opnieuw integreren in de zorgverlening. Kantelzorg dus op de wip tussen residentiele zorg én thuiszorg waarbij het echt de bedoeling is “mensen sterker te maken. In de gesprekken hieromtrent met AZ Groeninge kregen we te horen dat er ook andere zorginstellingen met een gelijkaardig concreet project bezig waren Hoewel wij op regelmatige basis als zorginstellingen rond de tafel zaten, was dit niet eerder ter sprake gekomen. Jammer… Twee gelijkaardige projecten in eenzelfde stad indienen bij RISIV voor projectfinanciering voor innovatieve zorgprojecten zou bijzonder nefast zijn geweest. Uiteindelijk hebben de moeilijke en intense gesprekken met de andere initiatiefnemers ertoe geleid dat wij als ocmw, ondanks het feit dat de 5 kamers kantelzorg al gebouwd waren, niet verder zijn gegaan met het project. Een complex dossier dat we intussen hebben kunnen ombouwen tot een opportuniteit De kamers stonden vrij en de groep Ubuntu was op zoek naar beschutte woonmogelijkheden voor oudere personen met een handicap. Door de kamers van het woonzorgcentrum Biezenheem ter beschikking te stellen creëerden we voor deze groep van mensen een vorm van zorgwonen met de dienstverlening van het lokaal dienstencentrum en het woonzorgcentrum bij de hand. Een sterke vorm van intersectorale samenwerking over de muurtjes heen die ons, die de knowhow uit de ouderenzorg en de gehandicaptenzorg dichter bij elkaar te brengen om zo een stapsgewijs een antwoord te kunnen formuleren op een nieuwe maatschappelijke nood van woonzorg voor ouderen met een handicap De oproep die ik hier de streek wil insturen is dat er ondanks de concu-gialiteit toch wordt ingezet op samen-spreken, samenplannen en waar nodig samen-realiseren ipv enkel vanop het eigen eiland en vanuit de eigen ambities te opereren… …Daarvoor zijn de uitdagingen te groot en de middelen te beperkt! 14 De Zilvertorens Een commercieel initiatief dat serviceflats bouwt naast ons lokaal dienstencentrum en dat de vraag stelt naar een vorm van samenwerking met het LDC van het ocmw Doorheen de gesprekken is duidelijk geworden dat het verschil tussen de 2 werelden heel groot was en op dat moment was het water te diep om tot een vorm van samenwerking te komen… Wat we hieruit leren (en wat tegelijk een oproep kan zijn naar leiedal) is dat –als we in de toekomst privaat-publieke samenwerkingen willen opzetten in de wereld van zorg en welzijndat er nood is aan bijkomende ondersteunende expertise , die tevens ook wil inzetten op het slaan van bruggen en het zoeken naar formules van gedeelde maatschappelijke verantwoordelijkheid publiek EN privaat. Enkel als er sprake is van gedeelde maatschappelijke verantwoordelijkheid kan je spreken van Sociaal ondernemen als Samen ondernemen. Prikkel 3 Sociale samenhang: streek ook als knooppunt van nieuwe sociale verbindingen Ik sprak in mijn inleiding mijn zorg uit over de risico’s van de vermaatschappelijking van de zorg risico op vereenzaming: niet iedereen is krachtig genoeg om een netwerk om zich heen te verzamelen dat de zorgnood en de sociale nood kan ondersteunen en ondervangen complexiteit van de organisatie van thuiszorg: niet iedereen is sterk genoeg om wegwijs te geraken in de complexe wereld van de zorg. Bovendien is er de vraag of de bestaande zorgcooridinatie in staat is om de complexiteit te blijven ondervangen de toenemende druk op familie die al verdund is, om als mantelzorger in te springen de individualisering in onze samenleving die ervoor zorgt dat solidair inspringen en bijspringen voor de zorgbehoevende buur of medemens, het zorgebehoevende familielid veel minder een evidentie is geworden Willen we als streek inzetten op een kwaliteitsvolle woonzorg dat zal het van uitermate groot belang zijn dat we naast het investeren in stenen, in ruimtelijke planning, in- om het samenvattend te stellen- HARD WARE, ook minstens even krachtig inzetten op de SOFT WARE Met het inzetten op SOFTWARE bedoel ik dan: 15 -het faciliteren en daar waar nodig organiseren van ontmoeting en contact tussen mensen. Intermenselijk contact is dé basis voor een solidaire samenleving Investeren in woonzorg houdt dus noodzakelijkerwijs in dat er ook dient geinvesteerd te worden in solidarisering Vb.Soepekarproject Tijdens de wintermaanden zal tegen een heel democratische prijs twee keer per week soep bedeeld worden in kwetsbare buurten Bedoeling is dat via de soep mensen uit hun huis/appartement komen en aan de kar hun babbeltje slaan. Voor mensen die niet mobiel zijn is het de bedoeling de buur te mobiliseren om soep te brengen waardoor dan ook ontmoeting en gesprek ontstaat Het biedt ook de mogelijkheid aan de buurtwerkers om nieuwe contacten aan te boren met de inwoners van verschillende buurten Op een laagdrempelige manier worden mensen bereikt, ontmoeten mensen elkaar en kunnen ze geïnformeerd worden of gesensibiliseerd worden rond bepaalde themas De bedoeling van het intitiatief is dat dit zorgt voor verdere versterking van de sociale cohesie -het aangaan van allianties met het middenveld, met verenigingen, met inwoners zodat zij zich erkend en gewaardeerd voelen en vanuit die erkenning hun bijdrage zullen leveren aan het draagbaar houden van de zorg. Het is het middenveld, de verenigingen, de inwoners die een verschuiving van zelfredzaamheid naar samenredzaamheid zullen kunnen bewerkstelligen Vb. buren voor buren Buren voor Buren is een samenwerkingsverband tussen professionele medewerkers en vrijwilligers uit diverse verenigingen met de zorg voor de vereenzaamde thuiswonende bejaarde als gemeenschappelijk uitgangspunt. Buren voor Buren wordt zo dicht mogelijk bij de thuiswonende ouderen gerealiseerd, in deelprojecten in de vier deelgemeenten en in de vier wijken van de binnenstad. -het investeren in ondersteunende en faciliterende intiatieven om samenhang en solidariteit te bewerkstelligen Vb. tabula rasa Een kleinschalig project waarbij mensen wiens huis een opknapbeurt dient te krijgen om het leefbaar te houden maar niet meer de kracht hebben om dit alleen aan te pakken, krijgen de steun van een beroepskracht die het vaak beperkte netwerk rond de persoon probeert te mobiliseren om samen een werkploeg te vormen om zo samen het huis terug leefbaar te maken -het brengen van samenhang in diversiteit Vb. intergenerationele projecten Centrum voor kinderopvang werd gebouwd naast het woonzorgcentrum. In de gemeenschappelijke tuin werden moestuinbakken geplaatst, op een hoogte die comfortabel is voor kinderen en voor rolstoelgebruikers. De kinderen samen met de bewoners van het woonzorgcentrum kweken de groeten, eens volgroeid wordt er samen soep gemaakt. Kinderen leren vanuit de verhalen van de ouderen over vroeger,leren respect opbrengen voor de oudere generatie. De ouderen genieten van de levensvreugde van de kinderen en van het feit dat ze kinderen nog iets kunnen aanleren wat hun zelfwaardegevoel versterkt Vb. nachtopvang Leden van een serviceclub die gedurende de wintermaanden als vrijwilliger werken in de nachtopvang voor daklozen. Eens het vrijwilligeswerk opgenomen zijn zij de uitdragers van het belang van een nachtopvang Ik ben zeker dat in vele andere gemeentes dergelijke, kleinschalige projecten en initiatieven gerealiseerd worden waarbij men “groots is in iets kleins” 16 Dit is dan ook mijn pleidooi en eigenlijk zou ik dit pleidooi hier vanavond het hardst willen laten klinken Een pleidooi dus om sterker te investeren in wat klein en onzichtbaar lijkt. Ik ben er mij van bewust dat het voor ons politiekers niet zo evident is om te durven investeren in het kleine,onzichtbare. Vaak lijkt het veel interessanter in te zetten op zichtbare, mooiogende bouwprojecten. Toch ben ik er ten stelligste van overtuigd dat we als streek moeten durven kiezen voor nieuwe sociale verbindingen Laten we als streek durven kiezen voor kleinschalige, “dicht bij de mensen” initiatieven die inzetten op sociale cohesie Enkel dan kan wonen en zorg verworden tot woonzorg op maat Om te besluiten: appèl aan de streek “geef ruimte aan zorg, draag zorg voor ruimte” Mijn appel naar de streek is er een Om in tijden van schaarste gerichte keuzes te maken, niet al te veel gehinderd door regelgeving en organisatiegrenzen Om geprikkeld door de veranderende realiteit, te kiezen voor een creatief sociaal ondernemen niet al te veel gehinderd door standaardoplossingen Om een verschil te maken in het beter benutten en inzetten van het bestaande door dwarsverbindingen te leggen Om capactiteit en kapitaal te bundelen in een verhaal van gedeelde maatschappelijke verantwoordelijkheid. Waarbij ik de creatievelingen onder jullie oproep om te zoeken naar formules waardoor ook de private sector, de markt kan geprikkeld worden ( en nog sterker kan verplicht worden) om hun bijdrage te leveren in maatschappelijke winst en maatschappelijke meerwaarde Om deze streek van sterke ondernemers ook te laten uitmunten in het zorgdragen voor zorg Sterk besturen in een sterke regio, ook en zeker ook in deze materie!! Franceska Verhenne Mei 2012 17
