Klinische ontwikkelingsneuropsychologie

Klinische ontwikkelingsneuropsychologie
Hanna Swaab
Inleiding
• Relaties hersenen en gedrag
Bij kinderen en jeugdigen: (0 – 18)
Relaties problemen gedrag en disfunctioneren hersenen
• Betrekking tot diagnosticeren en behandelen
gevolgen hersendisfuncties
Groei en mogelijke verstoring
• Groei sterkst in prenatale periode en eerste jaren
van leven
• Ontwikkeling volgens genetisch stappen
Prenatale periode:
• Aanleg van hersenstructuren
 Neurogenese en Migratie van belang!
• Neurogenese = Productie van cellen
• Migratie = Cellen naar uiteindelijke bestemming in
zenuwstelsel (Tussen 8e en 16e week van
zwangerschap)
• Zenuwstelsel: 2 typen cellen
1. Neuronen = prikkeloverdracht
2. Gliacellen = Ondersteuning functioneren neuronen
 Het brein globale vorm na 100 dagen zwangerschap
Verstoring
Door: Aanlegfactoren, omgevingsfactoren…
• Tijdens migratie en neurogese
 Tot uiting in anatomische afwijkingen
• Gezondheid moeder van groot belang
Roken, infectieziektes, druggebruik… NIET OK!!
• Hersenen bij geboorte grotendeels af
 Maar: hersenen volwassene 4X volume hersenen
baby
• Toename gewicht hersenen = gevolg differentiatie
Verdere groei en rijping reeds bestaande structuren
• Meeste van differentiatie gebeurt postnataal
Maar: begint al prenataal
• Tweede trimester zwangerschap: synaptogenese
Vormen van verbindingen met neuronen
Gaat door tot in de adolescentie
• Ontwikkeling hersenen volgens genetisch
vastgelegde processen
• Perioden van sterke groei: ‘Kritische periodes waarin
omgevingsinvloeden van groot belang zijn voor de
ontwikkeling’
• Verstoringen postnatale ontwikkeling minder
zichtbaar in morfologie hersenen
Maar: effect op aspecten van groei en differentiatie
• In dieper gelegen structuren hersenen: essentiële
functies geregeld
• Gebieden daaromheen: emotionele en
geheugenprocessen
• Informatieverwerking: aantal stappen
Aandacht en geheugen spelen grote rol
Executieve functies
• Vaardigheden om onafhankelijk gedrag te laten zien
Planmatig denken
Probleemoplossend denken mogelijk
Start rond 7e levensjaar
• Beschadiging frontaalgebieden: Retardatie tot gevolg
• Ontwikkeling frontaalgebieden minder bij kinderen
waar moeder tijdens zwangerschap rookte, dronk of
drugs gebruikte
Geheugen
• Opslag – Bewaren – Terugzoeken – Herkennen
• Bewust toegankelijke feitenkennis en
Niet – bewust toegankelijke feitenkennis
• Declaratief geheugen: Semantisch geheugen en
episodisch geheugen
• Structuren rijpen snel
 Spelen rol bij procedureel geheugen
• Bij kinderen met disfunctie
Grote kans op geheugenproblemen
• Geheugenproblemen frequent gegeven na
traumatisch hersenletsel
Ook vaak bij kinderen die zuurstof tekort hebben
gehad bij
geboorte
• Kinderen met groeivertraging tijdens
zwangerschap: Cognitieve problemen
(bvb. Leerstoornissen)
Herstel?
• Beschadiging op jonge leeftijd grotere gevolgen dan
beschadiging op oudere leeftijd
• Factoren:
- Aard en omgeving beschadiging
- Leeftijd en moment in ontwikkeling hersenen
Herstel kan:
- beschadigde cellen nieuwe verbindingen maken
- Anatomische reorganisatie
Toekomstperspectief
• Moderne technieken maken mogelijk om
hersenactiviteit in beeld te brengen
Meer en meer inzicht verwerven
• Invloed van behandeling op functioneren van
hersenen zal steeds duidelijker worden