Allianties en speltheorie Agenda

NAP netwerk
© Twynstra Gudde
17 april 2008
Allianties en speltheorie
Presentatie NAP netwerk
Zeist
17 april 2008
Annelies de Ridder
NAP netwerk
Agenda
1. Inleiding
2. Een “ander” perspectief: de Speltheorie
3. Inzoomen op opportunistisch gedrag
4. Vragen…
© Twynstra Gudde 27 september 2007
2
NAP netwerk
© Twynstra Gudde
17 april 2008
NAP netwerk
1: Inleiding: profilering
– Promotieonderzoek: “The dynamics of alliances. A game
theoretical approach” (Radboud Universiteit Nijmegen,
november 2007)
– Sinds 1 mei 2007 adviseur bij Twynstra Gudde
– Een van de kernthema’s van Twynstra Gudde: ambitiekern
samenwerken
© Twynstra Gudde 27 september 2007
NAP netwerk
Inleiding: samenwerking
– Strategische allianties: langdurige samenwerkingsverbanden
waarin iedere organisatie zelfstandig blijft.
– Samenwerken is soms een goede manier om om te gaan met
(internationale) concurrentie
– Maar… is niet altijd makkelijk!
– De samenwerking op een goede manier van start naar finish managen
– Goed omgaan met de dynamiek tussen de partners gedurende de weg
© Twynstra Gudde 27 september 2007
NAP netwerk
© Twynstra Gudde
17 april 2008
NAP netwerk
2. Een “ander” perspectief: de speltheorie
Speltheorie = interactieve besliskunde
- bestudeert sociale interacties
- meerdere actoren (spelers) met meerdere (conflicterende)
doelen
- vaak formeel, wiskundig van aard
- niet voor één toepassingsgebied ontworpen
© Twynstra Gudde 27 september 2007
NAP netwerk
Wat kunnen we met de besliskunde?
– Descriptief: Hoe beslissen individuen of groepen in de
werkelijkheid?
– Normatief: Hoe, volgende welke normen of regels, zouden
individuen of groepen beslissingen kunnen nemen?
– Prescriptief: Hoe kunnen individuele of collectieve
beslissingen verbeterd worden?
– Verklaren: Het kunnen uitleggen, duiden, verklaren waarom
een individu of groep op een bepaalde manier handelt (bijv.
irrationeel gedrag blootleggen).
© Twynstra Gudde 27 september 2007
6
NAP netwerk
© Twynstra Gudde
17 april 2008
NAP netwerk
Wat hebben we aan de speltheorie om
samenwerking te bestuderen?
Speltheorie biedt een “andere” benadering
– Speltheorie richt zich op interactie en heeft een aantal
samenwerkingstheorieën
– Speltheorie is dynamischer dan sommige andere alliantie
theorieën
– Speltheorie is meer abstraherend en verklarend, tegenover
beschrijvende theorieën
– Gebruikt in andere domeinen als kabinetsformaties, dus
waarom hier niet?
© Twynstra Gudde 27 september 2007
NAP netwerk
Achterliggende aannames van speltheorie
– Een spel is een beslissituatie met spelers en diverse
alternatieven, waar de spelers uit moeten kiezen (hun
strategie).
– Het resultaat van een spel is de combinatie van alle spelers
hun keuze (interdependentie): een objectieve situatie.
– Dit resultaat wordt door de spelers subjectief beoordeeld in
een uitbetaling / nut.
– De spelers zijn rationeel: ze kennen hun eigen voorkeuren
over de verschillende uitkomsten en handelen zo dat ze hun
eigen voorkeuren nastreven en het hoogste nut behalen.
© Twynstra Gudde 27 september 2007
8
NAP netwerk
© Twynstra Gudde
17 april 2008
NAP netwerk
Achterliggende aannames van speltheorie
– Wegens gedeelde controle over het spel, bepaalt interactie
het resultaat.
– Volledige informatie: iedere spelers kent het spel (dat
betekent de alternatieven, alle andere spelers en hun
uitbetalingen).
© Twynstra Gudde 27 september 2007
9
NAP netwerk
Wat voor spel spelen we?
- Zijn er twee of meer spelers?
- Spelen we met elkaar of tegen elkaar?
- Spelen we een zero sum spel of creëren we samen
meerwaarde?
- Hoe compleet is de informatie?
- Beslissen we tegelijk of om en om?
- Is het een eenmalig spel of komen we elkaar nog tegen?
© Twynstra Gudde 27 september 2007
10
NAP netwerk
© Twynstra Gudde
17 april 2008
NAP netwerk
3: Inzoomen op opportunistisch gedrag
Het risico op opportunistisch gedrag is één van de uitdagingen
waar partners voor staan. Partners krijgen te maken met een
dilemma:
“Als alle bedrijven zich opportunistisch gedragen in een alliantie
is de kans aanwezig dat de alliantie een slecht resultaat zal
hebben, wat ook in het nadeel is van die bedrijven. Echter,
als een bedrijf zich betrokken en samenwerkend opstelt,
wordt deze kwetsbaar doordat een partner hierop mee kan
liften door te profiteren en opportunistisch te zijn.”
© Twynstra Gudde 27 september 2007
NAP netwerk
Het “prisoner’s dilemma”
Een bekend spel uit de speltheorie:
– Non-coöperatief, spelen tegen elkaar
– Hier met 2 spelers
– Simultaan beslissen
– Statisch versus dynamisch (herhalen van spelen)
© Twynstra Gudde 27 september 2007
11
NAP netwerk
© Twynstra Gudde
17 april 2008
NAP netwerk
Hoe werkt het dilemma?
Organisatie 2
3
opportunistisch
Organisatie 1
betrokken
betrokken
4
opportunistisch
3
1
1
4
2
2
© Twynstra Gudde 27 september 2007
NAP netwerk
Ontsnappen aan een Prisoner’s dilemma
Eerder onderzoek toonde aan dat als:
– het spel een oneindig aantal keer herhaald wordt (of de
laatste ronde is onbekend),
– de toekomst genoeg gewaardeerd wordt,
– de spelers een bepaalde super-strategie hanteren,
bijvoorbeeld “tit-for-tat” (oog om oog, wederkerigheid),
dan
kan wederzijdse betrokkenheid ontstaan
Maar, mijn onderzoek toont aan dat dit niet opgaat voor spelen
met een ongelijke machtsbalans
© Twynstra Gudde 27 september 2007
NAP netwerk
© Twynstra Gudde
17 april 2008
NAP netwerk
Toepassing op allianties
In principe kunnen alle samenwerkingsverbanden te maken
hebben met opportunisme, maar de volgende soort relaties
zijn extra kwetsbaar:
– meer informele verbanden zonder nieuwe entiteit of duidelijke
autoriteit
– zeer flexibele samenwerking waar relatief weinig is
vastgelegd
– ad-hoc samenwerking
– samenwerking tussen concurrenten
© Twynstra Gudde 27 september 2007
NAP netwerk
Hoe herken ik opportunistisch gedrag?
Een opportunistische partner…
– komt niet over als een trouwe partner die zich inzet voor een
harmonieuze relatie
– is meer op eigen belang gericht dan op het gezamenlijke
belang
– zijn belang gaat soms (gedeeltelijk) ten koste van de andere
partners of het gezamenlijke belang
– is erg gericht op zijn eigen leren
– legt veel nadruk op formele controle.
© Twynstra Gudde 27 september 2007
NAP netwerk
© Twynstra Gudde
17 april 2008
NAP netwerk
Hoe kun je opportunisme vermijden?
– Bouw aan een gezamenlijke toekomst en ga samenwerking
voor onbepaalde tijd aan.
– Hanteer een reactie van “straffen” en “belonen” van het
gedrag van je partners.
– Zorg ervoor dat iedereen even afhankelijk is van de
samenwerking en werk aan een gelijke machtsbalans.
Vermijd dat je als enige te afhankelijk van de samenwerking
wordt.
– Werk aan een goede relatie: door bijvoorbeeld goede
communicatie, het bouwen aan vertrouwen, hanteren van
eerlijke normen en ieder de ruimte geven.
© Twynstra Gudde 27 september 2007
NAP netwerk
Annelies de Ridder
[email protected]
www.twynstragudde.nl
Alle intellectuele eigendomsrechten met betrekking tot
deze presentatie berusten bij Twynstra Gudde. Niets uit
deze presentatie mag worden verveelvoudigd of openbaar
gemaakt zonder schriftelijke toestemming van Twynstra
Gudde.
© Twynstra Gudde 27 september 2007
18