Politici zijn bang voor macht wapenlobby

De Morgen, 17‐12‐2012, p.4 'Politicizijnbangvoormachtwapenlobby'
Interview‐BartKerremans
Na elke massamoord op een Amerikaanse school wordt het pleidooi voor strengere wapenwetten succesvol afgeblokt door de wapenlobby. Amerikaspecialist Bart Kerremans (KU Leuven) legt uit waarom die zo succesvol is. Hoe verklaart u dat een grondwetsartikel uit 1791 nog steeds meer invloed heeft in de VS dan de vaststelling dat de groeiende proliferatie van wapens leidt tot meer dodelijk geweld? Kerremans: "Omdat een grondwettelijk amendement een inherente beperking plaatst op wat je wettelijk kunt ondernemen en erg afhankelijk is van de juridische interpratie door het Hooggerechtshof. De laatste interpretatie van de opperrechters, uit 2008, besloot zelfs dat het Tweede Amendement het individuele recht vastlegt op wapenbezit (voor zelfverdediging en jagen, mr). Dit plaatst natuurlijk een enorme beperking op het vermogen van de federale en statelijke overheden om het wapenbezit wettelijk te reguleren."Bovendien zit je in de VS met een politiek systeem waarbij lobbygroepen legio mogelijkheden hebben om wetgeving te blokkeren. Zij wegen er veel zwaarder dan bij ons. In tegenstelling tot Europa is het makkelijker om te lobbyen tegen verandering dan voor verandering. Het politieke systeem is er gebouwd om traag te werken, met veel checks & balances, om machtsmisbruik te voorkomen. Helaas leidde dat tot misbruik door groepen die tegen verandering zijn." Zoals de machtige lobbygroep National Rifle Association (NRA). Hoe werken zij? "Als er een voorstel is om de wapenwet te beperken roepen ze hun leden op massaal mails te sturen naar individuele Congresleden. Vooral leden in wetgevende commissies worden geviseerd en dikwijls slagen ze in hun opzet om ze te beïnvloeden. Veel politici in de VS hebben een grote angst voor de mobiliserende kracht van de NRA. Dat zie je ook op het niveau van de staten. Slechts een dozijn staten heeft wetten die strenger zijn dan de federale wet." Sommige staten versoepelden recentelijk zelfs de wapenwet. Hoe komt dat? "Door het lobbywerk van de NRA. Ze zijn een echte machtsfactor. Na elke massamoord op een school sinds Columbine (1999) slagen ze erin om de redenering ten voordele van strengere wapenwetten om te zetten in een pleidooi dat de schietpartijen aantonen dat het grondwettelijke recht op zelfverdediging nog absoluter moet kunnen gelden en dus aantoont dat er nog een gebrek is aan wapens... Vanuit Europees perspectief is dat natuurlijk totaal absurd, maar iets meer dan de helft van de Amerikanen volgt ze daar nog steeds in." In welke traditie wortelt die wapencultuur? "Amerika heeft altijd al een veel individualistischer cultuur gehad dan bij ons, waar we het normaal vinden dat de overheid iets voor je regelt. Wapenbezit om je eigen have en goed te beschermen valt samen met de wens om niet afhankelijk hoeven te zijn van de overheid. Dat idee is zo breed verspreid dat zelfs veel gematigde Democraten een strengere wapenwet niet op de agenda willen zetten." Ook president Obama niet? "Nee. President Obama heeft nog geen enkel politiek kapitaal in strengere wapenwetten geïnvesteerd. Integendeel, zijn parcours is niet zo mooi. Hij heeft zelfs het verbod op wapendracht in natuurparken opgeheven, vanwege een politieke calculus om meer onafhankelijke kiezers binnen te halen. Ik ben sceptisch of hij in zijn tweede ambtstermijn iets zal durven te veranderen."Wel goed is dat er nu toch druk komt van de New Yorkse burgemeester Michael Bloomberg, die recht van spreken heeft omdat het wapengeweld in zijn stad verminderde door strengere wetten. Ook door de veranderende demografie veranderen de opinies. De voorstanders van wapenbezit zijn vooral blanke mannen, maar steeds meer vrouwen zijn tegen wapenbezit. Ook de minderheden zijn in toenemende mate tegen wapens, door hun negatieve ervaringen met drugs‐ en bendegeweld in getto's." Zijn er in de VS ook niet zoveel massamoorden door het gebrek aan middelen voor opvang en begeleiding van mensen met een persoonlijkheidsstoornis, wat de dader uit Newtown volgens zijn omgeving had? "De problemen in de Amerikaanse gezondheidszorg, zoals een gebrekkige verzekering, hebben een impact op de geestelijke gezondheidszorg. Het duurt er veel langer dan hier vooraleer mensen die nood hebben aan psychische zorg in een sociaal vangnet terechtkomen. Maar vooral is de kans dat iemand met psychologische problemen hier een wapen in een huis heeft veel, veel kleiner."