De Raadgevers Bedrijfsjuristen

Beheersen, beperken en voorkomen risico’s op een ramp.
Crisis in de zorg
• Kredietcrisis?
• Crisis door maatregelen Ab Klink?
• Congres: Incidenten in zorginstellingen die door bijvoorbeeld slechte communicatie of
communicatiemiddelen kunnen uitgroeien tot (pr)rampen (bijv. Bacteriebesmetting of een
agressieve patient die het personeel bedreigd met alle gevolgen van dien).
2
Voorbeeld hoe het niet moet
• 6 augustus 2009: fatale brand in het woonzorgcentrum Kanunnik Triest. Bij deze brand zijn 9
bewoners overleden
• Het woonzorgcentrum voldeed aan alle wettelijk verplicht gestelde veiligheidsvoorzieningen en kort
voor de crisis had een evacuatie oefening plaatsgevonden, waarbij alles naar behoren verliep.
• Achteraf bleek dat tijdens de brand tal van problemen zich hadden voorgedaan waar op voorhand
geen zicht op was geweest, zoals noodborden die door de rookontwikkeling niet zichtbaar meer
waren.
• Met dit soort handelingen wordt voorafgaande een crisis te weinig rekening gehouden.
3
Goede preventie is noodzakelijk
• Ook in de zorgsector is derhalve steeds meer behoefte aan risicomanagement.
• Governance codes vragen daarbij van bestuurders en toezichthouders een stevige rol.
• Krantenartikelen over incidenten bij zorginstellingen en initiatieven als de Elsevier –en ADziekenhuisranglijsten laten zien dat slechte scores op de aspecten ‘patientveiligheid’en ‘kwaliteit’op
zorginstellingen een grote impact kunnen hebben.
• Een gestructureerde aanpak voor de beheersing van risico’s is dan ook geen overbodige luxe.
4
Beheersen
• Door: toenemende deregulering vanuit de overheid.
• Eigen verantwoordelijkheden van zorginstellingen en het toenemende risico voor de zorgaanbieders
neemt het belang van risicomanagement alleen maar toe.
De raad van bestuur zal vanwege governance codes, de transparantie-eisen van de WTZ ( Wet
toelating Zorginstellingen) en het verplichte ‘Jaardocument’ook verantwoording moeten afleggen over
de wijze waarop de organisatie invulling heeft gegeven aan het beheersen van risico’s.
5
Governancecode
• De brancheorganisaties in de zorg hebben de verantwoordelijkheid genomen om zelf regels op te
stellen voor goed bestuur en toezicht voor zorginstellingen: de Zorgbrede Governancecode.
• Naleving van deze code geldt als lidmaatschapsverplichting voor de aangesloten
brancheorganisaties.
• Deze code is de reactie van de zorgsector op:
 De evaluatie van de Zorgbrede Governancecode 2005
 Het RVZ-advies Governance en Kwaliteit
 Het IGZ-rapport Staat van de Gezonheidszorg 2009
 De brieven van de bewindslieden van VWS over governance van 9 juli, 1 oktober en 27 november 2009
 De voornemens van de minister van Justitie om te komen tot regels voor de maatschappelijke
onderneming.
6
Vervolg - Governancecode
Belangrijkste wijzigingen, die in de Governancecode 2010 zijn aangebracht:
1.
Verbonden rechtspersonen vallen onder de code
2.
Dispensatieregeling voor kleine zorgorganisaties
3.
Dialoog met belanghebbende fundament voor maatschappelijk onderneming
4.
Kwaliteit en veiligheid
5.
Aanscherping artikel belangenverstrengeling
6.
Positie Raad van Bestuur
7.
Beloning Raad van Bestuur
8.
De introductie van vreemd kapitaal en winstuitkering
9.
Waarborgen beschikbaarheid Raad van Toezicht
10.
Klokkenluidersregeling
11.
De toepassing van de code is niet vrijblijvend
12.
Naleving
7
Wet toelating Zorginstellingen
Zorginstellingen hebben een toelating nodig wanneer zij zorg willen aanbieden die op grond van de
Zorgverzekeringswet of AWBZ voor vergoeding in aanmerking komt. De Wet toelating
zorginstellingen (WTZi) regelt deze toelatingen, stelt regels over goed bestuur en bepaalt daarnaast
in welke gevallen winst uitgekeerd mag worden. Het doel van de WTZi is om geleidelijk meer vrijheid
en verantwoordelijkheid voor de zorginstellingen te creëren, door minder overheidsbemoeienis met
de capaciteit.
8
Beperken
 Sinds de invoering van de verscherpte Zorgbrede Governancecode 2010 staat Risicomanagement
bij zorgbestuurders hoog op de agenda. Nu is het tijd voor stap 2: concretisering om risico’s te
beperken.
 Bewustwording en verankering binnen de organisatie vraagt om continue aandacht.
Risicomanagement niet alleen nuttig voor verantwoording achteraf, maar vooral een goed
instrument binnen de besluitvormingsprocessen
 Bovendien kunnen implementatie en functioneren ervan bijdragen aan versterking van de interne
beheersing, vergroting van het inzicht in de risico’s, efficiënte inrichting van de administratieve
processen en interne en externe verslaggeving, en het waarmaken van de positie als
maatschappelijk ondernemer
9
Do’s en Don’ts rond Risicomanagement
(voorkomen)
• Creëer een omgeving waarin risicodenken wordt gestimuleerd
• Maak risico’s bespreekbaar, bijvoorbeeld in een werkoverleg
• Benader risico’s niet alleen vanuit bedreigingen; probeer ze ook te definiëren in de vorm van het
‘missen van kansen’
 Besteed aandacht aan verschillende typen risico’s, financieel en strategisch, operationeel en weten regelgevinggebied
 Maak Risicomanagement onderdeel van de afspraken over informatieverschaffing tussen Raad van
Bestuur aan Raad van Toezicht.
 Beperk het uitvoeren van risicoanalyses niet alleen tot het niveau van de bestuurders;
betrokkenheid van andere managementlagen maakt de risicoanalyse completer en beter
1
Vervolg- Risicomanagement
• Beschouw Risicomanagement niet alleen als een verantwoordelijkheid van de afdeling Finance of
de risicomanager; zij coördineren slechts, het bestuur is verantwoordelijk
• Staar u niet blind op het invoeren van regels; uiteindelijk staat of valt uw succes met het gedrag en
de integriteit van uw medewerkers
• Risicomanagement betreft niet alleen financiële risico’s, maar handelt ook over kwaliteit van zorg,
patiëntveiligheid, imago en marktrisico’s
• Waar sommige risico’s over het hoofd worden gezien, is het tegelijk mogelijk dat veel middelen
verloren gaan aan het beheersen van risico’s die nauwelijks van invloed kunnen zijn.
• Vaak ontbreekt dan een gezamenlijke visie op risicobeheersing en -acceptatie en een
gestructureerde aanpak van risico’s die organisatiebreed hun impact hebben.
1
Vervolg - Risicomanagement
• Risicomanagement onderscheidt zich niet van traditioneel management in die zin dat iedere
manager beslissingen neemt op basis van (impliciete) risico-inschatting.
• Nieuw aan risicomanagement zijn de volgende kenmerken die meer aandacht moeten krijgen:

proactief;

expliciet en gestructureerd;

periodiek en integraal;

organisatiebreed.
1
Hoe Risicomanagement verbeteren binnen een
zorginstelling?
• De mogelijkheden om het risicomanagement binnen zorginstellingen te verbeteren, liggen in een
meer gestructureerde en geïntegreerde aanpak binnen de gehele organisatie
• Een goed werkend risicomanagementsysteem omvat minimaal de volgende componenten:
 een organisatiebreed zicht op de gewenste hoeveelheid risico die een organisatie wil lopen (risk appetite);
 operationele doelen die in lijn zijn met de strategie van de organisatie en de hoeveelheid risico die de organisatie wil lopen;
 jaarlijks uitgevoerde risicoanalyses van doelstellingen van de organisatie;
 structurele, expliciete aandacht voor risico’s bij het aangaan van grote veranderingen binnen de organisatie, zoals fusies en
de uitrol van nieuwe systemen;
 inventarisatie van beheersingsmaatregelen en monitoring van de uitvoering hiervan;
 afspraken rondom de organisatie van het risicomanagement;
 handleidingen voor de inrichting van de verslaggeving en de te volgen procedures voor de opstelling daarvan.
1
Ter afsluiting nog wat voorbeelden
• Incident op de SEH, waarbij medewerker ernstig fysiek werd mishandeld; meerdere
veiligheidsmaatregelen hierdoor ingevoerd (bijv. in de avond en nacht permanente bewaking,
vaardigheidstrainingen voor medewerkers, met aandacht voor verschillende vormen van agressie,
eenduidig beleid en een pro-actieve houding)
• Oefenen van rampen. Bijv. het scenario van een grieppandemie (veel doorverwijzingen door
huisartsen, beperkte capaciteit, ook doordat veel ziekenhuismedewerkers besmet raken;
ingrediënten voor een grootschalige rampenoefening.
1
1
Mr R.A. (Rémon) Brand
T: 0800 345 67 88 / 06 105 14 850
E: [email protected]
W: www.deraadgevers.nl
1