Ondersteunende voeding(sstoffen) voor de pancreas

14
Voeding
Pe tra Ke rs te n
Ondersteunende voeding(sstoffen) voor de
pancreas
H
oe kunnen we de pancreas met onze voeding ondersteunen in al zijn functies: het optimaal regelen van de glucose-,
insulinespiegel, een optimale productie van spijsverteringsenzymen en het creëren en behouden van een basisch
milieu? De productie van de spijsverteringsenzymen vindt het beste plaats in een basisch milieu en vraagt om voldoende
aanwezigheid van mineralen. Onze voeding bevat een lage nutriëntendichtheid. Daarnaast zijn onze westerse voeding en
leefstijl sterk zuurvormend. Het gebruik van veel en snelle koolhydraten, te veel en ongezond eten belast de endocriene
functie van de pancreas met als gevolg een verstoorde glucose/insuline-balans en insulineresistentie die weer resulteert
in verzuring van het lichaam. Door weinig mineralen komt vooral de exocriene functie onder druk te staan. Zo leidt verzuring tot minder productie van spijsverteringsenzymen. Mineralen zijn ook nodig voor een goede insuline/glucose-balans.
Glucose en insuline uit balans
Insulineresistentie: de prijs voor onze welvaart
Onze lichaamscellen zijn afhankelijk van de brandstof glucose. Ze hebben de taak om glucose uit het bloed op te nemen,
te verbranden, de energie te gebruiken of op te slaan als reserve-energie (glycogeen). Voeding levert glucose. In een gezond lichaam regelt insuline het glucosegehalte in het bloed.
Bij een stijging van de bloedglucosespiegel scheidt de pancreas insuline af. Insuline hecht zich aan de cellen en opent de
cel waardoor glucose van het bloed naar de cel kan. Insuline
maakt dus de opname van suikers uit de voeding mogelijk. Een
constante bloedglucosespiegel (tussen 5-10 mmol/liter) en
een goede gevoeligheid voor insuline is belangrijk voor een
goede gezondheid en om een gezond gewicht te behouden
en te krijgen. Bij een te hoge bloedglucosespiegel treedt er
vaker een reactie op tussen glucose en eiwitten (glycatie) en
ontstaan er AGE’s ( Advanced Glycation End products). Deze
AGE’s zorgen eerder voor veroudering en degeneratie van
weefsels, produceren veel vrije radicalen en zijn ontstekingsbevorderend [1]. Wanneer er weinig glucose in het bloed aanwezig is dan komen de cellen glucose tekort. Cellen die veel
glucose verbruiken zijn de hersenen, de nieren, de pancreas
en de darmen. Onze westerse voeding belast de pancreas.
Het eten van suikers (snoep, koek, ijs, gebak, frisdrank) en
snelle koolhydraten (pasta, brood, ontbijtgranen, witte rijst,
energierepen, zoet broodbeleg) zet de pancreas aan tot insulineproductie. Wanneer (vaak ongemerkt) de hele dag door
voedingsmiddelen met suiker en of koolhydraten worden gegeten, produceert de pancreas doorlopend insuline. Zowel
de bloedglucosespiegel als de geproduceerde hoeveelheid
insuline blijft hoog met als gevolg dat de insulinereceptoren
op de cellen steeds minder gevoelig worden voor insuline. De
bloedglucosespiegel blijft hoger met als gevolg dat de pancreas weer aangezet wordt tot insulineproductie. Het gevolg
hiervan is insulineresistentie en overgewicht.
We eten teveel en ongezond, bewegen te weinig, zijn te zwaar,
roken en leiden een stressvol bestaan. Een leefstijl die niet
past bij onze genen en insulineresistentie in de hand werkt.
Insulineresistentie is een steeds groter wordend probleem.
Het zorgt dus voor een snelle(re) veroudering en is het voorstadium van aandoeningen als diabetes type 2, hart- en vaatziekten, obesitas, jicht, vruchtbaarheidsproblemen, chronische vermoeidheid, osteoporose, de ziekte van Alzheimer en
bepaalde typen kanker zoals borst- en dikkedarmkanker.
nr 5 - 2015
15
Voeding
Pet ra Kers ten
Praktische voedingsinterventies voor de pancreas
•G ebruik een voeding met een lage glycemische index. In de
praktijk betekent dit het weglaten van de producten die suiker bevatten en het minimaal gebruiken van brood, pasta,
rijst, geraffineerde granen en aardappelen e.d.
Producten met een laag glycemische index zijn peulvruchten, haver, rogge, fruit met schil. Een hoog glycemische index
hebben aardappelpuree, maïs, witbrood, suiker en suikerbevattende producten.
Door binnen een maaltijd voedingsmiddelen te kiezen die
zowel eiwitten (vlees, vis of ei), onverzadigde vetten (olie,
vis of noten) en oplosbare vezels (fruit, peulvruchten of
haver) bevatten, kun je de glycemische index van de gehele maaltijd verlagen [3]. Bij spijsverteringsklachten is
het minder geschikt om verschillende voedingsmiddelen te
combineren. Om het spijsverteringssysteem niet te veel te
belasten kan een koolhydraatbevattend voedingsmiddel het
beste gecombineerd worden met één van de drie volgende
voedingsmiddelen: een eiwitbevattend, een vetbevattend
of een vezelbevattend voedingsmiddel.
•Elimineer ook de voedingsmiddelen waarvoor een voedselovergevoeligheid bestaat en die daarmee een ontsteking
veroorzaken;
•G ebruik minimaal 400 gram groenten en 2 stuks fruit per
dag;
•G ebruik extra omega-3-vetzuren in de vorm van vette vis en
suppletie;
•Vermijd transvetzuren. Deze komen ondermeer voor in
margarine, gebak, zoete en hartige snacks;
•B eperk verzadigde vetten uit kaas, vet vlees, volle melkproducten, snacks, boter en margarine;
•G ebruik als suppletie een multivitamines- en mineralensupplement, vitamine C (500-1000 mg per dag), chroom (picolinaat, polynicotinate, 400-600 mcg per dag) en vitamine D
(700-1000 IU D3) en eventueel een antioxidantenpreparaat;
•G ebruik kaneel (1-1,5 gram per dag);
•G ebruik voedingsmiddelen die veel van bovenstaande voedingsstoffen bevatten: bessen, appels, peren, boekweit,
linzen, pruimen, hele haver, havervlokken, tarwezemelen,
gerst, vette vis, ongeraffineerde koudgeperste oliën (lijnzaadolie, walnootolie, olijfolie);
•G ebruik een voeding die rijk is aan eiwitten in de vorm van
eieren (zacht gekookt, gepocheerd), (vette) vis, (geiten)
yoghurt, zaden, noten en peulvruchten;
•B eperk het gebruik van zout en gebruik meer kalium door
de inname van een ruime hoeveelheid groenten en groentesap;
•B eperk het gebruik van koffie en alcohol;
•Volg een bewegingsprogramma, kooklessen, zorg voor voldoende zonlicht, stop met roken, slaap minimaal 7-8 uur per
nacht, zorg voor ontspanning [2].
Vitamines en mineralen voor een verbeterde glucose-/
insulinehuishouding [2]
Chroom: heeft een positief effect op de activiteit van insulinereceptoren. Hierdoor is er minder insuline nodig is om
glucose in de cel te transporteren. Chroom werkt samen met
insuline bij de bloedglucosehuishouding.
Advies: minimaal 0,05-0,02 mg per dag, voor mannen en
vrouwen.
Voedingsbronnen: schaal- en schelpdieren, graanolie, biergist en volkorengraanproducten.
Magnesium: bevordert de gevoeligheid van de insulinereceptoren.
Advies: minimaal 300-350 mg per dag voor mannen, 250300 mg voor vrouwen.
Voedingsbronnen: heilbot, krab, makreel, slakken, bieslook, spinazie, boerenkool, peulvruchten, vijgen, amandelen,
cashewnoten, kelp, citroen, grapefruit, noten, zaden, donkere
groenten, appels, avocado, kokos, volkorenproducten.
Mangaan: is belangrijk voor de aanmaak van het schildklierhormoon thyroxine. Voor een adequate insulinesynthese
moeten de pancreascellen over voldoende schildklierhormoon beschikken.
Advies: minimaal 11 mg per dag, voor mannen en vrouwen.
Voedingsbronnen: forel, groene bladgroenten, erwten, bieten, peulvruchten, eidooier, volkorengraanproducten, zilvervliesrijst, ongezwavelde tuttifrutti, ananas, amandelen, kastanjes, hazelnoten, pinda’s, walnoten, zonnebloempitten.
Selenium: vervult een centrale rol bij de aanmaak van schildklierhormonen en het zorgt voor de omzetting van T4 naar
T3. Voor een adequate synthese van insuline en voor de functie van insulinereceptoren is de aanwezigheid van voldoende
schildklierhormoon in de pancreascellen essentieel.
Advies: minimaal 50-150 mg per dag, voor mannen en vrouwen.
Voedingsbronnen: lever, mosselen, kreeft, garnalen, zemelen, knoflook, kelp, uien, broccoli, tarwekiemen, paranoten,
champignons en tomaten.
Zink: is een onderdeel van het insulinemolecuul en nodig
voor de aanmaak en opslag van dit hormoon.
Advies: minimaal 9 mg per dag voor vrouwen, minimaal 10
mg per dag voor mannen.
Voedingsbronnen: tarwekiemen, biergist, eieren, vlees, oesters, gekiemde zaden, sojakiemen, alfalfa, taugé, zonnebloem
en pompoenpitten.
Alfalfa.
nr 5 - 2015
OF
16
Voeding
Verzuring: gevolg van insulineresistentie en oorzaak van
verminderde productie spijsverteringsenzymen
Insulineresistentie zorgt voor verzuring. Te veel glucose in
het bloed zorgt ervoor dat er te weinig zuurstof aanwezig
is om tot een effectieve verbranding en metabolisering van
glucose in de cel te komen. Er ontstaan toxische bijproducten met als gevolg verzuring. Deze verzuring gaat een goede
zuurstofopname in de cel weer tegen waardoor een vicieuze
cirkel ontstaat. Verzuring leidt tot een verstoorde mineralenbalans van het lichaam met als gevolg een verminderde productie van spijsverteringsenzymen. Op deze manier is insulineresistentie dus verantwoordelijk voor een niet optimale
productie van spijsverteringsenzymen.
Spijsverteringsenzymen
De exocriene secretie van de pancreas bestaat uit de uitwendige afscheiding van spijsverteringsenzymen ten behoeve
van de spijsvertering. Wanneer eiwitten, vetten en/of koolhydraten niet goed verteerd kunnen worden als gevolg van
een gebrek aan spijsverteringsenzymen uit dit zich vaak in
maag- en of darmklachten. Vaak krijgt de maag de “schuld”
omdat het eten stagneert in de maag en er klachten ontstaan
als zuurbranden. In feite is dit een gevolg van de slechte
vertering. Met het gevolg rotting en gisting, ophoping van
afvalstoffen, overbelasting van de lever en vervuiling van
de darmen. Het gevolg van een slechte vertering is dat er
onvoldoende vitamines en mineralen uit de voeding kunnen
worden gehaald. Vooral de mineralen staan het meest onder
druk. Mangaan, zink, chroom en selenium zijn mineralen die
de pancreas nodig heeft voor de enzymaanmaak, naast een
alkalische voeding (zie tabel 1.)
Een andere stof die bijdraagt aan het verbeteren van de spijsvertering is zwarte peper (piperine). Piperine zorgt voor extra productie van maagzuur en stimuleert de afgifte van gal
en spijsverteringsenzymen door de pancreas. De productie
van amylase, lipase als trypsine blijken significant verhoogd
te zijn na structurele inname van piperine. Eenmalige inname
van peper of piperine blijkt geen stimulerend effect te hebben op de afgifte van spijsverteringsenzymen. Voor een optimaal effect moet men minimaal twee weken zwarte peper
eten. Een belangrijke toepassing van piperine kan zijn het
verbeteren van de spijsvertering bij mensen met indigestie
en een verminderde afgifte van enzymen door de pancreas.
Naast het stimuleren van de pancreasenzymen stimuleert
piperine ook de activiteit van de enzymen in de dunne darm
(lipase, trypsine en de suikersplitsende enzymen sucrase, disaccharidase en amylase). Deze spijsveteringsenzymen worden door de darmwand zelf aangemaakt en vormen daarmee
extra spijsverteringscapaciteit ten opzichte van de pancreas.
Vooral bij een niet toereikende productie van de pancreasenzymen zijn deze mucosa-enzymen van de darm essentieel
[4]. Tevens verhoogt piperine de opname van nutriënten.
nr 5 - 2015
Pe tra Ke rs te n
Tabel 1: de PRAL-waarde van voedingsmiddelen [5].
PRAL staat voor Potential Renal Acid Load. Dit is de geschatte potentiële zuurbelasting op het lichaam aangegeven per
100 gram voedingsmiddel.
Dranken
Tomatensap
Rode wijn
Mineraalwater
Koffie
Witte wijn, droog
Coca cola
Bier
Appelsap (ongefilterd)
Appels
Aardbeien
Watermeloen
Druivensap (ongezoet)
Groente
-2,8
-2,4
-1,8
-1,4
-1,2
0,4
0,9
-2,2
-2,2
-2,2
-1,9
-1
Graanproducten
Tarwebrood, volkoren
Tarwebrood, wit
Roggebrood
Rijst (wit)
Cornflakes
Noedels (ei)
Spaghetti (wit)
Tarwebloem
Spaghetti (volkoren)
Volkorenmeel
Havervlokken
Rijst (bruin)
1,8
3,7
4
4,6
6
6,4
6,5
6,9
7,3
8,3
10,7
12,5
Spinazie
Selderij
Wortels (jong)
Courgette
Bloemkool
Aardappelen
Radijs (rood)
Aubergine
Tomaten
Sla
Cichorei
Prei
IJsbergsla
Uien
Champignons
Pepers (groen)
Broccoli
Komkommer
Asperges
-14
-5,2
-4,9
-4,6
-4
-4
-3,7
-3,4
-3,1
-2,5
-2
-1,8
-1,6
-1,5
-1,4
-1,4
-1,2
-0,8
-0,4
Peulvruchten
Sperziebonen
Erwten
Linzen
Pinda
-3,1
1,2
3,5
8,3
Vlees &
Vleesproducten
Melk &
zuivelproducten
Roomijs (vanille)
Melk (vol, gepasteuriseerd)
Eiwit
Room (vers, zuur)
Yoghurt (vol)
Ei
Hüttenkäse
Kwark
Camembert
Goudse kaas
Kaas 48+
Eigeel
Cheddar, vetarm
Parmezaanse kaas
0,6
0,7
1,1
1,2
1,5
8,2
8,7
11,1
14,6
18,6
19,2
23,4
26,4
34,2
Vis
Schelvis
Haring
Kabeljauw
Forel
6,8
7
7,1
10,8
Rundvlees (mager)
Varkensvlees (mager)
Kip
Kalfsvlees
Kalkoenvlees
Vleeswaren
Leverworst
Salami
Cornedbeef (blik)
7,8
7,9
8,7
9
9,9
10,2
10,6
11,6
13,2
Vruchten
Rozijnen
Zwarte bes
Bananen
Abrikozen
Kiwi
Kersen
Peer
Sinaasappels
Ananas
Citroensap
Perzik
-21
-6,5
-5,5
-4,8
-4,1
-3,6
-2,9
-2,7
-2,7
-2,5
-2,4
17
Voeding
Pet ra Kers ten
Vetten & Oliën
Olijfolie
Zonnebloemolie
Boter
0
0
0,6
Noten
Hazelnoten
Walnoten
-2,8
6,8
Suikerrijke
producten
Jam
Honing
Witte suiker
Chocola (melk)
Cake
-1,5
-0,3
-0,1
2,4
3,7
Voorbeeld dagmenu
Als basis voor een dagmenu kan uitgegaan worden van het
volgende.
Ontbijt:glutenvrije (haver)vlokken in plantaardige melk
met wat fruit en evt. noten(pasta).
Lunch: salade met ei of vis en dressing van goede oliën met
zwarte peper. Gebruik eventueel de groenten van het diner
van de dag ervoor.
Diner: vis, ei, schaal-, en schelpdieren, vlees (van dieren die
bewogen hebben als wild, gevogeltje, rund) met ruime portie groenten op smaak gemaakt met onder andere zwarte
peper.
Tussendoor: noten, zaden, pitten, fruit, gedroogd fruit, kokos, avocado en rauwkost.
Referenties
R
1.http://www.orthokennis.nl/artikelen/metaboolsyndroom-x-en-insulineresistentie
2.http://www.natuurdietisten.nl/detail.php?id=728
3.http://www.natuurdietisten.nl/detail.
php?id=602&cod=506&page=
4.http://www.natuurdietisten.nl/news_article.
php?cod=288
5. Remer T, Manz F. Potential renal acid load of foods
and its influence on urine pH. J Am Diet Assoc. 1995
Jul;95(7):791-7.
Auteur
Petra Kersten, diëtist/orthomoleculair therapeut,
www.petrakersten.com
A