Samenleving lijdt schade als kinderen buiten de boot vallen

opinie
쐽
kennisintensieve samenleving
Samenleving lijdt schade als
kinderen buiten de boot vallen
Nog niet zo lang geleden kon je in Nederland je hoofd beter niet boven het
maaiveld uitsteken. Dat kon je je kop
kosten. Wil je tegenwoordig nog mee
kunnen komen dan moet je je juist
onderscheiden.
Door Jeannette Doornenbal
en Janny Reitsma
E
xcelleren en presteren mogen, sterker: uitblinken is een vereiste om
mee te komen en mee te blijven doen
in de kennisintensieve samenleving. Tegen die achtergrond is het begrijpelijk dat
voorzieningen voor te koesteren toptalent als paddenstoelen uit de grond schieten: Leonardo scholen voor hoogbegaafde
leerlingen, honours degrees voor talentvolle studenten in het hbo, topklassen
voor toptalenten. Door het ondertekenen
van het Lissabon-akkoord in 2000 heeft
Nederland zich gecommitteerd aan het
realiseren van deze prestatiedoelstelling.
Daarin is vastgelegd dat de helft van de bevolking in 2011 bestaat uit hbo- of wo-opgeleiden. Dat percentage ligt nu op 33 procent. Die stijging kan alleen worden gerealiseerd als zoveel mogelijk kinderen zo
weinig mogelijk leerachterstanden hebben en in groep acht zo hoog mogelijke
cito-scores halen. Dat verhoogt de druk op
vroeg- en voorschoolse educatie en op
presteren in de basisschool.
Woensdag 2 april sprak de futurist Marcel Bullinga op het slotcongres van het Innovatieprogramma Integraal Jeugdbeleid
Ver zien breed kijken, dat was georganiseerd door de pedagogische academie van
de Hanzehogeschool Groningen. Bullinga
benoemde een aantal trends tot 2020. De
trend van presteren en excelleren sprong
eruit. Hij sprak zelfs van een ’global war
on talent’. Om een speler te zijn in die ‘global war’, moeten jongeren beschikken
over uitmuntende vakkennis en zelfstandig kunnen werken. Dat stopt niet met
het behalen van een mbo-diploma. Dat is
een levenslange opgave. Om erbij te horen en mee te kunnen doen, zullen jongeren dus meer en meer in de gelegenheid
moeten worden gesteld om uit te blinken.
’Gewoon’ is niet meer voldoende, verzuchtte de filosofe Evelien Tonkens in
haar wekelijkse column in de Volkskrant
(9 april 2008).
Maar wat als je minder begaafd bent, als
je kampt met chronische fysieke of psychiatrische aandoeningen, als je opgroeit
in een (taal)arme omgeving waar je niet
vanzelfsprekend de kapitaalbronnen
krijgt aangereikt om mee te doen, als voldoende niet meer goed genoeg is? Dan tel
je niet meer mee. En als de druk op excel-
Volgens het Lissabon-akkoord moet de helft van de bevolking in 2011 bestaan uit hbo- of woopgeleiden. Die stijging kan alleen worden gerealiseerd als zoveel mogelijk kinderen in groep
acht zo hoog mogelijke cito-scores halen.
Foto: ANP/Toussaint Kluiters
leren toeneemt, zullen steeds meer jonge- laten bungelen, door leefwerelden van geren niet meetellen. Dat dit geen doemsce- zin, school en buurt te verbinden. Kennen
nario is blijkt uit de explosieve groei van en gekend worden impliceert goed kijken
het speciaal onderwijs (vooral in cluster 4 en luisteren naar wat kinderen en ouders
waar de kinderen met psychiatrische pro- nodig hebben, het waarderen van verblemen of gedragsstoornissen naartoe schillen door kinderen te begeleiden bij
gaan), uit de wachtlijsten voor de jeugd- het ontdekken en ontwikkelen van de eizorg, en de toename van het aantal ’over- gen talenten, breed kijken over de schutbelaste’ jongeren dat zonder diploma het tingen van de professionele sectoren
onderwijs verlaat. Die uitval heeft grote heen. En door kinderen uit te nodigen te
persoonlijke en sociale gevolgen. De ver- participeren in de wereld van volwasseliezers die de race om het
nen leren zij al doende desucces niet hebben ge- ’Uitval uit onderwijs mocratisch burgerschap.
haald, kampen dikwijls
Het gevaar bestaat dat
heeft grote sociale
met ernstige sociale en
maatschappelijke organisaemotionele problemen. En
ties - zoals schoolbesturen,
gevolgen’
de
sociale
segregatie
gezondheidszorg,
jeugdneemt toe doordat de tweedeling tussen zorg - die zich publiekelijk moeten verande ’haves’ en ’have nots’ scherper wordt.
twoorden over hun prestaties, zich aanDe druk op presteren en excelleren en passen aan de prestatie-eisen die aan hen
de persoonlijke en sociale gevolgen die dit worden gesteld. Die kant moeten we niet
met zich meebrengt, is zorgelijk. Het op. Brede scholen en Centra voor Jeugd en
wordt tijd dat we tegendruk gaan uitoefe- Gezin zijn geen vehikels om de prestatienen omwille van het kind en omwille van samenleving dichterbij te brengen. Ze
de samenleving. We willen een pedagogi- hebben een vitale, autonome opdracht:
sche reactie formuleren op deze politieke het gezamenlijk opvoeden en onderwijambitie. In opvoeding en onderwijs draait zen van kinderen. Dat is de klassieke uithet niet om presteren, maar om ontwik- daging die ook in de multiculturele sakelen en leren. Sleutelbegrippen daarin menleving onverkort geldig is. Als we aczijn volgens de pedagoog Micha de Win- cepteren dat de ’verliezers’ buiten de boot
ter: verbinding, kennen en gekend wor- vallen, laten we ons er dan wel realiseren
den, en participatie. Deze zouden leidend dat de kennisintensieve samenleving
moeten zijn bij de inrichting van het daardoor juist schade lijdt.
maatschappelijk middenveld, zoals brede Jeannette Doornenbal is lector Integraal Jeugdscholen en Centra voor Jeugd en Gezin. beleid aan de Hanzehogeschool Groningen
Verbinding betekent het tegengaan van Janny Reitsma is projectleider van het Innovatieprosegregatie door ouders en kinderen niet te gramma Ver zien breed kijken