RISICOMANAGEMENT 2.0: VAN RISICO

RISICOMANAGEMENT 2.0: VAN RISICO-BEWUST NAAR RISICOGESTUURD IN EEN POLITIEK-BESTUURLIJKE OMGEVING
Onderzoek naar risicomanagement bij het Directoraat-Generaal Politie,
Ministerie van Veiligheid en Justitie
•
•
•
•
•
Aanleiding en probleemstelling
Onderzoeksvraag
Complexiteit, onzekerheid en ambiguïteit
Bevindingen
Conclusies
14-1-2016
Risicomanagement 2.0: van risico-bewust
naar risico-gestuurd in een politiekbestuurlijke omgeving
2
AANLEIDING VOOR BETER RISICOMANAGEMENT
 Kabinetsstandpunt: meer eenheid en transparantie
 Doelstellingen DG Politie
 Veelvuldige incidenten
Risicomanagement 2.0: van risico-bewust naar risico-gestuurd in
een politiek-bestuurlijke omgeving
14-1-2016
3
ONDERZOEKSVRAAG
 Wat is de best passende standaard, raamwerk (of combinatie daarvan) en hoe
kan deze ingebed worden zo dat het recht doet aan de taken, kenmerken en
behoeften DGPol, in het bijzonder in de politiek-bestuurlijke context van
DGPol?
Risicomanagement 2.0: van risico-bewust naar risico-gestuurd in
een politiek-bestuurlijke omgeving
14-1-2016
4
INPASSING IN PRAKTIJK VAN DG POL
Huidige vormgeving en praktijk van risicomanagement bij DGPol
14-10-2016
5
FACTOREN DIE HET OPTIMAAL FUNCTIONEREN
BELEMMEREN
korte
termijn
visie
samenwerking
met partners
(verder) onder
druk
vragen over
sturing,
prioritering,
haalbaarheid
14-10-2016
6
Onderzoeksvragen
A. Wat is de best passende standaard of raamwerk (of combinatie daarvan)
voor risicomanagement, die DGPolitie kan toepassen en recht doet aan
de specifieke taken en kenmerken van DGPolitie en aan de specifieke
behoeften met betrekking tot risicomanagement, in het bijzonder de
relatie met de politiek-bestuurlijke context waarbinnen ze opereert?
B. Hoe kan de gekozen standaard of raamwerk ingebed worden in de
structuur, werkprocessen en rapportages van het DGPolitie zodat het
recht doet aan de specifieke taken en kenmerken van DGPolitie, en aan
de specifieke behoeften met betrekking tot risicomanagement, in het
bijzonder de relatie met de politiek-bestuurlijke context waarbinnen ze
opereert?
14-1-2016
Risicomanagement 2.0: van risico-bewust
naar risico-gestuurd in een politiekbestuurlijke omgeving
7
COMPLEXITEIT
Complexiteit geldt dan wanneer het moeilijk is om causale relaties tussen
oorzakelijke factoren en effecten te identificeren, omdat er meerdere mogelijke
oorzakelijke factoren en potentiële effecten, zijn.
Tegelijkertijd kan er ook sprake zijn van
een bestuurlijke complexiteit die externe
invloeden uitoefenen op de relatie kans
en gevolg, bijvoorbeeld als projecten over
meerdere bestuurslagen heenlopen
14-10-2016
8
COMPLEXITEIT DOOR RELATIE MET STAKEHOLDERS
Actieprogramma
stakeholdersmanage
ment DG Politie
Burgers
Inspectie OCW,
IGZ
INK
VNG
NGB
RGD
Loyalis, Wispa
Arq, BS 4, BOD-en,
KMAR,
INK, OPTA
DJI, RCN,
NCC
Dienders
Verzekeraars,
beveiligingsbedrijven
Hulp voor hulpverleners
VSO, ZPW,
SAOP
ABD
SPL, Denktank
EU
Ombudsman
Politieacademie
Kustwacht
Inspectie VenJ POR
NVAO
DEIA,
FEZ, DAD
INK, ECABO
NVAO
Personeel Meldkamer
Landsadvocaat
Horeca Nederland
Reclassering verkeer
AIVD
Minister MR, RMR
Stas
raad
NP
DG POL
Point Logic
BR
Bifiteam
Vfonds, WEB
IVENT
MDC
Mee weten
Mee denken
Mee werken
(mee) beslissen
Individuele Banken
Deurwaarders
VPT
Douane, Belastingdienst
Politie
RST
en Wetenschap
Olaf, MAOL, Frontex
ABP/APG
Ned. Ver.
Europol, LOCC
Review- van Banken
Board
OM
en college PG’s
Ministeries
Regioburgemeesters
Veiligheidsberaad
PV Brussel Veiligheidsregio’s
NCTV
Amulance/RAV Vakbonden
COR
Media
Parlement
CBP, IFV,
TNO, CBS,
SCP, CCV
CPB
KPN 112
Voorlichting
DG’en VenJ
Sectorraad publieke veiligheid
Gemeenten
Gezaghebbers BES, Aruba, Curacao,
Sint Maarten
PTSS, CIO Rijk
LMO, ADR, AR, AZN, Brandweer (CN)
Providers
Accountantskantoren
Protocol
WODC
15 prioritaire
landen SLP’s
Agentschap Telekom
Hoofden Meldkamers
14-10-2016
9
ONZEKERHEID
Wetenschappelijke onzekerheid heeft te maken
met gebrek aan betrouwbare data en informatie,
met onzekere aannames, meetonzekerheden, of
modellen die die complexe relaties niet goed weergeven.
Daarnaast zijn er nog onzekerheden in de omgeving van een organisatie die een
impact kunnen hebben op het functioneren van de organisatie, bijvoorbeeld politieke
instabiliteit, onzekerheid rondom het regeringsbeleid, macro-economische
ontwikkelingen, sociale onzekerheden, of natuurlijke onzekerheden
14-10-2016
10
AMBIGUITEIT
Ambiguïteit refereert aan verschillende waardeoordelen (en daarmee de
wegingsfactoren) die bepalen of stakeholders bepaalde risico’s wel of niet
aanvaardbaar vinden
Risicomanagement 2.0: van risico-bewust naar risico-gestuurd in
een politiek-bestuurlijke omgeving
14-1-2016
11
OMGAAN MET COMPLEXITEIT, ONZEKERHEID, EN
AMBIGUITEIT
Dit onderzoek geeft 3 mogelijke alternatieven :
1. Toepassing van elementen uit de ‘Risk Diagnosing Methodology’ voor (radicale)
innovatie- en transitietrajecten
2. Toepassing van het voorzorgsprincipe als er sprake is van grote onzekerheden.
3. Toepassing van de organisatie-overstijgende ‘Risk Governance’ benadering in combinatie
met stakeholder management wanneer er sprake is van besluitvorming waarbij meerdere
stakeholders (ketenpartners) betrokken zijn, elk vanuit hun eigen perspectief, met hun
eigen belangen, expertise, doelen en activiteiten.
14-10-2016
12
RISK DIAGNOSING METHODOLOGY
 De methode integreert inzichten uit de sociologische en psychologische
wetenschappelijke literatuur, waaronder over ‘group think’ en veranderende risicopercepties bij discussies in groepsverband.
 Complexiteit en onzekerheid worden expliciet benoemd op een 5 puntenschaal
Risicomanagement 2.0: van risico-bewust naar risico-gestuurd in
een politiek-bestuurlijke omgeving
14-1-2016
13
VOORZORGSPRINCIPE (AANGEPAST VAN WRR, 2009)

het systematisch verzamelen van informatie om onzekerheden te reduceren/minimaliseren,

onduidelijkheden te verhelderen,

aan te geven of er sprake is van systemische risico’s waarbij oorzaak/gevolg niet duidelijk zijn;

een procedure in werking te stellen dat 'vroege waarschuwingen' kan afgeven,

een instrument ontwikkelen dat sentimenten in de gaten houdt (media analyse, social media
monitoring);

het organiseren van multi-disciplinaire expertise, wetenschappers en niet-wetenschappers;

burgers en medewerkers van uitvoeringsorganisaties te betrekken bij de probleem definitie;

vragen neer te leggen bij toezichthouders;

onafhankelijke beoordeling te vragen mbt risico's gerelateerd aan nieuwe technologie,

een breder palet aan alternatieven te bespreken;

initiatief nemen om de weerbaarheid (van de Nationale Politie) te vergroten om met toekomstige
kwetsbaarheden en onzekerheden om te gaan;

Regelgeving om de ontwikkeling en toepassing van technologie die grote risico's voor de samenleving
met zich mee kan brengen, aan voorwaarden te verbinden, te controleren, of zelfs te verbieden.
14-10-2016
14
RISK GOVERNANCE APPROACH (RENN, 2007)
14-10-2016
15
NAAR EEN NIEUWE BENADERING
Risicomanagement verschuift van
vakdiscipline naar organisatiebrede
strategie, inclusief de samenwerking
met stakeholders.
Risicomanagement in publieke
organisaties zou veel sterker en
expliciet gekoppeld moeten worden
aan bestuurskundige en publieke
management vraagstukken.
Risicomanagement 2.0: van risico-bewust naar risico-gestuurd in
een politiek-bestuurlijke omgeving
14-1-2016
16
Vragen?
Risicomanagement 2.0: van risico-bewust naar risico-gestuurd in
een politiek-bestuurlijke omgeving
14-1-2016
17
BEVINDINGEN: DEELVRAAG 1
Deelvraag 1
Wat wordt er in de wetenschappelijke literatuur verstaan onder
risicomanagement (RM)?
a.
Hoe worden risico en RM
gedefinieerd?
a. Kans maal impact; complexiteit, onzekerheid, ambiguiteit  risk
governance; risicomanagement als proces;
b.
Welke ontwikkelingen zijn b. New public management (NPM); roep om verantwoording;
er op het gebied van RM in
globalisering en interconnectiviteit, toenemende complexiteit,
de publieke sector?
onzekerheid, technologische ontwikkelingen.
c.
Welke stromingen zijn er in c. Conventioneel RM; risk governance; de ‘nieuwe’ risicobenadering,
literatuur over RM?
risicogestuurd of risicogeorienteerd werken.
d.
Welke aanknopingspunten
levert dit op?
d. Aanknopingspunten
• Risk diagnosing methodology voor inovatie en transitietrajecten;
• Voorzorgsprincipe bij grote onzekerheden;
• Risk governance benadering icm stakeholder management bij
besluitvorming door meerdere stakeholders
Risicomanagement 2.0: van risico-bewust naar risico-gestuurd in
een politiek-bestuurlijke omgeving
14-1-2016
18
BEVINDINGEN: DEELVRAAG 2
Deelvraag 2
Welke inzichten volgen uit het wetenschappelijke debat over:
a. Sense and Respond;
a. Verdwijnen strategie, structuur, bestuur en leiderschap; bottom-up;
zwakke signaal herkenning en omgaan met toekomstige
onzekerheden.
b. Publieke verantwoording;
c. Stakeholder- en
omgevingsmanagement?
d. Welke aanknopingspunten
levert dit op?
b. Risico op goal-displacement; mediatisering leidt tot verbetering
functioneren publieke organisaties. Druk verminderen.
c. Principaal-agent theorie; moral hazard (verborgen actie), informatieassymmetrie, adverse selection (verborgen informatie).
d. Zwakke signaalherkenning versterken; risicomanagement en
stakeholder management elkaar laten versterken; onderscheid maken
tussen strategische en morele stakeholders. Laatste ook erkennen.
Risicomanagement 2.0: van risico-bewust naar risico-gestuurd in
een politiek-bestuurlijke omgeving
14-1-2016
19
BEVINDINGEN DEELVRAAG 3
Deelvraag 3
Welke raamwerk is het meest 'passend'?
a. Wat zijn de taken,
kenmerken en specifieke
behoeften in termen van
RM?
Doelstellingen, taken, opgaven, kenmerken.
b. Hoe vertalen deze zich in
toetsingscriteria?
• generiek
• bekendheid in NL
• projectoverstijgend
• gebruiksvriendelijk
• resultaatgericht
• flexibel
•
•
•
•
•
•
•
•
•
dialoog beleid en uitvoering
publieke verantwoording
biedt voordelen gebruikers
sluit aan bij werkprocessen
relatie met stakeholders/partners
stimuleert omgevingsbewustzijn
stimuleert andere manier denken
zowel sensitiviteit als plan & control
toepasbaarheid in politiek-bestuurlijke context
Risicomanagement 2.0: van risico-bewust naar risico-gestuurd in
een politiek-bestuurlijke omgeving
14-1-2016
20
BEVINDINGEN DEELVRAAG 3
c.
Welke internationale
standaarden en raamwerken
zijn relevant?
c. COSO, INK/EFQM, ISO 31000, LeanSixSigma, Basel/Solvency;
Management_of_Risk; Australia/New Zeealand; OCEG,
AIRMIC/ALARM/IRM; PRINCE2; COBIT; RISMAN, Risk Diagnosing
Methodology
d. ISO 31000 in combinatie met risicogestuurd werken
d. Welke standaard of welk
raamwerk is het meest geschikt
voor DGPol volgens toetsing?
Risicomanagement 2.0: van risico-bewust naar risico-gestuurd in
een politiek-bestuurlijke omgeving
14-1-2016
21
BEVINDINGEN DEELVRAAG 4
Deelvraag 4
Hoe is risicomanagement momenteel vormgegeven?
a. Welke standaarden, raamwerken en
welk instrumentarium zijn in gebruik?
a.
ISO 31000 (risico analyse proces), heatmaps,
risicobeoordelingskaarten, dashboards
b. Hoe is risicomanagement ingebed in
de structuur, werkprocessen en
rapportages?
b.
Plan & Control Cyclus, kwartaalrapportages,
jaarplanning; rapportages toezichthouders;
overlegstructuren (MTPol en MTPol Plus)
c. Hoe past dit bij de gekozen
standaard/raamwerk?
c.
Principels ISO niet uitgewerkt, Kader ontbreekt (risicoorganisatie); risico-proces aanwezig binnen P&C. DG
overstijgende risico’s niet goed belegd.
d.
Vertaling principes naar politiek-bestuurlijke context;
governance structuur dat risicogestuurd werken
faciliteert; risicoproces toepassen op strategisch niveau;
ontwikkelingen op lange termijn.
d. Welke concrete aanknopingspunten
levert dit op voor risicomanagement
bij DGPol?
Risicomanagement 2.0: van risico-bewust naar risico-gestuurd in
een politiek-bestuurlijke omgeving
14-1-2016
22
BEVINDINGEN DEELVRAAG 5
Deelvraag 5
Hoe is de gekozen standaard of raamwerk te verbinden aan
bestaande praktijk van DGPol?
a.
Waar moet het ontwerp aan voldoen? a.
b.
Hoe kan risicogestuurd werken
gekoppeld worden aan de politiekbestuurlijke context?
randvoorwaarden, functionele eisen, operationele
eisen, ontwerpbeperkingen
b.
Vertaling van de ISO Principes met een politiekbestuurlijke focus (tabel 6.3)
c.
Hoe kan kennis geïntegreerd worden
in risicogestuurd werken bij DGPol?
c.
Kennis in de organisatie, kennis over de organisatie,
kennis voor de organisatie (kennisagenda)
d.
Hoe kunnen risico's in de politiekbestuurlijke context gemakkelijker
worden herkend?
d.
Risicokaart met oordeelsvorming en besluitvorming
Risicomanagement 2.0: van risico-bewust naar risico-gestuurd in
een politiek-bestuurlijke omgeving
14-1-2016
23
OPBOUW ELEMENTEN UIT DE ONDERZOEKSVRAGEN
Specifieke
taken en
kenmerken
Specifieke
behoeften
Politiekbestuurlijke
context
Standaard
of
raamwerk
Structuur,
processen
rapportages
Risicomanagement 2.0: van risico-bewust naar risico-gestuurd in
een politiek-bestuurlijke omgeving
14-1-2016
24