Hoofddoelstelling tussen staten, Artikel met name het voorkomen 2(3) legt geschillen artikel gebruik 2(4) staten het stand op deze 'natuurlijke van artikelen recht' staat geweld gebruikt zo spoedig deze op te lossen, geweld is voorzien verbiedt. tot zelfverdediging In een kan van staten maatregelen in heeft wegnemen. Als een dan is deze verplicht zodat nemen1. Naties kan op twee manieren Er is een ruime interpretatie, de ruime interpretatie 51, als zelfverdediging, tot zelfverdediging in zelfverdediging, terwiH middels artikel de Veiligheidsraad van de Verenigde geinterpreteerd. is het recht 1945 in het gewoonterecht Artikel om hun mogelijk te melden bij de Veiligheidsraad maatregelen Dit stelsel conflicten. op staten laat. Geweld mag dus worden gebruikt genomen die de noodzaak voor geweld het gebruik maar niet langer dan totdat dat van van conflicten van gewapende dan ook een verplichting zonder uitzondering dat van de VN is het'voorkomen en een enge. In tot zelfverdediging bestond niet beperkt 2(3) HVN luidt: 'All members shall settle their international means in such a manner that international worden peace and security. zoals dat door artikel disputes by peaceful and justice. are not endangered.' Artikel 2(4) HVN luidt: 'All members shall refrain the threat or use of force against the territorial any State. or in any other manner inconsistent Artikel 51 luidt: individual 'Nothing or collective in the present self-defence in their international integrity or political relations from independence of with the Purposes of the United Nations.' Charter shall impair the inherent right of if an armed attack occurs against a Member of the United Nations. until the Security Council has taken the measures necessary to maintain international peace and security. of self-defence way affect Charter Measures taken by Members in the exercise of this right shall be immediately reported the authority and responsibility to the Security Council and shall not in any of the Security Council under the present to take at any time such action as it deems necessary restore international peace and security.' in order to maintain or 51 van het Handvest. recht In de meest ruime interpretatie tot zelfverdediging een directe reactie zUn bUna aIle vormen OP de Verenigde vredestijd) van eigenrichting een handelwUze van een andere zelfs zonder dat een voorafgaande heeft plaatsgevonden. overtreding In deze interpretatie Staten omvat het in de Cuba-crisis die staaC van het volkenrecht past het handelen van (met name de blokkade voIledig binnen het kader van het recht in tot zelfver- dediging2• Belangrijkste reden voor het verwerpen van het recht tot zelfverdediging interpretatie- is het gebrekkig de Verenigde voor Veiligheidsraad deel vooral tussen Veiligheidsraad interprelatie een politiek die een preventieve ontbreekt. wordt dat de veelal Doordal de als dat Een strikte moel volgens Reisman dan ook dat van staten4• is zelfverdediging veel vormt voor onafhankelijkheid discussie van preventieve zelfverdediging alleen toegestaan als tegen een gewapende aanval van een bedreiging of de politieke toelaatbaarheid is, waardoor op eigenrichting. op zelfbeschikking Een punt feit van omdat dit op gespannen voet kan komen le staan een staal zich moet verdedigen staat het blijkt dwang toe te passen aangewezen In de enge interpretatie staats. orgaan van hel geweldsverbod recht integriteit van hel slelsel door leden van een ruime van het stelsel veroorzaakt niet in slaat worden verworpen, andere functioneren de permanente nodig is, zUn staten met het -door aanhangers Naties3• Dit niet functioneren een belangrijk consensus van een enge interpretatie heeft de territoriale van de bewuste veroorzaakl zelfverdediging. is de In het geval van gaat de zich verdedigende staat over 2 Tucker p587 -588. 3 Tucker p594. Ook Rostow haalt de Cuba crisis aan om te illustreren dat het recht tot zelfverdediging ruim moet worden ge'interpreteerd (p286-287). 4 Reisman p279-281/284 5 Aanhangers van de enge interpretatie 'The Beirut Retaliation', zijn het Internationaal Gerechtshof, de auteurs van v.d. Bos. Bowett (1972). Gordon, Nawaz. Schachter en Wildhaber. tot het gebruik een andere van geweld. voordat staat een feiteIijke heeft plaatsgevonden. aanval door In de meest strikte vorm is bij een enge interpretatie van he,t recht preventieve in het geheel niet toegestaan. geval van zelfverdediging wordt de term het Handvest 'if an armed van attack de Verenigde tot zelfverdediging occurs' Staten In dat uit artikel 51 genomen6• letterIijk \" In de enge interpretatie doctrines wordt onderscheid van zelfbehoud ging. De doctrine gewelddadig en die van het recht van het recht ingrijpen. op het spel staan. digt aIle en: 'safeguarding the exi ,tence of a state interests so vital state is in peril.· against invasions. of similar gravity'7. zelfverdediging ter gebrekkig kan uit haar destrucis niet aard nooit gericht ziin hebben oog voor het de doorslag het recht niet wordt toegepast. nog wel recht! De inhoud van dat recht geven bij het stemgedrag. komt naar voren tot zelfverdediging aanhangers omdat vaak Daarom blijfl het echter van de meerderheid het recht bij het afdwingen Dat komt echter waardoor leggen. Verschillende very belangen van de Veiligheidsraad overwegingen Veiligheidsraad the en 'to protect van economische van het Handvest. streven that In de enge interpretatie politieke voortdurend rechtvaar- subjugation. van de enge interpretatie functioneren het stelsel van een doel8• niet-militair Ook de aanhangers van verdediging Zelfverdediging een rechtvaardigt tot zelfverdediging tion or threats tegen tot zelfverdedi- van zelfbehoud Het recht of the 'preserving' toegestaan. tU5sen de ook als er alleen maar belangen staat existence gemaakt door het van de leden van de in enge zin uit te van de enge interpretatie zijn 6 'The Beirut Retaliation' p127 7 'The Beirut Retaliation' p117, NB: Volgens Jennings is zelfbehoud een instinct van staten en zelfverdediging een juridisch begrip (p91l, \111 0h' 'The Beirut Retaliation' p118-121 van mening dat het geweldsverbod deel uitmaakt van het gewoonte- recht9. Het recht tot zelfverdediging ge'interpreteerd: binnen Slonim verdedigt de grondwet interpretatie wordt door de Verenigde Staten ruim dit door van de Verenigde van toepassing van preventieve Verenigde Staten erkent en de federale beperkingen alleen dat een ruime kan ziin, omdat deze uitdrukkelijk het recht geen Staten aan te geven zelfverdediging van staten van de regering de staten in deze kan opleggen1O• 9 ICJ Rep. 1986 nrs 188. 191 en 194; resp pp 99. 101 en 1031 Gordon p275. Oat het Internationaal het gewoonterecht. Gerechtshof van mening is dat het geweldsverbod deel uit maakt van blijkt duidelijk uit de Nicargua zaak. ook Brownlie aanhanger van deze opvatting (zie p280) 10 Sionim 1975 (1963) is een §2 Criteria waaraan zelfverdediging moet Door aile auteurs genoemde zelfverdediging x een van gerechtvaardigde voldoen vereisten zUn noodzaak verwoord r beteken?! dit dat het gevaar leaving daad voor een geldig beroep en proportionaliteit. het Carol i ne-criterium. Ten aanzien van de noodzaak moet zijn .... instant, de proportionaliteit geweldsgebruik clearly betekent overwhelming, dit dat .... must be limited by that within it. '11. De noodzaak vereist De aanhangers van zelfverdediging passen een ruimere de enge interpretatie Tucker het Caroline-criterium tussen twee staten sprake is van een conflict speelde beroep het noodzaak op het recht de noodzaak 11 Oit criterium verder niet zetten daar 'short tot van bU. 20 wi! is en niet als er Ook in de Virgin iusslaagde een door Spanje niet, omdat was aangetoond14• wordt ontleent aan de afwikkelin de Caroline (1838-1842). recht aanhangers een rol: daar tot zelfverdediging drei- als de verhouding normaal of war·13• vereiste het vraagtekens alleen hanteren volstrekt and kept uit accumulatie12• van altijd toe, Wat defensieve een feitelijke interpretatie dit criterium het necessity, ging, maar kan volgens sommigen ook voortkomen zaak Deze ziin no choice of means, and no moment for deliberation'. betreft op van een incident met het Amerikaanse schip Oit schip werd in 12l~38 op een van de grote meren door Britse ( militairen lol zinken gebracht omdal het een bedreiging vormde voor Canada. Deze zaak wordt aangehaald in 'The Beirut Retaliation' (p11B) en door v.d. Bos (p115l. Beide citalen zijn ontleend aan Jennings. pS9. 12 'The Beirut Relalialion' p11S-121. De Veiligheidsraad accumulalie allijd verworpen; zie Bowett (1972) p7 13 Tucker p593 14 Colombos p314-315 heeft echter een beroep op Verder moet aan de volgende voorwaarden worden voldaan wi!een beroep 1. op zelfverdediging De doelstaat zUn: moet schuldig zUn aan een eerdere. reagerende target rechtmatig tegen de staat gerichte. inbreuk op het volkenrecht. state delinquency must be guilty against of a prior the claimant state. '15. 'The international De reagerende staat moet het doelwit zijn van een gewapende aanval door de doelstaat. 2. of dat overduidelijk zuBen worden16• De reagerende staat moet pogingen hebben gedaan genoegdoening of bescherming langs andere wegen te verkrijgen en daarin niet geslaagd zijn. of dit moet (gezien de omstandigheden) ongepast claimant state of onmogelijk zUn. 'An attempt to obtain redress or protection by the by other means must be known to have been made. and failed. or to be inappropriate criterium or impossible in the circumstances. kan ook rechtstreeks '17. Dit worden afgeleid uit artikel 2(3) HVN. 3. Het geweldsgebruik door de reagerende staat moet beperkt blijven tot de noodzaak van de omstandigheden en in verhouding staan tot de inbreuk van de doelstaat. 'The claimant's use of force must be limited to the necessities and proportionate of the case to the wrong done by the target state. '18. Dit betekent tevens dat de zelfverdediging binnen zeer korte tUd moet volgen 4. Preventieve op de daad zelfverdediging maar in grote uitzondering: van agressie19• is in beginsel niet toegestaan. 'it makes sense to recognise a norm that opposes the preemptive resort to force and acknow- V 15 Bowell (1972) p3 16 Schachter p291. maar ook aile ander aanhangers van de strikte interpretatie zie §1 17 Bowell (1972) p3 18 Bowell (1972) p3 19 Schachter p292 interpretatie. foor ruime ledges the necessity imminent 5. of self-defense when attack is clearly '20. Als formeel voortkomt vereiste geldt nog dat het geweldsgebruik uit zelfverdediging moet worden gerapporteerd l dat direct aan de Veiligheidsraad zodat deze maatregelen kan nemen21• 20 Schachter toelaatbaar. p293. Ook Wildhaber acht in grote uitzondering maar dan moet we! aan het Caroline-criterium ook Taulbee e.a. p316 21 artikel 51 Handvest VN preventieve zelfverdediging zijn vo!daan (p154 en p164). Zo §3 Onderscheid en gewapende oorlog tussen represaille(s) door zelfverdediging een staat die niet in verkeert Wat zelfverdediging inhoudt, gekomen, een gewapende gedefinieerd slachtoffer staat gerechtvaardigde is hierboven represaille echter als een vergeldingsmaatregel is geworden en als secundair geschonden doel te do en afzien aan bod kan het beste worden door een staat die het van een rechtsschending met als doel genoegdoening schade al voldoende door een andere te verkijgen de staat voor die het van verdere de geleden recht schendingen heeft van het volkenrecht22. De gewapende verwante ting. represaille elkaar echter ziin juridisch is het bovendien te onderscheiden. in het doel: 'Self-defence of protecting the security -in particular the rights independence- upon which that daarentegen vaak dispute verschil is permissible for the purpose and the essential of territorial integrity security bedoeld: depends.'. crea ted by the initial ligt rights and political Represailles 'they seek to impose repara- illegal delinquent state to abide by the represaille voIgt na een gebeurtenis, geschied, beide Het belangrijkste of the state ziin als straf moeilijk deze tion for the harm done, or to compel a satisfactory the nauw begrippen. Het ziin twee vormen van gewapende eigenrich- In de praktiik van en zelfverdediging act, settlement or to compel the law in the als en kan dus niet worden beschouwd of het future.' kwaad Een al is als een beschermende actie23. Opgemerkt moet worden dat deze grens minder duidelijk is dan het schiint: de represaille dingen door preventieve kan bedoeld de doelstaat ziin om latere te voorkomen. werking van represailles Juist rechtsschendeze is de belangrijkste 22 Tomuschat p18D en 186/ Telders p237 23 Bowett (1972) p2-3. Taulbee geeft hetzelfde onderscheid aan (p316) beoogde reden waarom aanhangers zelfverdediging zien. niet in represailles Volgens afschrikking Tucker wi! overlaten aangezien gevaar mogelijkheden voor weg genoegdoening Samenvattend: represaille represaille voor van een staat zelfbescherming te is voor moet worden aanval, gesproken die geen inhoudt. ) vindt hij staat zelfverdediging dreigt een staat op een onrechtmatige Tucker-;5"92 ook en er geen In als er andere ziin terwiH bij een repre- middelen reageert ,.'25 altijd te kwalificeren24• van zelfverdediging tegen een gewapende 24 Tucker p587-590 tot om langs vreedzame verkrijgen25• er is sprake aanval zelfs onderscheid als sanctie is er sprake er geen mogelijkheid verdedigt een hij het niet aan de reagerende om de represaille van Tucker onmiddellUk saille heeft van het recht een vorm van zelfverdediging tot doe!. Het bovenomschreven bruikbaar, de visie van een ruime interpretatie als een staat zich terwijI van een gewapende als een staat met militaire actie van een andere staat §4 Rechtmatige die niet in oorlog De algemene dat onder mening van de meeste zijn toegestaan. interpretatie Naties gewelddadige 51 voorstaan omstandigheden Bowett schijnlijk niet een staat echter spreekt door achten represailles is onder oorlogstijd) van represailles de Veiligheidsraad niet die een ruime represailles (ook buiten hierbij juristen 2(3), 2(4) en 51 van het Met name die juristen van artikel toegestaan. door volkenrechtelijke van de artikelen van de Verenigde bepaalde represaille(s) verkeert het stelsel Handvest langer gewapende zullen toch die waar- worden veroor- deeld26• Falk acht een represaille ook de jure) effectief saille op reageert. het nalaat niet werking tegen en herleeft toepassing was v66r ria aan. Vele auteurs het traditionele verwiizen sailles. Deze criteria sailles, maar eigenlijk 27 Falk p430-431 nagelaten om waar de repre- het stelsel van de VN als de Veiligheidsraad als het volkenrecht volkenrecht op represailles van represailles als een bruikbare 26 Bowell (1972) p21-22 heeft maar wordt weer zoals in dat van 194527• gezien dus maar op te treden het recht Voor de rechtmatigheid eigenrichting, dat onder ziin toegestaan, dan treedt het de rechtsschendig Hij erkent om handelend geschonden, (niet alleen de facto, als de Veiligheidsraad op te treden represailles rechtmatig naar handleiding geeft Falk twaalf crite- deze criteria ter beoordeling van Falk omvatten alle toelaatbare ook zelfverdediging. en zij worden van repre- meer dan alleen repregevallen van gewapende De door Falk geformu- leerde '1) criteria That zijn de volgende28: the burden initiates of persuasion an official use is upon the government of forces across that international boundaries; 7 {" That the governmental defensive force user character convincingly to the protection security, of force or political a diligent effort every acts and the resultant means over recourse to avoid precaution unnecessary the prior claim to be satisfaction a reasonable to international its repetition be taken by period of organizations; to the provocation in the future, to avoid excessive loss of life, especially and and that damage and with respect to inno- civilians; That the retaliatory para-military 7) national link exists between That the use of force is proportional calculated 6) integrity, be made to obtain and pacific time, including cent the use of in retaliation; persuasion 5) its independence; commission of provocative That by connecting of territorial That a genuine and substantial acting will demonstrate force targets is directed and against against military military personnel; That the user of force make a prompt and serious of its conduct review before and seek the relevant vindication organ(s) therefrom and explanation of community of its course of action; B) That the use of force amounts communication to the target of what constituted to a clear government the unacceptable message of so that the contours provocation are clearly conveyed; 9) That the user of force cannot achieve by acting avoid u( within its own territorial interference its reliatary purposes domain and thus cannot with the sovereign prerogatives of a foreign 10) That state; the user underlying dispute sensitive 11) of force to lhe (1)-(10), and that 12) That lhe Het tweede punt zelfverdediging, criteria of the Falk maar dat door een andere actief zoekt rechtvaardig het derde Bowell van staat naar punt een acht het beter tot oplossing punt wordt daar te spreken deze is erg veeleisend. van een daad dat deze de andere staat te verwachten. van In 'provocative', van 'illegal'29. en met een beperktere Dat lijkt interpretatie van het zelfverdediging. in de Veiligheidsraad, geweldsverbod van artikel op artikel veroordeeld van van te zijn met de doeistelling een veroordeling er voor oplossing mag echter wel gesproken een aantal 1. criterium lijkt die voor Bowell bespreekt beroep if any, that enterprises.' onrechtmatige in overeenstemming represailles, recht verrichte take van represailles is, lijkt iets te veel van staten beter of force het karakter Ten aanzien tiende to the maar om te eisen van het slachtoffer en achtste inderdaad use of support, Enige vorm van zoeken naar een vreedzame worden verwacht, respect op een is gezien niet zo verwonderlijk. Ook het erg use of be evident; retaliatory lijkt and to considerations has given to terroristic van het te veeleisend. to be just to accord and quality government to the adversary; community of the duration the target appear deference a disposition inlerantional settlement of which the retaliatory exhibits appraisal account th~t of its of conduct is an ins lance will of the a pacific on terms interests That the pattern force seek 2(4) dat niet heeft ondanks werd overtreden, 51 kon worden gehonoreerd. moet een staat moet een redelijke het voorvallen recht geleid tot het feit dat het en evenmin een Omniet te worden de volgende richtlijnen in acht nemen: verhouding zUn tussen de schending en de reactie daarop 2. er moet worden voorkomen dat burgerdoelen 3. er moet worden voorkomen dat er (burger) slachtoffers 4. er mag geen collectieve betrokkenheid 5. van er mag geen sprake oorspronkelijke 5. Beide auteurs verboden de doelstaat verder wordt worden zijn het er over door kracht Bowett het staat oplossing niet is voorzichtiger. gewoon in stand niet wordt toegepast Handvest. voldaan. (1972) p13-15---- Falk gaat oorlogstijd Volgens door aan effectieve volkenrecht weer hem blijft en is het alIeen als aan bepaalde ------- in principe door de Veiligheidsraad het traditionele van het Handvest ~30 Bowett van van geweld buiten te ondernemen, wordt. aan de de reagerende eens dat represaiIles het stelsel in de goedkeuring sancties bewezen gemaakPO te nemen dat bij het nalaten deze moet actieve zijn van medeverantwoordelijkheid schending zijn onder vallen schuld worden aangenomen: de timing moet zodanig zijn dat een vreedzame onmogelijk regel worden getroffen voorwaarden van de zo dat wordt Zoals in de voorgaande visies op het recht paragrafen tot zelfverdediging: De ruime interpretatie feitelijk een gaat echter legitimatie van argument tijk van staten. aanval tieke te ver. Deze interpretatie tegen een enge interpretatie het recht en er geen mogelijkheid weg (bijvoorbeeld voorkomen worden. een klacht dat de aanval van de Het enige is de prak- van preven- Ais de bewiizen onontkoombaar zal volgen, ziin dat er is langs diploma- bij de Veiligheidsraad) zal plaatsvinden, de op tekst van het Handvest genoeg reden om een beroep het van toe zelfverdediging Dat in de praktijk ging hanteren vele staten toelaat, door de Veiligheidsraad is toegelaten, dat daarmee de stand Verenigde een Staten, ruimer diging raad, een van een streven politiek zij bestaat orgaan krijgt anders is. Bovendien Dit hanleert recht zonder en Israel hanteren leidt tot scherpe betrokken, vooral aIle conflicten waardoor resoluties om hen niet te doen stranden op leden van de Veiligheidsraad. Gerechtshof tot zelfverdediging Dit blijkt de kans uit te spreken. enige twijfel een enge interpretatie tot zelfverdediging. is in de het recht tot zelfverde- is bij vriiwel is het als het Internationaal het recht is. Met name de uit statenvertegenwoordigers, worden geformuleerd zich over nog niet ligt aan het feit dat de Veiligheids- een vela van een van de permanente lets echter Desondanks Dat dit niet een lid van de Veilgheidsraad voorzichtiger van het recht te herkennen van overtreders doordat betekent zelfverdediging. eng te interpreteren. afkeuring en dat dit ook regelmatig maar ook Groot Brittannie begrip Veiligheidsraad te staan. een ruimer begrip van zelfverdedi- dan het Handvest dit tevens te dan is er ondanks letterlijke recht is eigenrichting. dan zou het geweldsverbod Dit geldt met name voor tieve zelfverdediging. een een ruime en een enge. 2(3) en 2(4) HVN een loze bepaling steekhoudende zijn er twee aIle gewelddadige Ais dat zou worden toegestaan, artikelen is beschreven van het zowel uit de uitspraak in de Corfu Channel-zaak31, het Internationaal handelen Gerechtshof van de Verenigde Deze uitspraak goed Staten De opvatting uitmaakt van het Het belangriikste overeenstemt. verdediging het VN-Handvest. niet van staten, interpretatie geheel als in het enkele feit nag niet doet regels. mogen afwijken Er zUn bovendien van het recht met het mee tot zelf- van het recht recht, van tot feiteIijke niemand van zelfverdediging meer diging blijft bestaan. is een utopie. tussen de niet te ver serieus worden. genomen zijn am een enge visie van het Het belangrUkste voordeel tot zelfverdediging en de daarbU Dit is belangrijk gewapende Dat is vooral regels van Dat laze regels van h~t VN-Handvest, 31 ICJ Rep. (1949) p34176 houdt van het recht wordt gehandhaafd. in het omdat het anders te hanteren. van een enge interpretatie duideIijk onderscheid is het worden. Een wereld Wel is het zo dat de formele goede redenen 32 ICJ Rep. (1986) p146 te verdedigen. af aan de rechtsgeldigheid van de praktijk, die door uitgangspunten, deel er niet geheel recht zo dat regels overtreden dat het stelsel goed van het recht nationale zich aan aIle regels recht oak overeenstemt iedereen worden Gerechthof dat, maar is in strUd met het stelsel waarin bestaande Oak in die is op zich nag geen reden am het formele recht Net internationale is dan Dat een enge interpretatie zelfverdediging hoven, tot zelfverdediging is dat de statenpraktijk ondervangt wiizigen. juridische van het recht tot zelfverde- van het recht Een ruimere van het sluit bovendien nadeel van een enge interpretatie tot zelfverdediging te Gerechtshof van het Internationaal gewoonterecht van van Nicaragua32• en de Virginius-zaak. dat een enge interpretatie gedrag ten aanzien werd een enge interpretatie diging toegepast. oordeel de rechtmatigheid van internationale in de Caroline-zaak gevallen over van het Internationaal aan bij uitspraken zoals als uit het vernietigende represailles van belang is behorende omdat zo een en zelfverde- omdat represaiI- les in dit stelsel niet zUn toegestaan, Juist represailles gewapende escalatie. staten Het verbieden van gewapende ondanks het feit is het dat deze zuBen worden toegepast. voordelen feit dat formeel -hoewel deze veroordelen grenzen uitvoering van kunnen niet represailles zijn toegestaan, toch van het recht tot zelfverde- in principe tussen formele represailles worden ik dan ook voor regels duidelijk opgelegd zijn- bIijft Voordeel is, het de benadering feit dat dat het op die die tot de overgaan. van niet van het niet aan staten represaille-actie en door gewapende onrechtmatig uitzondering. van een gewapende kies van het recht gewapende Dat kan zolang om een getolereerde betreft naar een ernstig in deze deels kan worden ondervangen altUd te veroordelen. manier voorkomt dat Dit weegt mUns inziens niet op tegen de van een enge interpretatie represailles altijd represailles en zo afglijden diging. Vooral niet, omdat het verschil gaat het risico op ongewilde nadeel van een enge interpretatie zelfverdediging praktijk weI. conflict. Het belangrijkste tot vergroten over dit middel hanteren, gewapend en zelfverdediging Wat dit Bowett.